نشانه‌ها و علائم ترمبوز ورید عمقی (DVT) ممکن است مربوط به خود DVT یا آمبولی ریه (PE) باشد. اگر علائم و نشانه‌های هر یک از این دو را مشاهده کردید بلافاصله به پزشکتان مراجعه کنید. هم DVT و هم PE در صورتی که درمان نشوند می‌توانند مشکلاتی جدی ایجاد کنند که ممکن زندگی فرد تهدید کند.
ترمبوز ورید عمقی
تنها حدود نیمی از افرادی که DVT دارند علائم و نشانه‌ها را بروز می‌دهند. این علائم و نشانه‌ها در پایی که توسط لخته‌ی ورید عمقی تحت تاثیر قرار گرفته است اتفاق می‌افتد.
- متورم شدن پا یا ورم در طول ورید پا
- درد یا دردناکی پا که ممکن است آن را فقط زمانی که ایستاده‌اید یا راه می‌روید احساس کنید
- افزایش گرما در آن ناحیه از پا که ورم کرده و یا دردناک است
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست پا
آمبولی ریه
بعضی از مردم تا زمانی که علائم و نشانه‌های PE را در خود مشاهده نکرده‌اند، از داشتن لخته در ورید عمقی آگاه نیستند. نشانه‌ها و علائم PE شامل موارد زیر می‌شود:
- کوتاه شدن بی دلیل نفس‌ها
- نفس عمیق همراه با درد
- سرفه و عطسه همراه با خون
همچنین نفس‌های سریع و افزایش ضربان قلب می‌توانند از نشانه‌های PE باشد.
درمان
پزشکان ترومبوز ورید عمقی (DVT) را به وسیله دارو و سایر وسایل و درمان‌ها معالجه می‌کنند. اهداف اصلی درمان DVT:
- جلوگیری از بزرگ شدن لخته خونی
- پیشگیری از جدا شدن لخته خونی و رفتن به ریه‌ها
- کاهش خطر به وجود آمدن لخته‌های خونی دیگر
داروها
پزشک شما ممکن است داروهایی را برای پیشگیری و یا درمان DVT تجویز بکند.
داروهای ضدانعقاد
داروهای ضد انعقاد رایج‌ترین داروها برای درمان DVT هستند. آن‌ها همچنین تحت عنوان رقیق‌کننده‌های خون شناخته می‌شوند.
این داروها توانایی خون شما را برای تشکیل لخته کاهش می‌دهند. آن‌ها همچنین از بزرگ‌‌تر شدن لخته خونی نیز جلوگیری می‌کنند. با این حال رقیق‌کننده‌های خون نمی‌توانند لخته‌های خونی‌ای را که پیش از این تشکیل شده‌اند را از بین ببرند. (بدن به مرور زمان بیشترِ لخته‌های خونی را حل می‌کند.)
داروهای رقیق‌کننده خون می‌توانند به صورت قرص، تزریق زیر جلدی و یا به صورت یک سوزن و یا لوله باشد که به ورید داخل می‌شود (تزریق درون وریدی یا IV نامیده می‌شود).
وارفارین و هپارین دو داروی رقیق‌کننده‌ی خون هستند که برای درمان DVT استفاده می‌شوند. وارفارین به شکل قرص داده می‌شود. هپارین نیز به صورت تزریقی یا از طریق لوله IV داده می‌شود. انواع مختلفی از هپارین وجود دارد. پزشک شما در مورد این انتخاب‌ها با شما صحبت خواهد کرد.
ممکن است پزشک شما همزمان از هپارین و وارفارین برای درمان استفاده کند. هپارین به سرعت عمل می‌کند ولی ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد که وارفارین کارش را شروع کند. زمانی که وارفارین شروع به کار کردن می‌کند، عمل هپارین متوقف می‌شود.
برای درمان زنان باردار فقط از هپاررین استفاده می‌شود چرا که مصرف وارفارین در حین بارداری خطرناک است.
درمان DVT با رقیق‌کننده‌های خون معمولا شش ماه به طول می‌انجامد. وضعیت‌های زیر ممکن است طول درمان را تغییر دهد:
- اگر لخته خونی شما بعد از یک خطر کوتاه مدت (برای مثال جراحی) رخ دهد، زمان درمان شما احتمالا کوتاه‌تر خواهد بود.
- اگر شما در گذشته لخته خونی داشته‌اید، طول درمان شما احتمالا بیشتر است.
- اگر شما بیماری خاص دیگری مثل سرطان دارید، ممکن است نیاز باشد که تا زمانی که آن بیماری را دارید رقیق‌کننده‌های خون را استفاده کنید.
رایج‌ترین عارضه‌ی جانبی رقیق‌کننده‌های خون، خونریزی است. خونریزی ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که داروها خون شما را بسیار رقیق کرده‌اند. این عارضه جانبی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
گاهی اوقات این خونریزی داخلی است. معمولا افرادی که به وسیله رقیق‌کننده‌های خون تحت درمان قرار می‌گیرند، آزمایش خون‌هایی را به صورت مرتب می‌دهند تا توانایی لخته شدن خونشان مورد ارزیابی قرار بگیرد. این آزمایش‌ها PT و PTT نامیده می‌شوند.
این آزمایش‌ها همچنین به پزشکتان کمک می‌کند تا مطئن شود که شما مقدار مناسبی از دارو را دریافت می‌کنید. در صورتی که کبودی‌های ساده یا خونریزی داشتید بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. این مسئله ممکن است نشانه‌ی این باشد که داروها خون شما زیاد رقیق کرده‌اند.
مهارکننده‌های ترومبین
این داروها در فرآیند تشکیل لخته خونی دخالت می‌کنند. این‌ها در درمان لخته‌های خونی بیمارانی استفاده می‌شوند که نمی‌توانند هپارین مصرف کنند.
ترومبولیتیس
پزشکان این دارو را برای حل کردن سریع لخته‌های خونی بزرگ که علائم شدیدی را ایجاد کرده‌اند تجویز می‌کنند. به دلیل اینکه ترومبولیتییس‌ها خونریزی‌های ناگهانی را ایجاد می‌کنند تنها در شرایط تهدیدکننده‌ی زندگی فرد استفاده می‌شوند.
سایر انواع درمان
فیلتر ونا کاوا
در صورتی که شما نتوانید از رقیق‌کننده‌های خون استفاده کنید و یا در بدن شما کارایی مناسب را نداشته باشند، ممکن است پزشک شما فیلتر ونا کاوا را پیشنهاد دهد.
فیلتر را در داخل سیاهرگ بزرگی به نام ونا کاوا قرار می‌دهند. این فیلتر لخته‌های خونی را قبل از اینکه به ریه‌ها منتقل شوند گیر می‌اندازند و از ابتلا به آمبولی ریه جلوگیری می‌کند. اگرچه این فیلتر نمی‌تواند از ایجاد لخته‌های خونی جدید جلوگیری کند.
جوراب‌های فشرده سازی مدرج
جوراب‌های فشرده‌سازی مدرج می‌توانند ورم‌های موجود در پا را که ناشی ازلخته‌های خونی است را کاهش دهند. این جوراب‌ها از قوس کف پا تا بالا و پایین زانو را می‌پوشانند.
جوراب‌های فشرده‌سازی در قسمت مچ تنگ است و در قسمت‌های بالایی شل‌تر می‌شود. این باعث به وجود آمدن فشاری ملایمی در پا می‌شود. این فشار مانع بهم چسبیدن و ایجاد لخته در خون می‌شود.
سه نوع جوراب فشرده‌سازی وجود دارد. نوع اول جوراب‌های تقویتی است که حداقل فشار را ایجاد می‌کنند.
نوع دوم جوراب‌های فشرده‌سازی‌ای است که به نسخه نیاز ندارند. این جوراب‌ها کمی بیشتر از جوراب‌های تقویتی فشار ایجاد می‌کنند. جوراب‌های فشرده‌سازی بدون نیاز به نسخه در مغازه‌های کالای پزشکی و داروخانه‌ها به فروش می‌رسد.
جوراب‌های فشرده‌سازی قوی که نیاز به تجویز دارند، بیشترین مقدار فشار را ایجاد می‌کنند. این دسته نیز در مغازه‌های کالای پزشکی و داروخانه‌ها به فروش می‌رسند. اگرچه یک فرد که آموزش‌های ویژه‌ای را گذرانده باشد برای متناسب کردن شما برای این جوراب‌ها نیاز است.
در مورد اینکه چه مدت باید جوراب‌های فشرده‌سازی را بپوشید، با پزشکتان صحبت کنید.
پیشگیری
شما می‌توانید در جهت پیشگیری از ترمبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریه (PE) گام بردارید. اگر شما در خطر ابتلا به این موارد باشید:
- به طور مرتب برای معاینه و بررسی عمومی به پزشک مراجعه کنید.
- تمام داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- بعد از جراحی یا بیماری در اولین فرصت ممکن از تخت بلند شوید و حرکت کنید (هنگامی که پزشک توصیه کند). حرکت کردن شانس به وجود آمدن لخته خونی را در شما کاهش می‌دهد.
- در سفرهای طولانی عضلات تحتانی پایتان را حرکت و ورزش دهید. این کار از ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری می‌کند.
اگر شما در گذشته PE یا DVT داشته‌اید، شما می‌توانید تشکیل لخته‌های خونی دیگر را پیشگیری کنید. مراحل زیر را دنیال کنید و:
- تمام داروهایی که پزشکتان برای تجویز یا درمان لخته‌های خونی تجویز کرده است را استفاده کنید.
- پیگیری توسط پزشکتان برای انجام آزمایش‌ها و درمان
- استفاده از جوراب‌های فشرده سازی [مثل جوراب‌های واریسی] که پزشکتان برای جلوگیری از ورم پا به شما توصیه می‌کند.
در صورت مشاهده هر گونه از علائم و نشانه‌های PE و DVT به پزشکتان مراجعه کنید.
توصیه‌های مسافرتی
خطر به وجود آمدن DVT در حین مسافرت پایین است. در صورتی که مدت زمان سفر بیشتر از ۴ ساعت باشد یا شما سایر عوامل خطرزای DVT را داشته باشید، این خطر در شما افزایش پیدا می‌کند.
در حین مسافرت‌های طولانی مدت، موارد زیر ممکن است کمک‌کننده باشند:
- راه رفتن در راهروهای اتوبوس، قطار یا هواپیما. در صورت سفر با خودرو هم، در حدود هر یک ساعت توقف کنید و کمی راه بروید.
- پاهایتان را حرکت دهید و خم و راست کنید کنید تا جریان خون در ماهیچه‌های ساق پایتان بهبود پیدا کند.
- لباس کمتر و راحت‌تر بپوشید.
- مصرف مایعاتتان را افزایش دهید و از خوردن الکل پرهیز کنید.
در صورتی که شما عوامل خطرزای DVT را دارید ممکن پزشکتان به شما توصیه کند که در حین سفر جوراب‌های فشرده‌سازی بپوشید یا به شما پیشنهاد بدهد که قبل از سفر از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون استفاده کنید.
