اگر همین الان ادعا بکنید که به وجود بیگانگان فضایی اعتقاد دارید، کسی چندان شگفت‌زده نخواهد شد. در جهانی با بیش از دو تریلیون کهکشان، بسیار نامعقول است اگر چنین بپنداریم که تنها زمین میزبان حیات هوشمند می‌باشد. بر اساس نتایج یک نظرسنجی که در سال ۲۰۱۵ به عمل آمد، ۵۴ درصد از آمریکایی‌ها از وجود بیگانگان فضایی و تمدن فرازمینی در گوشه‌ای از کیهان، اطمینان دارند.
شاید این خوش‌بینی از فیلم‌های علمی‌تخیلی نشأت می‌گیرد. چرا که اگر زیست فرازمینی در کار نباشد، تمام مأموریت‌های استارشیپ انترپرایز۱ نیز معنای خود را از دست خواهد داد. فارغ از فیلم، به عقیدۀ بسیاری از دانشمندان، حیات به طرز باورنکردنی می‌تواند در سرتاسر کیهان به چشم بخورد. حتی حیات هوشمند.
ولی آیا می‌توان در رابطه با پراکنش حیات در کیهان اظهار نظر نمود؟ آیا می‌توان مشخص کرد که نزدیک‌ترین بیگانگان فضایی با ما چقدر فاصله دارند؟
مقالۀ مرتبط: آیا ما در جهان تنها هستیم؟
چنین برآوردی با این که قطعی نیست، ولی چیز جدیدی هم محسوب نمی‌شود. در سال ۱۹۶۱ فرانک دریک (Frank Drake)، ستاره‌شناس، معادله‌ای جهت برآورد تعداد جوامع فعال در کهکشان‌مان ابداع نمود. اعتقاد بر این است که معادلۀ مذکور، که تحت عنوان “معادلۀ دریک” شناخته می‌شود، معروف‌ترین فرمول علمی پس از فرمول E = mc۲ اینشتین می‌باشد.
اگر در اینترنت دنبال فرمول مذکور بگردید، خواهید دید که دریک احتمالات بسیاری را در معادله خود گنجانیده است، از جمله: احتمال وجود سیاره‌های قابل سکونت در سایر منظومه‌ها، شانس شکل‌گیری حیات در این سیارات، و احتمال پیش‌روی حیات شکل گرفته در مسیری از تکامل که بتواند به ظهور موجودات هوشمند بینجامد.
مقالۀ مرتبط: بیگانگان چه شکلی‌اند؟
مطالعات جدید نشان داده است که از هر ۶ سیاره، یک مورد شرایط لازم برای شکل‌گیری حیات را دارد. نه، یک در میلیون نه، یک در شش! خب، پس فعلا این عدد را یادداشت می‌کنیم. در ادامه، باید تعدادی فرض تعیین کنیم. به خصوص این فرض که اگر یک میلیون سیاره هم‌اندازه با زمین داشته باشیم، چه کسری از این عدد خواهد توانست روزی حیات هوشمند را در خود جای دهد؟
حیات در زمین آغاز سریعی داشت: فعالیت شیمیایی تصادفی در ۳۵۰ میلیون تریلیون گالن آب اقیانوس طی چند صد میلیون سال، منجر به شکل‌گیری مولکولی شد که قادر به همانندسازی بود. پس شاید زیست‌شناسی واقعاً به امکانات چندانی برای پی‌ریزی نیاز نداشته باشد. غیرمنطقی نیست اگر ادعا کنیم که نیمی از سیارات مساعد برای شکل‌گیری حیات، ذاتاً آن را به وجود می‌آورند.
ولی ظهور حیات هوشمند قطعی نیست. دایناسورها طرح خوبی داشتند، ولی نتوانستند عملکردی به خوبی طرح‌شان داشته باشند. ولی بیایید این‌طور به قضیه نگاه کنیم که از هر ۱۰۰ سیارۀ دارای حیات نباتی، بالأخره یکی پیدا خواهد شد که موجودی به‌خرد به خود ببیند. هم‌چنین بیایید فرض کنیم که کلینگان‌ها (Klingon) تا ۱۰ هزار سال، بدون این که خود را به نابودی بکشانند، دوام خواهند آورد.
خب، اگر جمع و تفریق سرانگشتی (!) انجام دهید، خواهید دید که یک مورد از هر ۱۰۰ میلیون سامانه ستاره‌ای از لحاظ فنی، ساکنین مخصوص به خود را دارد، که خیلی رقم تأثیرگذاری نیست.
خب، حالا نزدیک‌ترین بیگانگان فضایی قابل ردیابی با ما چقدر فاصله دارند؟ اگر بخواهیم با صرف مبلغی هنگفت، سفری به آن دوردورها داشته باشیم، چقدر باید پیش برویم تا بتوانیم یکی از این موجودات را ببینیم؟ نزدیک‌ترین فاصلۀ بین‌ستاره‌ای در سمت ما، ۴/۲ سال نوری است (فاصلۀ بین خورشید تا پروکسیما قنطورس). این بدین معنی است که در مکعبی از فضا به ضلع ۴/۲ سال نوری، به طور میانگین فقط یک ستارۀ دیگر یافت می‌شود. حال جعبه‌ای بزرگ‌تر به ضلع ۲۰۰۰ سال نوری در نظر بگیرید. چنین جعبه‌ای می‌تواند ۱۰۰ میلیون ستاره و یک تمدن پیشرفته را در خود جای دهد.
پس از این‌همه فرض و محاسبه، می‌توان گفت که نزدیک‌ترین تمدن فرازمینی فاصله‌ای بین یک تا دو هزار سال نوری با ما خواهد داشت. به عبارت دیگر، چنین تمدنی در فاصله‌ای دورتر از سه ستارۀ پرنور کمربند شکارچی (Orion’s Belt) قرار خواهد داشت. بله، فضایی‌ها می‌توانند فاصله‌ای نزدیک‌تر و یا دورتر از این محدوده داشته باشند، ولی معادلۀ دریک به ما اطمینان می‌دهد که حداقل بیخ گوش‌مان نیستند! آن‌ها احتمالاً از اخبار ما اطلاع نداشته و برنامه‌ای هم برای سفر به زمین نچیده‌اند و شاید اصلاً نمی‌دانند که ما وجود داریم.
مقالۀ مرتبط: ۱۲ دلیل که چرا هنوز موفق به کشف موجودات فضایی نشده‌ایم
در ضمن، احتمالاً ما هم قرار نیست آن‌ها را ببینیم. سریع‌ترین فضاپیماهای امروزی برای پیمودن چنین فاصله‌ای حداقل به ۲۰ میلیون سال زمان نیاز خواهند داشت، که فکر می‌کنم در این مدت غذای سفینه دیگر برایتان خیلی تکراری شود!
بله، وجود بیگانگان فضایی محتمل است و ممکن است در همین کهکشان خودمان چیزی در حدود ۱۰ هزار جامعۀ هوشمند در حال گذران زندگی باشند (کهکشان‌های دیگر پیشکش!). آن‌ها به ما نزدیک نیستند. ولی شاید بتوان کشف‌شان نمود. به همین دلیل است که ما به جست‌وجوی سیگنال‌های رادیویی در فضا ادامه می‌دهیم.
پی‌نوشت
۱. Starship Enterprise: فضاپیمای تخیلی در مجموعۀ پیشتازان فضا.
