داروهای ضد تهوع گروهی از داروها هستند که برای از میان بردن علائم تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار می‌گیرند. هم‌چنین این دسته از داروها برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از سایر اختلالات هم‌چون؛ بیماری حرکت، عفونت‌ها وآنفولانزای معده مصرف می‌شوند.
داروهای ضدتهوع ناقل‌های عصبی خاصی را مهار می‌کنند. این ناقل‌های عصبی، آغازگر جریان‌های عصبی مرتبط با تهوع و استفراغ هستند؛ بنابراین مهار آن‌ها وجب از میان بردن این اختلالات خواهد شد. احساس تهوع، به نظر واکنشی ساده می‌آید اما پروسه‌ی پیچیده‌ای دارد. به همین دلیل انواع مختلفی از داروهای ضدتهوع که هر یک در موارد متفائتی مورد مصرف قرار می‌گیرند، طراحی شده‌اند.
انواع داروهای ضدتهوع
دلایل مختلفی برای تهوع وجود دارد، و داروهای خاص و مشخصی برای درمان هریک از این دلایل ساخته شده‌اند. در ادامه به معمول‌ترین داروهای ضدتهوع، که براساس دلایل ایجاد حالت تهوع تقسیم‌بندی شده‌اند، اشاره می‌کنیم:
داروهای ضدتهوع برای بیماری حرکت
برخی داروهای ضدتهوع، برای تسکین احساس تهوع و استفراغ ناشی از بیماری حرکت مفید خواهند بود.
برخی از داروهای آنتی‌هیستامین در این گروه جای می‌گیرند. تعدادی از این دسته قابل خرید بدن نسخه هستند. این دسته با کاهش حساسیت گوش داخلی، نسبت به حرکت سر عمل می‌کنند. گوش داخلی نقش مهمی در درک حس تعادل دارد، که ممکن است در داخل ماشین در حال حرکت یا در قایق مختل شود.
داروهای این دسته شامل:
- دیمن‌هیدرانات (Dimenhydrinate، Dramamine، Gravol)
- دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine، Benadryl)
- مکلزین (Meclizine، Bonine)
- پرومتازین (Promethazine، Phenergan)
هر یک از این داروها عوارض جانبی خاص خود را دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود، در صورتی که تا کنون از آن‌ها استفاده نکرده‌اید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
داروهای ضدتهوع برای جراحی
افرادی که در جراحی، تحت بی‌هوشی قرار می‌گیرند، معمولا پس از عمل، علائم تهوع و استفراغ را نشان می‌دهند. داروهای خاصی برای حل این مشکل وجود دارند؛ مانند مهارکنندهی گیرنده‌ی سروتونین، مهارکنندهی گیرنده‌ی دوپامین و برخی از کورتیکواستروئیدها.
داروهای ضدتهوعی که پزشک بعد از عمل ممکن است تجویز کند شامل:
- دگزامتازون (Dexamethasone، Decadron)
- دروپریدول (Droperidol، Inapsine)
- گرانیسترون (Granisetron)
- متوکلوپرامید (Metoclopramide، Reglan)
- اوندانسترون (Ondansetron، Zofran)
داروهای ضدتهوع برای بیماران سرطانی و تحت شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی، معمولا باعث تهوع و استفراغ می‌شود. پزشکان پیش و پس از شیمی‌درمانی، برای پیش‌گیری از این عوارض داروهایی را تجویز می‌کنند. داروهای مختلفی در این دسته جای می‌گیرند که شامل مهارکننده‌های گیرنده‌ی سروتونین و دوپامین، مهارکنندهی گیرنده‌ی NK1 و کورتکیواستروئیدها هستند.
برخی از داروهای این دسته شامل:
- آپرپیتانت (Aprepitant، Emend)
- دگزامتازون (Dexamethasone، DexPak)
- دولاسترون (Dolasetron، Anzemet)
- گرانیسترون (Granisetron، Kytril)
- اوندانسترون (Ondansetron، Zofran)
- پالونوسترون (Palonosetron، Aloxi)
- پروکلورپرازین (Prochlorperazine، Compazine)
- رولاپیتانت (Rolapitant، Varubi)
کانابینوئیدهای مشتق شده از ماریجوانا یا داروهای تجویزی هم‌چون؛ درونابینول (مارینول) در افرادی که داروهای دیگر بر آن‌ها اثرگذار نبودهاند، به نظر می‌آید مؤثر هستند؛ اما با این احوال خطرات و عوارض جانبی خاص خود را دارند.
داروهای ضدتهوع آنفولانزای معده
برخی از موارد گاستروانتریت، که با نام آنفولانزای معده شناخته می‌شوند، برای تسکین علائم نیاز به داروهای ضدتهوع دارند. با وجود این‌که استفراغ موجب خارج کردن عوامل عفونی معده می‌شود، استفراغ بیش از اندازه نیز لوله‌ی گوارش را تخریب خواهد کرد. تهوع نیز باعث خواهد شد با وجود نیاز بدن به مواد مغذی، فرد از غذا خوردن امتناع ورزد.
داروهای بدون نسخه‌ای هم‌چون؛ سدیم سیترات/دکستروز/فروکتوز (Nauzene)، اسید فسفریک (Emitrol)، بیسموت سابسیلات (Pepto-Bismol) در تسکین مشکلات معده هم‌زمان با مبارزه‌ی بدن علیه بیماری مفید باشد.
داروهای ضدتهوع در دوران بارداری
زنان بارداری که از بیماری صبحگاهی رنج می‌برند، از داروهای ضدتهوع به این منظور استفاده می‌کنند. این داروها تنها در موارد شدید، هم‌چون؛ استفراغ بیش از حد و یا مختل روند معمول زندگی، تجویز می‌گردند. تعداد خاصی از داروهای ضدتهوع در دوران بارداری کاربرد دارند. پزشک پیش از تجویز، عوارض جانبی آن بر مادر و جنین را مطرح خواهد کرد.
برخی از این داروها شامل:
- دیمن‌هیدرانات (Dimenhydrinate، Damamine)
- پروکلورپرازین (Prochlorperazine، Compazine)
- پرومتازین (Promethazine، Pentazine)
- ویتامین ب-۶
هم‌چنین در صورت عدم کارکرد این داروها، پزشک متوکلوپرامید را تجویز خواهد کرد. استفاده از شاهدانه و ماریجوانا در دوران بارداری، تکامل جنین را مختل خواهد کرد!
عوارض جانبی
توصیه می‌شود پیش از مصرف داروها، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. هر یک از داروهای ضدتهوع، عوارض جانبی خاص خود را دارد بنابراین لازم است پیش از مصرف اطلاعا مربوط به هر دارو مورد مطالعه قرار گیرد و یا در داروخانه در مورد عوارض جانبی بالقوه‌ی آن پرسیده شود. فهمیدن آن‌که هر فرد به کدام یک از عوارض جانبی حساسیت بیش‌تری دارد، پزشک را در تجویز بهترین گزینه یاری خواهد کرد.
عوارض جانبی معمول هر یک از انواع داروها شامل:
- آنتی‌هیستامین: خواب‌آلودگی، خشکی دهان و خشکی مجاری هوایی.
- بیسموت سابسالیسیلات: مدفوع تیره و سیاه‌رنگ و تغییر رنگ زبان.
- کانابیونوئیدها: سوء‌هاضمه، افزایش اشتها واحساس تشنگی، و آکنه.
- مهارکنندهی گیرنده‌های دوپامین: خستگی، یبوست، زنگ‌دار شدن گوش، خشکی دهان، خارشک و اسپاسم عضلات.
- مهارکننده‌های گیرنده‌ی NK1: خشکی دهان، کاهش دفع ادرار و سوزش معده.
- مهارکننده‌های گیرنده‌ی سروتونین: خستگی، خشکی دهان و یبوست.
هر یک از داروها عوارض جانبی دیگری غیر از آن‌چه ذکر شد نیز دارند.
مشکلات
با وجود این‌که این داروها برای از میان بردن مشکلات ناشی از احساس تهوع و استفراغ مورد استفاده قرار می‌گیرند، مشکلاتی نیز به همراه دارند.
علائمی که نیاز ارجاع به پزشک دارد شامل:
- ضعف و اسپاسم عضلانی یا تشنج
- تغییرات ضربان قلب، هم‌چون تپش قلب
- از دست رفتن شنوایی
- افزایش شدت تهوع و استفراغ حتی با مصرف داروها
- تکلم نامفهوم
- اختلالات روانی، هم‌چون هزیان
- خواب‌آلودگی مختل کننده‌ی روند معمول زندگی
بهتر است پیش از مصرف داروها، با پزشک خود مشورت کنید؛ به خصوص اگر داروهای دیگری نیز مصرف می‌نمایید. به عنوان مثال، افرادی که از قرص خواب یا شل‌کننده‌ی عضلات استفاده می‌کنند لازم است پیش از مصرف آنتی‌هیستامین برای تهوع و استفراغ، با پزشک خود مشورت کنند.
داروهایی با عوارض جانبی مشابه شامل:
- داروهای مرتبط با آرتریت
- داروهای مرتبط با دیابت
- رقیق‌کننده‌های خون
- داروهای مرتبط با نقرس
- دروهای سرماخوردگی
- آسپرین
مواد ضدتهوع طبیعی
بهترین ماده‌ی ضدتهوع طبیعی، ریشه‌ی زنجبیل است. این ماده در آب‌نبات، نوشیدنی و پای مورد استفاده قرار می‌گیرد. زنجبیل به طور قابل توجهیی علائم تهوع و استفراغ را در بسیاری از افراد کاهش می‌دهد. تحقیقات بیش‌تری برای اثبات این مدعا لازم است، اما شواهد اولیه در این ارتباط مثبت بوده‌اند. برخی روغن‌های گیاهی می‌تواند در ازمیان برن حالت تهوع و استفراغ مفید باشند. روغن و قرص نعناع، لیمو و روغن زنجبیل بر بسیاری از افراد مؤثر هستند.
در صورت استفاده از مواد ضدتهوع طبیعی یا داروها لازم است ابتدا با پزشک مشورت کنید. در این صورت می‌توانید بهترین گزینه را برای خود بیابید.
