مغزم دیگه جا نداره! با وجود اینکه مغز به طور کلی پر نمی‌شود اما در سال‌های اخیر محققین دریافتند که مغز برای به خاطر سپردن اطلاعات جدید، خاطرات قدیمی را دور می‌اندازد.
حال، تیم تحقیقاتی Scripps برای اولین بار چگونگی مکانیسم روانی شکل‌گیری خاطره و فراموش شدن آن را توضیح داده‌اند. در این مطالعه آنان تغییرات سیناپسی مگس‌های سرکه را در اثر یادگیری یا فراموشی بررسی کردند. آن‌ها فهمیدند که تنها یک نورون دوپامین در هر دو روند یادگیری و فراموشی نقش دارد. این مطالعه در Cell Reports منتشر شد. محقق ارشد جیکوب بری می‌گوید:
ما معتقدیم این سیستم برای پاک کردن خاطرات غیر مهم و ضروری این گونه طراحی شده است. از نظر من این که این اتفاق به وسیله‌ی یک نورون اتفاق می‌یفتد بسیار زیباست.
برای بررسی خاطره در مگس‌ها، حشرات در معرض بوی خاص به همراه شوک الکتریکی قرار داده شدند. پس از یادگیری، محققین دریافتند متعاقبا از آن عطر دوری می‌کردند که این نشانه‌ی شکل‌گیری حافظه است. با بررسی نورون‌های مغزی قبل و پس از این روند شرطی، محققین توانستند چگونگی پی‌ریزی روانی تشکیل خاطره را مورد ارزیابی قرار دهند.
مقاله‌ی مرتبط: مطالعه‌ی خاطرات در حال ساخت
در بررسی‌های پیشین تیم تحقیقی Scripps نشان داد جریان‌های دوپامینرژیک خاصی در شکل‌گیری و فراموش کردن حافظه نقش دارند. در این بررسی، محققین از روش‌های تصویربرداری برای بررسی دقیق‌تر این روند استفاده کردند. آن‌ها دریافتند زمانی که یک حافظه‌ی رفتاری فراموش می‌شود تغییرات سلولی، توسط نورون دوپامینرژیک یکسانی که در طی روند یادگیری نقش داشته است، ایجاد می‌شود. هم‌چنین آن‌ها فهمیدند که این نورون دوپامینرژیک هنگام شکل‌گیری خاطرات جدید، خاطرات قدیمی را پاک می‌کند.
هنگام یادگیری مهارتی جدید، در حال شکل‌دهی خاطره‌ای جدید هستید این در حالی است که خاطرات قدیمی در حال پاک شدن هستند. این اتفاق برای برقراری تعادل جهت جلوگیری از انباشته شدن اطلاعات در مغز بسیار مهم است.
ران دیویس معتقد است که؛ دهه‌هاست که دانشمندان علوم عصبی در حال مطالعه چگونگی دریافت اطلاعات و تشکیل خاطره هستند اما تنها به تازگی به اهمیت فراموشی فعال مغز پی برده و به بررسی روند فراموشی پرداخته‌اند.
بری افزود این روند یادگیری-فراموشی به توجیه retroactive interference در علم روانشناسی کمک می‌کند. retroactive interference به وضعیتی اطلاق می‌شود که اطلاعات جدید در مسیر یادآوری اطلاعات قدیمی نقش دارد؛ مثلا صدا کردن رئیس قدیمی با نام رئیس حال حاضرتان. با وجود اینکه این مطالعه بر روی مگس‌های میوه انجام شده است اما محققین معتقدند این نتایج در سایر جانوران شامل انسان نیز صدق می‌کند.
درک روند یادآوری و فراموشی و دستکاری کردن آن پیامدهای متعددی برای انسان‌ها دارد. در شرایطی چون اعتیاد و اختلال استرس پس از سانحه تحریک فراموشی مفید خواهد بود. از طرفی دیگر تقویت حافظه در درمان دمانس و دیگر انواع اختلالات حافظه مؤثر است.
