زمانی که شخصی را در رنج می‌بینیم احساس ناراحتی کرده و دوست داریم کمکش کنیم. اما هنگامی که می‌دانیم شخص رفتاری غیراجتماعی داشته است با وجود این که می‌دانیم آسیب دیده است، نسبت به او احساس دلسوزی نمی‌کنیم. طبق مطالعات پیشین، رنج مجرم به عنوان تنبیه و تاوان رفتار اشتباهش برداشت می‌شود. حتی زمانی که اقدامات انضباطی علیه مجرم را مشاهده می‌کنیم احساسی از کینه و بدخواهی نیز خواهیم داشت!
مقاله‌ی مرتبط: چرا برخی افراد کینه جو هستند؟
تا کنون اطلاعات زیادی درمورد منشأ تکاملی این رفتار وجود نداشت. دانشمندان دپارتمان علوم اعصاب اجتماعی در Max Planck Institute، بررسی کردند از چه سنی مایل به مشاهده تنبیه یک مجرم از دیدگاه خودمان هستیم و آیا این ویژگی در خویشاوندان نزدیک ما یعنی شامپانزه‌ها نیز وجود دارد یا نه.
برای بررسی رفتار کودکان، محققان از یک نمایش عروسکی کمک گرفتند که دو شخصیت آن رفتارهای متفاوتی داشتند. شخصیت مهربانی که اسباب‌بازی مورد علاقه کودکان را به آن‌ها پس می‌داد و شخصیت غیراجتماعی که اسباب‌بازی را برای خود نگه می‌داشت. علاوه بر این دو، عروسکی وجود داشت که نقش تنبیه‌کننده را داشت. تماشاگران کوچک که ۴ تا ۶ سال سن داشتند، با پرداخت یک سکه می‌توانستند تصمیم بگیرند که آیا مایل به مشاهده تنبیه هستند یا ترجیح می‌دهند سکه خود را با یک برچسب تعویض کنند.
در موقعیت عروسک مهربان، کودکان کاملا از مشاهده تنبیه امتناع کردند. اما درمورد عروسک غیراجتماعی کودکان ۶ ساله به طور چشم‌گیری ترجیح دادند به جای برچسب، سکه‌های خود را برای مشاهده تنبیه استفاده کنند. حتی با مشاهده رنج عروسک احساس رضایت در آن‌ها متجلی بود. در مقابل، چنین رفتاری در کودکان ۴ و ۵ ساله مشاهده نشد.
دانشمندان در شامپانزه‌ها نیز اتفاقات مشابهی را مشاهده کردند. تمایل آن‌ها به تنبیه رفتار ضداجتماعی توسط محققان بخش MPI EVA در باغ‌وحش Leipzig و به کمک نگهبانانی که نقش اجتماعی و غیراجتماعی را انجام دادند، مطالعه شد. درحالیکه یکی از نگهبانان مرتباً به آن‌ها غذا می‌داد، دیگری غذای آن‌ها را برمی‌داشت. در این موقعیت نیز شخص دیگری تظاهر به تنبیه دو نگهبان می‌کرد. دقیقا همانند کودکان، تعداد چشم‌گیری از شامپانزه‌ها برای مشاهده تنبیه نگهبان منفور تلاش کردند. برای این کار آن‌ها باید درِ سنگین اتاق مجاور را که مشاهده تنبیه از آنجا ممکن بود، باز می‌کردند. اما درمورد نگهبان مهربان از مشاهده تنبیه امتناع کردند و حتی زمانی که احساس می‌کردند رنجی به نگهبان تحمیل شده است، به شدت اعتراض می‌کردند.
طبق گفته‌ی Natacha Mendes، یکی از نویسندگان مطالعه و از دانشمندان MPI CBS، نتایج نشان می‌دهند که کودکان ۶ ساله و حتی شامپانزه‌ها تمایل به انتقام از رفتار غیراجتماعی دارند و حتی مشتاق به مشاهده تنبیه آن هستند. از دیدگاه تکاملی، این رفتار یک ویژگی مهم برای پیش‌بردن زندگی در جامعه است. Nikolaus Steinbeis، یکی دیگر از نویسندگان مطالعه، افزود:
نمی‌توانیم به طور قطع بگوییم که کودکان و شامپانزه‌ها احساس کینه داشتند. اما با این وجود رفتار آن‌ها کاملا نشان می‌دهد که مشتاق به مشاهده‌ی تنبیه عضو غیراجتماعی جامعه خود هستند.
این مطالعه در مجله‌ی Nature Human Behaviour منتشر شده است.
