به دلیل دخالت‌های نابه‌جای انسان در طبیعت، شمار زیادی از گونه‌های کم‌یاب طی یک قرن گذشته از روی زمین برچیده شده‌اند. گاهی اوقات انسان‌ها به طور مستقیم وارد عمل می‌شوند، و از طریق شکار غیرمجاز گونه‌های محافظت‌شده به نابودی آن‌ها دامن می‌زند. زمان‌های دیگر نیز با این که آدم‌ها کاری به کار حیوانات ندارند، اما دست‌ورزی آن‌ها در طبیعت و تخریب زیست‌بوم‌ها باعث سرگردانی این جانوران و در نهایت مرگ غیرقابل بازگشت آن‌ها می‌شود. در بخش اول از این مجموعه‌ی دو قسمتی با ۱۰ مورد از حیوانات منقرض شده در ۱۰۰ سال اخیر آشنا خواهیم شد.
کرگدن سفید شمالی
در حال حاضر تنها دو مورد از این نمونه‌ی نایاب در دنیا زندگی می‌کنند، که هر دو هم جنسیت ماده دارند. آخرین بازمانده از جنس نر کرگدن سفید شمالی در مارس ۲۰۱۸ جان خود را از دست داد. این کرگدن ۴۵ ساله با آن که تحت محافظت شدید دولت کنیا قرار داشت، اما به دلیل کهولت سن و ابتلا به عفونت، درگذشت.
مقاله‌ی مرتبط: خطر انقراض در گونه‌هایی با تفاوت جنسی زیاد بالاتر است
گمانه‌زنی‌هایی در مورد امکان آمیزش بین گونه‌ای و نجات نسل کرگدن سفید شمالی مطرح شده بود. از آن‌جایی که این دو کرگدن ماده نابارور هستند، به نظر نمی‌رسد چنین راهبردی با موفقیت خاصی همراه باشد. دانشمندان هم‌اکنون در حال تلاش برای آزمایش روش‌های تلقیح مصنوعی، و ایجاد نمونه‌ای از کرگدن سفید شمالی در آزمایشگاه‌اند.
علت انقراض: شکار غیرمجاز توسط انسان باعث نابودی این گونه شده است. از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی نیز نقش مؤثری در انقراض کرگدن سفید شمالی داشته است.
مکائو اسپیکس
تا پیش از این تصور می‌شد که این طوطی بسیار خاص از روی زمین محو شده باشد. امروزه می‌دانیم که تعداد بسیار اندکی از این پرنده‌ی بی‌نظیر – در حد ۶۰ تا ۸۰ قطعه – هم‌چنان در انزوا به حیات خود ادامه می‌دهند. در صورتی که انیمیشن سینمایی ریو (Rio) را دیده باشید، حتماً با مکائو اسپیکس آشنایی خواهید داشت.
علت انقراض: نابودی زیستگاه‌های طبیعی، شکار و تجارت غیرمجاز، مکائو اسپیکس را در فهرست حیوانات منقرض شده در ۱۰۰ سال اخیر قرار داده است.
ببر تاسمانی
این جانور که با نام «گرگ تاسمانی» هم شناخته می‌شد، جزو کیسه‌داران گوشت‌خوار بود. ببر تاسمانی جانوری بود که شب‌ها به شکار می‌رفت، و اغلب از موجوداتی نظیر جوندگان، و هر از گاهی کانگوروها، تغذیه می‌کرد.
این جانور با آن که ظاهر دهشتناکی داشت، اما کاملاً مهاجم نبود، و نمی‌توانست مانند یک ببر واقعی انسان را بدرد.
گزارش‌های مربوط به مشاهده‌ی ببر تاسمانی در یک قرن اخیر به قدری زیاد بوده است، که موجب شده عده‌ای از محققان به جست‌وجوی آن بپردازند.
علت انقراض: طبق معمول، شکار غیرمجاز توسط انسان! البته گفته می‌شود افزایش جمعیت دینگو (نوعی سگ وحشی بومی استرالیا) به انقراض ببر تاسمانی منجر شده است.
کبوتر وحشی
در نوشته‌ها آمده است که جمعیت کبوترهای وحشی، هنگامی که اروپایی‌ها برای اولین بار در آمریکا سکنا گزیدند، به میلیون‌ها قطعه (و یا شاید میلیاردها) می‌رسید. ایالت ویسکانسین بزرگ‌ترین زیست‌بوم این گونه از کبوتر را در اواخر قرن نوزدهم در خود جای داده بود.
علت انقراض: بازهم انسان‌ها! این کبوتر تا حد انقراض شکار شد و گوشت آن مصرف گردید. بر اساس گزارش‌ها، آخرین بازمانده از خانواده‌ی کبوتران وحشی در سال ۱۹۱۴ در باغ وحش سینسیناتی (ایالت اوهایو) جان خود را از دست داد.
کوآگا
کوآگا از جانوران بومی آفریقای جنوبی بود. این دورگه‌ی اسب – گورخر در اواخر قرن نوزدهم به فهرست حیوانات منقرض شده پیوست.
تا سالیان سال، تصور بر این بود که کوآگا یک گونه‌ی مستقل است. تا این که بعدها کاشف به عمل آمد که این جانور زیرگونه‌ای از «گورخر دشتی» به حساب می‌آید.
کوآگا ظاهر بسیار زیبا و جذابی داشت. این چهارپا به دلیل راه‌راه بودن پوستش در قدام، به گورخرها شباهت داشت. نیمه‌ی خلفی بدن کوآگا فاقد راه‌راه سیاه‌رنگ بوده، و او را مانند اسب جلوه می‌داد.
پژوهشگران در حال تلاش برای احیای کوآگا از طریق مهندسی معکوس و زادگیری انتخابی گورخرهایی هستند، که به نظر می‌رسد ژن‌های کوآگا را داشته باشند.
علت انقراض: شکار غیرمجاز توسط انسان.
آیبکس پیرنه
آیبکس پیرنه گونه‌ای از بز کوهی بود، که در سال ۲۰۰۰ با حیات خود بر روی زمین وداع کرد. البته این انقراض تنها ۹ سال به طول انجامید؛ چرا که دانشمندان توانستند این گونه را در سال ۲۰۰۹ به حیات بازگردانند.
پژوهشگران به کمک DNA استخراج شده از نمونه‌ی پوست آیبکس پیرنه، موفق به کلون‌سازی جنس ماده‌ی این جانور شدند. کلون مزبور توانست زندگی جنینی خود را با موفقیت سپری کند، اما به دلیل بدشکلی ریوی، بلافاصله پس از تولد درگذشت. و آیبکس دوباره منقرض شد!
علت انقراض: شکار بی‌رویه توسط انسان از قرن نوزدهم به بعد.
وزغ طلایی
وزغ طلایی تنها حیوان منقرض شده در ۱۰۰ سال اخیر نیست، ولی قطعاً خوشرنگ‌ترین‌شان است!
این وزغ کوچک و خوش‌رنگ‌ولعاب برای آخرین بار در سال ۱۹۸۹ در جنگل‌های گرمسیری کاستاریکا مشاهده شده بود. در سال ۱۹۹۴ اعلام گردید که وزغ طلایی دیگر بر روی زمین وجود ندارد.
گفته می‌شود «کیتریدیومایکوز» عامل اصلی انقراض این وزغ‌ها بوده است. کیتریدیومایکوز نوعی عفونت پوستی کشنده است، که توسط قارچ دیگچه‌ای ایجاد می‌شود. این بیماری منحصر به دوزیستان است. البته، نابودی زیست‌بوم‌ها نیز در وداع تلخ وزغ طلایی با زمین بی‌تأثیر نبوده است.
پیشنهاد نویسنده: قارچ دیگچه ای دوزیستان: با تهاجمی ترین گونه در حیات وحش آشنا شوید
علت انقراض: آلودگی، گرمایش زمین، و بیماری قارچ دیگچه‌ای دوزیستان. باز هم رد پای انسان دیده می‌شود!
پلنگ زنگبار
مجمع‌الجزایر زنگبار، واقع در تانزانیا، خانه‌ی این زیرگونه از پلنگ‌ها به حساب می‌آمد. هنوز مشخص نیست که آیا پلنگ زنگبار واقعاً منقرض شده است، یا خیر. هر از گاهی خبر می‌رسد که عده‌ای این پلنگ را مشاهده کرده‌اند.
علت انقراض: دلایل مذهبی. بومیان تانزانیا فکر می‌کردند که این پلنگ‌ها تباری جادوگرها هستند، به همین دلیل آن‌قدر آن‌ها را شکار کردند تا به کل منقرض شدند.
پوئولی
عسل‌کُش روسیاه یا پوئولی (Po’ouli) از گونه‌های بومی جزیره‌ی مائوئی (هاوایی) بود. این پرنده در دهه‌ی ۱۹۷۰ کشف شده بود.
پوئولی‌ها در دامنه‌ی جنوب شرقی کوه آتشفشانی هالئاکالا ساکن بودند. جمعیت این پرنده‌ی خاص از آن زمان به بعد رو به کاهش گذاشت. در سال ۱۹۹۷ تنها سه قطعه پوئولی در این منطقه زندگی می‌کردند.
تلاش‌های صورت گرفته جهت زادگیری انتخابی پرندگان بازمانده با شکست مواجه شد. عسل‌کش روسیاه ۷ سال بعد، در سال ۲۰۰۴، به طور رسمی به لیست تأسف‌برانگیز حیوانات منقرض شده در ۱۰۰ سال (که سهل است) پیوست.
علت انقراض: نابودی زیستگاه‌ها، شیوع بیماری، شکار شدن توسط گونه‌های شکارچی، کاهش منابع غذایی (حلزون درختی)
سفید بزرگ مادیرایی
نه، ترجمه‌ی ناشیانه در کار نیست! نام این پروانه واقعاً «سفید بزرگ» است. 😐 یا بهتر بگوییم، بود.
سفید بزرگ مادیرایی از پروانه‌های بسیار زیبایی بود که در جنگل‌های جزایر مادیرا، واقع در پرتغال، می‌زیست. نزدیک‌ترین خویشاوند این پروانه، سفید بزرگ است که امروزه در اروپا، آفریقا و آسیا به چشم می‌خورد؛ و ما هنوز موفق به نابودسازی کل ایل و تبار آن نشده‌ایم!
علت انقراض: نابودی زیستگاه‌ها به دلیل ساخت‌وساز انسانی، و آلودگی ناشی از کودهای شیمیایی به عنوان دو علت عمده مطرح شده‌اند. انقراض این پروانه به طور رسمی تأیید نشده، منتها دهه‌هاست که کسی آن را به چشم ندیده است.
در قسمت بعدی (و پایانی) با ۱۰ مورد دیگر از حیوانات منقرض شده در ۱۰۰ سال اخیر آشنا خواهیم شد.
