دیزنی کم‌تر از دو هفتۀ دیگر، رمان محبوب مادلین لانگل (Madeleine L’Engle) را به روی پردۀ نقره‌ای خواهد آورد. چین خوردگی در زمان (A Wrinkle In Time) نام رمان علمی‌فانتزی لانگل است که در سال ۱۹۶۲ منتشر شد. لانگل این رمان را پس از آشنایی با قوانین فیزیک کوانتومی برای نوجوانان خلق کرد. چین خوردگی در زمان پیرامون شخصیتی به نام دکتر الکس موری (Alex Murry) روایت می‌شود و با سناریوی شگفت‌انگیز خود، او را در لحظه‌ای به ۹۱ میلیارد سال نوری آن‌طرف‌تر منتقل می‌کند!
ایدۀ لانگل از قوانین فیزیکی سفر در زمان، برای سال‌ها به قلمرو علمی‌تخیلی محدود می‌شد. ولی امروز، ۵۶ سال پس از اولین انتشار کتاب، پیشرفت‌های صورت گرفته در نظریه ریسمان و اثبات وجود امواج گرانشی، تخیلی بودن این رمان را اندکی زیر سؤال برده است.
مقاله: نظریه‌ی ریسمان؛ توجیه تمام پدیده‌ها با یک تئوری
در کتاب، و هم‌اکنون فیلم اقتباس شده از آن، سفر در زمان – در پهنه‌ای به مسافت ۹۱ میلیارد سال نوری که گسترۀ جهان مشاهده‌پذیر محسوب می‌شود – از طریق وجود بعد پنجم (fifth dimension) امکان‌پذیر می‌گردد. بعد پنجم در چین خوردگی در زمان به عنوان نوعی کرم چاله (wormhole) معرفی می‌شود که شخصیت‌های داستان به واسطۀ آن می‌توانند در فضا-زمان جابه‌جا شوند.
دیدگاه لانگل از سفر در زمان فرامونی (dimensional time-travel) به نظر شدنی نیست، ولی ایده‌هایی که وی در این کتاب مطرح کرده ریشه‌های علمی دارد. وی از کرم چاله – یا بعد پنجم – به عنوان تسرکت (tesseract) یاد می‌کند. تسرکت دریچه‌ای است که بخشی از فضا را به بخش دیگر متصل می‌سازد.
خانم واتسیت (Whatsit، فلانی)، با بازی ریس ویترسپون (Reese Witherspoon)، توضیحاتی از ایدۀ تسرکت ارائه کرده است:
بعد پنجم همان تسرکت است. اگر آن را به چهار بعد دیگر اضافه کنید، خواهید توانست بدون محدودیت مسافت، در فضا جابه‌جا شوید. به عبارت دیگر، خط مستقیم کوتاه‌ترین فاصلۀ بین دو نقطه محسوب نمی‌شود.
امروزه دانشمندان چنین قرارداد کرده‌اند که تعداد ابعاد در جهان ممکن است از چهار فراتر رود، و پذیرفته‌اند که اگر سفر در زمان واقعاً امکان‌پذیر باشد، ممکن است از طریق یک کرم چاله میسر گردد. لانگل هم تا این‌جای کار را درست آمده، ولی وی در ادامه وقتی از تسرکت صحبت می‌کند، کمی هم مایه‌های هنری به آن میافزاید. ریاضی‌دانان تسرکت را “همتای چهار بعدی یک مکعب” تعریف کرده‌اند؛ که بعد چهارم آن زمان می‌باشد (تصور کنید، یعنی مکعبی که زمان هم دارد). بنابراین، اگر سه بعد اول، طول، عرض و عمق فضای فیزیکی را تشکیل دهد، بعد چهارم همان بعدی است که ما قادر به دیدن آن نیستیم ولی هر روز از آن عبور می‌کنیم.
لانگل به اشتباه بعد پنجم را زمان معرفی کرده است، ولی دیدگاه وی مبنی بر موجودیت بعد پنجم اشتباه نیست. عده‌ای از طرفداران نظریه ریسمان معتقدند ده بعد وجود دارد؛ و بر اساس نظریه ابرریسمان، شش بعد دیگر به درون چهار بعد شناخته شده تنیده شده‌اند. از دیدگاه طرفداران این نظریه، هر گونه ماده در جهان از ریسمان‌های تک بعدی تشکیل یافته است و این ریسمان‌ها هستند که فضا و زمان را به دور خود تاب می‌دهند. بر اساس این نقطه نظر، بعد پنجم جهانی است که اندکی با جهان ما تفاوت دارد. این در حالی است که بعد ششم، صفحه‌ای از جهان‌های امکان‌پذیر تلقی می‌شود.
مقالۀ مرتبط: فیل در خانه‌ی تاریک
با این که موجودیت بعد پنجم در حال حاضر وابسته به تئوری است، شماری از دانشمندان نسبت به در دست بودن شواهد برای اثبات عملی آن امیدوار هستند. در مقاله‌ای که در ژوئن ۲۰۱۷ منتشر شد، محققین انستیتو مکس پلانک از امواج گرانشی به عنوان ابزاری برای آشکارسازی بعدهای کشف نشده یاد کردند. دلیل آن نیز احتمال وجود گرانش در تمامی ابعاد است که موجب می‌شود امواج گرانشی در بعدهای دیگر نیز قابل شناسایی باشند.
آیا واقعاً ممکن است از بعدهای دیگر به منظور سفر در زمان استفاده کرد؟ دانشمندانی که کرم چاله‌ها را به عنوان نقاط سفر در زمان مطرح کرده‌اند، آن‌ها را اغلب ارتباط‌دهندۀ بین دو نقطه در فضا-زمان توصیف می‌کنند. ولی در تئوری، کرم چاله فقط می‌تواند به اشیاء اجازه دهد در زمان به عقب باز گردند. دانشمندان چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند که اگر یک انتهای کرم چاله به سرعت بالاتری نسبت به انتهای دیگر شتاب گیرد، جسمی که در حال گذر از خلال کرم چاله است ممکن است در زمان به عقب باز گردد، حتی به زمانی که اصلاً وارد کرم چاله نشده بوده است.
مقالۀ مرتبط: آیا سفر در زمان امکان‌پذیر است؟
تمام این‌هایی که گفتیم اعتبار علمی چندانی به خانوادۀ موری و دوستان فراطبیعی‌شان – خانم‌ها کی، کدام و فلانی – اعطا نمی‌کند. ولی لانگل قطعاً شایستۀ تقدیر است؛ چرا که در دورانی که سفر در زمان غیرممکن شناخته می‌شد، توانست تئوری‌های واقعی سفر در زمان را به یک‌دیگر پیوند دهد.
طرفداران کتاب مجبورند تا ۹ام مارس سال جاری صبر کنند تا فیلم پرخرج دیسنی روی پرده برود؛ مگر این که بتوانند یک تسرکت پیدا کرده و همین الان ۹ روز در زمان جابه‌جا شوند.
برای مشاهدۀ اطلاعات فیلم به صفحۀ IMDb مراجعه کنید.
