یک نوع استرس سلولی که در سرطان و پدیده افزایش سن دخالت دارد، برای اولین بار در بیماری آلزایمر نیز مطرح شده‌است. محققان دانشکده بهداشت دانشگاه تگزاس این یافته را در تاریخ بیستم آگوست ۲۰۱۸ در نشریه Aging Cell گزارش داده‌اند.
تیم تحقیق دریافت که این استرس، تحت عنوان پیری سلولی (cellular senescence)، با انباشتهای آسیب رسان پروتئین تائو که نشانه اصلی ۲۰ بیماری مغزی از جمله بیماری آلزایمر و آسیب تروماتیک مغز هستند، مرتبط است. محققان ابتدا سلولهای پیر را در بافت مغزی بیماران مبتلا به آلزایمر پس از مرگ آنها شناسایی کردند؛ سپس این سلولها در بافت مغزی افراد مبتلا به بیماری مغزی دیگری تحت عنوان progressive supranuclear palsy شناسایی شدند.
حتماً بخوانید: پروتئین تائو: رابط بین ترومای مغزی و بیماری‌های دژنراتیو
پیری سلولی به سلولهای تحت استرس این اجازه را می‌دهد تا نجات یابند، ولی این سلولها ممکن است به یک زامبی تبدیل شوند؛ عملکرد غیر طبیعی داشته باشند و موادی ترشح کنند که سلولهای اطراف را از بین می‌برد. دکتر Miranda E. Orr، مولف ارشد مطالعه و محقق در the South Texas Veteran Health Care System گفت: “زمانیکه سلولها وارد این مرحله می‌شوند، برنامه ریزی ژنتیکی خود را تغییر داده و pro-inflammatory و سمی می‌گردند. حضور این سلولها به معنی مرگ بافت اطراف است.”
پیشرفتهایی در ساختار و عملکرد مغز
تیم تحقیق، این یافته را در ۴ نوع مدل موشی بیماری آلزایمر تایید کرد. سپس ترکیبی از داروها را بمنظور پاکسازی سلولهای پیر از مغز موشهای میانسال مبتلا به آلزایمر استفاده کرد. داروها عبارتند از: dasatinib، یک ترکیب شیمی درمانی که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای درمان لوسمی تایید شده‌است؛ و quercetin، یک ترکیب رنگدانه‌ای طبیعی در میوه‌ها، سبزیجات و برخی نوشیدنی‌ها مانند چای.
پس از سه ماه درمان، یافته‌ها جالب بود. دکتر Orr اذعان داشت: “سن موشها ۲۰ ماه بود و زمانیکه ما درمان را آغاز کردیم، مبتلا به بیماری بودند. پس از پاکسازی سلولهای پیر، پیشرفتهایی در ساختار و عملکرد مغز مشاهده کردیم. این یافته‌ها با بهره‌گیری از مطالعات MRI مغزی و بافت شناسی کشتهای سلولی پس از مرگ، بدست آمد. بنظر می‌رسد این درمان با توجه به نشانه‌ها، بیماری را متوقف ساخته‌است.”
دکتر Nicolas Musi، مولف اول مطالعه و استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تگزاس گفت: “این حقیقت که ما قادر بودیم موشهای بسیار مسن را درمان کرده و پیشرفتهایی در این زمینه مشاهده کنیم، این امید را به ما می‌دهد که این درمان می‌تواند در انسانهای بیمار نیز حتی پس از بروز علائم یک بیماری مغزی، پاسخ دهد.” وی همچنین مدیریت مرکز مطالعات، آموزش و بالینی مربوط به پیری را در the South Texas Veterans Health Care System برعهده دارد.
دکتر Musi اذعان داشت معمولا در بررسی یک یافته در مدلهای موشی آلزایمر، درمان تنها در موشهایی که پیش از آغاز بیماری تحت درمان قرار گرفته‌اند، پاسخ می‌دهد.
عامل، تجمع پروتئین تائو است
در بیماری آلزایمر، انباشت‌هایی از پروتئین تائو همانند انباشت‌هایی از پروتئین دیگری تحت عنوان پلاکهای آمیلوئید بتا، تجمع می‌یابد. تیم تحقیق دریافت تجمع تائو مسئول پیری سلول است. محققان موشهای مبتلا به آلزایمری را که تنها انباشتهای تائو داشتند، با موشهای مبتلا به آلزایمری که تنها آمیلوئید بتا داشتند مقایسه کردند. پیری، تنها در موشهای دارای انباشتهای تائو شناسایی شد.
در مطالعات دیگر بمنظور تایید این یافته، کاهش تائو بصورت ژنتیکی، پیری را تقلیل داد. عکس این مورد نیز صحیح بود. افزایش تائو بصورت ژنتیکی باعث افزایش پیری گردید.
نکته مهم‌تر اینکه ترکیب دارویی نه تنها باعث کاهش پیری سلولی بلکه باعث کاهش انباشتهای تائو در موشهای مبتلا به آلزایمر نیز شد. دکتر Orr گفت این ترکیب دارویی، درمانی است که تائو را بصورت اختصاصی هدف قرار نمی‌دهد ولی بصورت کارآمدی، پاتولوژی این انباشتها را کاهش می‌دهد.
دکتر Orr همچنین اذعان داشت: “زمانیکه پس از سه ماه مغز آنها را بررسی کردیم، دریافتیم زوال مغزی آنها در مقایسه با موشهایی که تنها دارونما دریافت کرده‌بودند، کمتر بود. ما بر این باور نیستیم که سلولهای مغزی دوباره رشد کرده‌اند، ولی از بین رفتن نورونها کمتر، وسیع‌تر شدن بطن‌های مغزی کمتر، جریان خون مغزی بهبود یافته و انباشتهای تائو کمتر شده بودند. این داروها قادر هستند پاتولوژی تائو را پاکسازی کنند.”
یک درمان بالقوه برای بررسی بر روی انسان
دکتر Musi گفت: “این، اولین گام از مجموعه مطالعاتی است که پیش بینی می‌کنیم برای درک بهتر از این فرآیند انجام خواهند شد. زیرا این داروها برای مصارف دیگر در انسانها تایید شده‌اند. ما بر این باوریم یک گام منطقی، مطالعات آزمایشی بر روی انسانها را آغاز خواهد کرد.”
این داروها بصورت اختصاصی، سلولهای پیر را هدف قرار داده و تنها آنها را از بین می‌برند. این داروها به سرعت توسط بدن پاکسازی شده و هیچ عارضه جانبی قابل مشاهده ندارند، زیرا نیمه عمر کوتاهی دارند.
حتماً بخوانید: درمان آلزایمر و پارکینسون با نقاط کوانتومی
Dasatinib یک دارو برای مصرف از طریق دهان است. موشها هر یک هفته در میان، ترکیب دارویی را مصرف می‌کردند. دکتر Orr گفت: “با این حساب، در طول ۳ ماه درمان، موشها تنها ۶ مرتبه این دارو را دریافت کردند. دارو وارد بدن شده، عملکرد خود را به جای گذاشته و پاکسازی می‌شود. سلولهای پیر در طول زمان بازمی‌گردند، ولی ما انتظار داریم مصرف دوباره‌ی دارو ممکن باشد. این یک مزیت عظیم است –دارویی نخواهد بود که افراد مجبور به مصرف همه روزه‌ی آن باشند.
دوز و تعداد دفعات مصرف در انسان باید توسط بررسی‌های بالینی مشخص شود.
دکتر Orr گفت پس از این مطالعه، محققان به بررسی اینکه آیا سلولهای پیر در آسیب تروماتیک مغز وجود دارند، خواهند پرداخت. آسیب تروماتیک مغز یا TBI یک آسیب مغزی است که در آن، انباشت پروتئین تائو رخ داده و دلیل قابل توجه معلولیت در مشاغل نظامی و غیر نظامی است.
