اغلب آماری که درباره‌ی زوال عقل در اختیار داریم، در هاله‌ای از ابهام قرار دارند. در سراسر جهان، نزدیک ۴۷ میلیون نفر به این بیماری مبتلایند و طبق آمار سازمان Alzheimer’s Disease International نزدیک یک تریلیون دلار نیز برای مراقبت از این افراد صرف می‌شود. در آمریکا نیز حدود ۴.۵ میلیون نفر مبتلا به زوال عقل هستند که انتظار می‌رود این عدد تا سال ۲۰۵۰ به ۱۴ میلیون نفر برسد.
زوال عقل (دِمانس یاDementia) به مجموعه‌ای از علائم (شامل از دست دادن حافظه و مشکل در برقراری ارتباط) اطلاق می‌شود که ناشی از تغییرات مغز هستند.
بیماری‌ها و حالات زیادی می‌توانند زوال عقل ایجاد کنند که آلزایمر یکی از آن‌هاست. به طور معمول از زوال عقل، و مخصوصا آلزایمر، به عنوان بیماری‌هایی قابل پیشگیری یاد نمی‌شود. با این حال سالانه پول زیادی صرف شناسایی عوامل ایجاد دمانس و راه‌های احتمالی جلوگیری از آن می‌شود که نتایج متنوعی از چنین تحقیقاتی بدست آمده است. با وجود اینکه برخی از ریسک فاکتورهای این بیماری، مثل ژن‌ها، قابل اصلاح نیستند، شما می‌توانید تغییرات کوچکی را در شیوه‌ی زندگیتان ایجاد کنید تا مغزتان بخوبی تغذیه شده و احتمال بروز چنین بیماری‌هایی در شما کاهش یابد.
مقاله‌ی مرتبط: تفاوت بین زوال عقل و آلزایمر چیست؟
در ادامه نتایج ۹ تحقیقی که اخیرا انجام شده، آورده شده است. نتایج این تحقیقات به ما کمک خواهند کرد تفکرمان را درباره‌ی نحوه‌ی پیشگیری از زوال عقل تغییر دهیم.
خروپف کردن
به نظر می‌رسد خروپف کردن علاوه بر اینکه می‌تواند به زندگی مشترکتان آسیب بزند، مضرات دیگری هم دارد.
مقاله‌ی مرتبط: آپنه‌ی خواب خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد!
مطالعه‌ای که در ماه مِی سال ۲۰۱۷ انجام و در ژورنال Sleep منتشر شده، نشان می‌دهد یکی از مشکلات خوابیدن به نام Obstructive Sleep Apnea یا آپنه‌ی مسدودکننده‌ی خواب (OSA) با افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر در ارتباط است.
OSA حالتی است که در آن تنفس هنگام خواب وقفه‌هایی دارد؛ یعنی نفس کشیدن در بازه‌هایی متوقف می‌شود. این وقفه‌های کوتاه‌مدت ممکن است باعث کاهش میزان اکسیژن‌رسانی به ارگان‌های حیاتی می‌شود.
تاکنون ارتباط OSA با فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی مشخص شده است. اما این مطالعه‌ی جدید نشان داده است این وقفه‌های تنفسی با توانایی شناختی پایین‌تر و افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل نیز در ارتباطند.
در مطالعات مولکولی نیز تغییراتی در مایع نخاعی بیماران مبتلا به OSA دیده می‌شود. این تغییرات مشابه تغییرات اولیه‌ی موادی هستند که با بروز آلزایمر در ارتباطند و در افراد سالم دیده نمی‌شوند.
خبر خوب این است که با درمان خروپف می‌توانید احتمال ابتلا به زوال عقل را هم کاهش دهید.
خوردن نوشابه‌های رژیمی
با وجود اینکه شکی نداریم خوردن نوشابه یا Soda برای سلامتی مضر است، تحقیقی که در ماه آوریل ۲۰۱۷ در ژورنال Stroke منتشر شده، شواهد محکمی مبنی بر اینکه نوشابه‌ی رژیمی احتمال ابتلا به دمانس را افزایش می‌دهد، ارائه کرده است.
طبق این مطالعات نوشابه‌ی رژیمی شاید بیش از نوشابه‌ی معمولی بر ابتلای به زوال عقل تاثیر داشته باشد.
در این مطالعه حدود ۳ هزار بیمار بالای ۴۵ سال، که خودشان مصرف چنین نوشیدنی‌هایی را در پرسشنامه‌ها اعلام کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. بعد از تنظیم کردن فاکتورهایی نظیر سن، جنس، فعالیت فیزیکی، سیگار و تحصیلات، مشخص شد افرادی که مصرف نوشابه‌های رژیمی (نوشیدنی‌هایی که به طور مصنوعی شیرین می‌شوند) بیشتری داشتند، ۳ برابر بیشتر از افرادی که مصرف نوشابه‌ی رژیمی‌شان کم‌تر بود به دمانس مبتلا می‌شوند.
جالب اینکه نوشیدنی‌هایی که با شکر شیرین می‌شوند (مثل آبمیوه و نوشابه‌های غیر رژیمی) با احتمال ابتلا به دِمانس در ارتباط نبودند. چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ شاید بخشی از دلیل مربوط به “انتخاب شخصی” باشد. بدین معنی که افرادی که مشکل یا بیماری خاصی دارند بیشتر ترجیح می‌دهند نوشابه رژیمی بخورند. محققان اما بیان کرده‌اند شواهدی مبنی بر تاثیر مستقیم شیرین‌کننده‌های مصنوعی نیز یافته‌اند. با این وجود هنوز مطالعات بیشتری مورد نیاز است تا این نتایج را تایید کرده و به یک رابطه‌ی علت و معلولی مشخص برسند.
تحصیلات پایین و مشکلات شنوایی
سبک زندگی شما تاثیر زیادی بر ابتلا به دمانس دارد. مطالعه‌ای که در جولای ۲۰۱۷ در ژورنال The Lancet منتشر شده نشان داده است یک سوم مبتلایان به دمانس، سبک زندگی بهبودیافته‌ای نداشته‌اند.
برخی از عوامل خطرساز دمانس نظیر تحصیلات پایین، از دست دادن شنوایی در میانسالی، و انزوای اجتماعی، تقریبا به همان اندازه‌ی سیگار کشیدن، چاقی یا فشار خون بالا بر بروز زوال عقل تاثیرگذارند.
مقاله‌ی مرتبط: چاقی احتمال ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد!
محققان بیان کرده‌اند مداخلاتی مثل آموزش تحصیلات به افراد بالای ۱۵ سال و درمان کسانی که در میانسالی دچار کاهش شنوایی شده‌اند، می‌تواند میزان ابتلا به دمانس را به ترتیب به اندازه‌ی ۸ و ۹ درصد کاهش دهد.
تحصیلات بیشتر احتمالا با افزایش قابلیت ارتجاعی ذهن در برابر آسیب مغزی ناشی از افزایش سن، احتمال ابتلا به زوال عقل را کاهش می‌دهد. با درمان کاهش شنوایی در میانسالی نیز می‌توان عوامل دیگر دخیل در بروز دمانس نظیر افسردگی و انزوا را تا حدودی از بین برد.
مکمل‌های کلسیم
دوست دارید یک بدن قوی را به قیمت از دست دادن یک ذهن قدرتمند به دست آورید؟
با وجود اینکه کلسیم به ساختن استخوان‌هایی محکم کمک می‌کند، در طی چند سال اخیر مکمل‌های کلسیم بسیار جدال برانگیز بوده‌اند.
مطالعه‌ای در آگوست ۲۰۱۶ در ژورنال Neurology منتشر شده که نشان داده است از بین زنانی که علائم بیماری سربروواسکولار (cerebrovascular) را داشته‌اند، آن‌هایی که مکمل‌های کلسیم مصرف کرده‌اند ۲ برابر بیشتر از افرادی که از این مکمل‌ها استفاده نکرده‌اند، به دمانس مبتلا شده اند. علاوه بر این کسانی هم که سکته (stroke) کرده و پس از آن مکمل کلسیم مصرف کرده‌اند، ۷ برابر بیش از سایر افراد احتمال ابتلا به دمانس داشته‌اند.
این مطالعه فقط وجود ارتباط بین ابتلا به دمانس و مکمل‌های کلسیم را نشان داده ولی هنوز رابطه‌ی علت و معلولی را اثبات نکرده است. تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا این نتایج تایید شوند. با توجه به اینکه قرص‌های کلسیم می‌توانند باعث تغییرات عروق خونی و نیز تغییر جریان خون مغز می‌شوند، دانشمندان معتقدند ارتباط بین این قرص‌ها و دمانس می‌تواند درست باشد.
سرگیجه
بعضی وقت‌ها ممکن است سریع از جایتان بلند شوید و احساس کنید سرتان سبک شده است. اما برای برخی افراد احساس سرگیجه بسیار بیشتر اتفاق می‌افتد. این شرایط کاهش فشار خون اورتوستاتیک (orthostatic hypotension) نامیده می‌شود و نشانه‌ی این است که فشار خونتان هنگام تغییر از حالت درازکش به ایستاده، بیشتر از حد معمول افت می‌کند. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد ممکن است مغزتان خون کافی را در حالت ایستاده دریافت نکند.
مطالعه‌ای که در اکتبر ۲۰۱۶ در ژورنال PLOS Medicine منتشر شده، نشان داده است بزرگسالانی که این افت‌های فشار خون را مکررا تجربه می‌کنند، در مقایسه با افراد سالم، ۱۵ درصد احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس را دارند. کسانی هم که افت فشار خون را بدون افزایش ضربان قلب (برای جبران خونرسانی به مغز) تجربه می‌کنند ۳۹ درصد احتمال بیشتری برای ابتلا به زوال عقل دارند.
خوشبختانه درمان این وضعیت به سادگی تغییر چند عادت ساده در سبک زندگی است. طبق مقالات Mayo Clinic این تغییرات ساده شامل: بلند شدن آهسته از تخت‌خواب، خوردن آب کافی، ورزش کردن برای افزایش جریان خون به مغز و انجام حرکات کششی ماهیچه‌های پا در حالت ایستاده می‌شوند.
ADHD
هرچند بیش‌فعالی و عدم تمرکز یا ADHD معمولا به عنوان یکی از بیماری‌های کودکان در نظر گرفته می‌شود، طبق آمار National Institutes of Health حدود ۴ درصد از بزرگسالان آمریکایی نیز به این اختلال مبتلایند.
مطالعه‌ای که در ژوئن ۲۰۱۷ در ژورنال Journal of Attention Disorders منتشر شده، نشان داده است بزرگسالان مبتلا به ADHD نسبت به افراد سالم احتمال ابتلای بیشتری به دمانس و اختلالات شناختی را در سال‌های بعدی زندگی خود دارند.
در این مطالعه محققین دریافتند بالغین مبتلا به ADHD در یک دوره‌ی ۱۰ ساله، ۳/۴ برابر احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس دارند. محققان همچنین بیان کرده‌اند هنوز نحوه‌ی ارتباط بین دمانس و ADHD نامشخص است.
برای مثال هنوز این سوال وجود دارد که بین عوارض و نشانه‌های دمانس و ADHD چه مقدار هم‌پوشانی وجود دارد. طبق مطالعات پیشین نیز گفتن اینکه ADHD با مکانیسمی نامشخص منجر به بروز دمانس می‌شود هنوز قطعی نیست. این احتمال نیز وجود دارد که عوارض اولیه‌ی دمانس به عنوان ADHD تشخیص داده شوند.
قلب مریض
ارتباط بین قلب و مغز برای همه شناخته شده است. مطالعات اخیر نیز نشان داده‌اند حفظ سلامت قلب، به بهبود عملکرد مغز نیز کمک می‌کند. در این مورد ارتباط بین مغز و قلب به سلامت عروق خونی بستگی دارد.
طبق مطالعه‌ی منتشر شده در فوریه‌ی ۲۰۱۷ هر عاملی که بتواند به عروق خونی آسیب بزند (مثل فشار خون بالا، دیابت و سیگار کشیدن)، نه تنها باعث بیماری‌های قلبی بلکه باعث افزایش احتمال ابتلا به دمانس نیز می‌شود.
این مطالعه در کنفرانس بین‌المللی American Stroke Association در هوستون منتشر شده که طی آن ۵۰ هزار بزرگسال به مدت ۲۵ سال مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. محققان مشاهده کرده‌اند کسانی که فشار خون بالا یا دیابت داشته‌اند یا اینکه سیگاری بوده‌اند، در مقایسه با افراد فاقد این ریسک فاکتورها احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس داشته‌اند. برای افراد مبتلا به دیابت این ریسک ۷۷ درصد و برای افراد سیگاری ۴۱ درصد بیشتر بوده است.
طبق گفته‌ی محققان هرچند این مطالعه ثابت نکرده است مراقبت از قلب به کاهش ابتلا به دمانس می‌انجامد، کنترل فشار خون و داشتن یک رژیم غذایی سالم، به محافظت از مغز در برابر آسیب‌های عروق خونی و تشکیل پلاک (که با دمانس در ارتباطند) کمک خواهد کرد.
کاهش خواب REM
آیا خواب شیرین می‌تواند از مغز شما حفاظت کند؟ طبق مطالعه‌ای که در آگوست ۲۰۱۷ در ژورنال Neurology منتشر شده، بزرگسالانی که خواب REM (حرکات سریع چشم) کمتری دارند، در یک دوره‌ی ۱۲ ساله، احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس دارند.
خواب REM بخشی از چرخه‌ی خواب است که با فعالیت بالای مغزی شناخته می‌شود و دوره‌ای است که اکثر رویاپردازی و خواب دیدن، در آن اتفاق می‌افتد.
در این مطالعه محققان دریافتند بزرگسالانی که ۱۷ درصد از خوابشان را خواب REM تشکیل می‌دهد، در مقایسه با بزرگسالانی که ۲۰ درصد از خوابشان، خواب REM است، احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس دارند.
این مطالعه فقط ارتباط بین خواب REM و دمانس را نشان می‌دهد ولی رابطه‌ای علت و معلولی بین آن‌ها را مشخص نمی‌کند. با این حال محققان توانسته‌اند توضیحاتی برای بیان این رابطه بیابند. برای مثال فعالیت بالای مغزی در طی خواب REM به محافظت از راه‌های عصبی که با افزایش سن تخریب می‌شوند کمک می‌کند. علاوه بر این کاهش خواب REM می‌تواند ریسک فاکتورهای دیگر دمانس نظیر اضطراب یا استرس را هم ایجاد کند.
ضربات به سر
شواهد زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند ضربات مکرر به سر منجر به بروز آسیب‌های مغزی شدید با نام Chronic Traumatic Encephalopathy یا انسفالوپاتی مزمن ضربه‌ای (CTE) می‌شوند. آنچه مشخص نیست نحوه‌ی ارتباط ضربه به سر (مکرر یا غیرمکرر) با آسیب‌های مغزی دیگر نظیر دمانس یا آلزایمر است.
متاآنالیزی که در ۲۰۱۷ در ژورنال PLOS ONE منتشر شده، نشان داده است که ضربات مغزی با افزایش احتمال ابتلا به دمانس و بویژه آلزایمر در ارتباطند.
در این متاآنالیز ۳۲ مطالعه بررسی شدند که در آن‌ها حدود ۲ میلیون نفر دخیل بوده و از بین آن‌ها، ۱۳ هزار نفر مبتلا به دمانس و ۸ هزار نفر هم مبتلا به آلزایمر بوده‌اند.
در این آنالیزها مشخص شد افرادی که سابقه‌ی جراحات مغزی شدید و ضربه به سر را داشته‌اند، ۶۰ درصد احتمال بیشتری برای ابتلا به دمانس و ۵۰ درصد احتمال بیشتری برای ابتلا به آلزایمر داشته‌اند.
نکته‌ی جالب اینکه مشخص شد اگر فرد به دنبال ضربه هوشیاری‌اش را از دست داده باشد، ریسک ابتلا افزایش نمی‌یابد.
مطالعات دیگری که پروتئین‌های مغزی و بویژه پلاک‌های تشکیل‌شده طی آلزایمر را بررسی کرده‌اند، مشخص کرده‌اند که این پلاک‌ها و پروتئین‌ها، با فاصله‌ی دو ساعت پس از ضربه‌ی شدید به سر در مغز قابل مشاهده‌اند.
