خلاصه
هایپرکلسمی شرایطی است که در آن سطح کلسیم خون شما از حالت نرمال بالاتر است. مقادیر بیش از حد کلسیم در خون، می‌تواند به ضعیف شدن استخوان‌ها، ایجاد سنگ‌های کلیوی و نیز تداخل در فعالیت قلب و مغز شما منجر شود.
هایپرکلسمی بطور شایع در اثر فعالیت بیش‌از‌حد غده‌ی پاراتیروئید ایجاد می‌شود. این چهار غده‌ی کوچک (غدد پاراتیروئید) که هر کدام تقریبا به اندازه‌ی یک دانه‌ی برنج می‌باشند بر روی غده‌ی تیروئید یا در نزدیکی آن قرار گرفته‌اند. دیگر علل هایپر کلسمی شامل سرطان، برخی از سایر اختلالات پزشکی، مصرف برخی از دارو‌ها و نیز مصرف بیش‌از اندازه‌ی مکمل‌های کلسیم و ویتامین D می‌باشد.
علائم و نشانه‌های هایپرکلسمی می‌تواند رنجی از خفیف تا شدید داشته باشد. درمان هایپرکلسمی نیز به علت ایجادکننده‌ی آن وابسته می‌باشد.
علائم و نشانه‌ها
درصورتی که هایپرکلسمی شما حالت خفیف و ملایم داشته باشد، ممکن است هیچ علامت و نشانه‌ای در شما ظاهر نشود.
موارد شدید‌تر علائمی را باتوجه به قسمتی از بدن که از سطوح بالای کلسیم موجود در خون متاثر شده است، نشان خواهند داد.
مثال‌هایی از علائم عبارتنند از:
- کلیه‌ها: مقادیر اضافی از کلسیم در خون به معنی فعالیت بیشتر و سخت‌تر کلیه‌های شما برای فیلتر کردن و دفع آن می‌باشد. این موضوع به ایجاد تشنگی بیشتر و تکرر ادرار منجر می‌شود.
- سیستم گوارشی: هایپرکلسمی می‌تواند علت زمینه‌ای ناراحتی‌های معده، حالت تهوع، استفراغ و یبوست باشد.
- استخوان‌ها و عضلات: در اغلب موارد، مقادیر اضافی کلسیم موجود در خون از ذخایر موجود در استخوان‌ها برداشته‌شده است که در نتیجه باعث ضعیف شدن بافت استخوان‌ها خواهد شد. برخی از افرادی که به هاپیرکلسمی مبتلا هستند، ضعف‌های عضلانی از خود نشان می‌دهند.
- مغز: هایپرکلسمی می‌تواند در عملکرد طبیعی مغز شما اختلال ایجاد کند که در نتیجه‌ی آن علائمی از قبیل: گیجی، رخوت، بی‌تفاوتی و خستگی در شما ایجاد می‌شود.
چه‌زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم ذگر شده در بالا در شما ایجاد شد-تشنگی، تکرر ادرار، درد‌های شکمی و…- به پزشک مراجعه کنید.
دلایل
کلسیم علاوه بر اینکه در استحکام استخوان‌ها نقش دارد، برای انتقال پیام‌های عصبی و نیز سایر عملکرد‌های بدن نقش حیاتی دارد. اگر مقادیر کافی از کلسیم در خون موجود نباشد، غدد پاراتیروئید هورمونی ترشح می‌کنند که آغاز کننده‌ی وقایع زیر می‌باشد:
- آزاد سازی کلسیم از استخوان‌ها به جریان خون
- افزایش جذب کلسیم از سیستم گوارشی
- کاهش ترشح (دفع) کلسیم توسط کلیه‌ها و فعال کردن وقادیر بیشتری از ویتامینD که نقش حیاتی در جذب کلسیم دارد.
هایپر کلسمی می‌تواند در اثر عوامل زیر ایجاد شود:
- پر کاری غدد پاراتیروئید: شایع‌ترین علت هایپرکلسمی، پرکاری (فعالیت بیش‌از اندازه‌ی) غدد پاراتیروئید یا هایپرپاراتیروئدیسم می‌باشد که می‌تواند به دنبال ایجاد توده‌های خوش‌خیم و غیرسرطانی در یک یا تعدادی از غدد پاراتیروئید بوجود آید.
- سرطان: سرطان ریه، سینه و همچنین برخی از سرطان‌های خون می‌توانند خطر ابتلا به هایپرکلسمی را افزایش دهند. همچنین گسترش (متاستاز) سرطان‌ها به استخوان نیز می‌تواند خطر هایپرکلسمی را افزایش دهد.
- سایر بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها همانند سل و سارکوئیدوس ممکن است باعث افزایش سطح ویتامینD در خون شما شود و متعاقب آن با تحریک مجاری گوارشی به افزایش جذب کلسیم، منجر به افزایش سطوح کلسیم در خون شوند.
- دارو‌ها: برخی از دارو‌ها مانند لیتیم که در درمان اختلالات دوقطبی استفاده می‌شود، می‌تواند باعث افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید شود.
- مکمل‌ها: دریافت و مصرف مقادیر اضافی از کلسیم یا ویتامینD می‌تواند به افزایش سطوح خونی کلسیم منجر شود.
- فاکور‌های ارثی: یک اختلال ژنتیکی نادر که هایپوکلسی‌اوریک هایپرکلسمی خانوادگی نامیده می‌شود نیز می‌تواند باعث افزایش کلسیم در خون شود که علت این بیماری عیب در گیرنده‌ی کلسیم در بدن می‌باشد.
- کم‌آبی بدن (دهیدراتاسیون): شایع‌ترین علت هایپرکلسمی‌های خفیف،ملایم و گذرا، کم‌ابی بدن یا همان دهیدراتاسیون می‌باشد که به دلیل کاهش مقدار آب بدن غلظت کلسیم در خون افزایش می‌یابد.
ریسک فاکتور‌ها
زنان در سنین ۵۰ سالگی بیشترین خطر پرکاری غدد پاراتیروئید را در جامعه دارند.
عوارض
عوارض هایپرکلسمی عبارتنند از:
- پوکی استخوان (استئوپروز): اگر استخوان‌های شما به آزادسازی کلسیم به جریان خون ادامه دهند، ممکن است در شما بیماری پوکی استخوان ایجاد شود که می‌تواند به شکستگی‌های استخوان، انحناء ستون مهر‌ها و کاهش قد بینجامد.
- سنگ‌های کلیوی: اگر ادرار محتوی مقادیر زیادی کلسیم باشد، ممکن است بلور‌ها و کریستال‌هایی در کلیه ی شکل بگیرد. در طول زمان این بلور‌ها با‌یکدیگر ترکیب شده و سنگ های کلیوی را ایجاد می کنند. عبور این سنگ‌ها از کلیه و مجاری ادراری می تواند بسیار دردناک باشد.
- نارسایی کلیوی: هایپرکلسمی شدید می‌تواند به کلیه‌ها آسیب زده و توانایی آن‌ها در تصفیه و پاکسازی خون را محدود کنند.
- مشکلات سیستم عصبی: موارد شدید هایپرکلسمی می‌تواند به سردرگمی و پریشانی، زوال عقل و کما منجر شود که می‌توانند کشنده باشند.
- ضربان نامنظم قلب (آریتمی قلبی): هایپرکلسمی می‌تواند جریان الکتریکی قلب را که تنظیم کننده‌ی ضربانات قلب است، متاثر کند و منجر به آریتمی قلبی شود.
تست‌ها و تشخیص
به علت اینکه علائم و نشانه‌های هایپرکلسمی-درصورت وجود- بسیار اندک می‌بشاد، شما به این اختلال پی‌نخواهید برد مگر اینکه در آزمایش‌های روتین خون، سطح کلسیم خون شما را بالاتر از حد نرمال ملاحظه شود. آزمایش‌های خون می‌تواند سطح بالای هورمون‌های پاراتیروئید را در خون شما مشخص کند که این امر دلالت بر پرکاری غدد پاراتیروئید (هایپرپاراتیروئیدیسم) دارد.
برای تشخیص اینکه علت هایپرکلسمی موارد دیگری از قبیل سرطان یا سارکوئیدوس می‌باشد، پزشک شما تصویر‌برداری از ریه و استخوان‌ها را به شما توصیه خواهد‌کرد.
درمان و دارو‌ها
اگر هایپرکلسمی شما خفیف باشد، پزشک شما شرایط استخوان‌ها و کلیه‌های شما را بررسی می‌کند تا از سلامتی آن‌ها اطمینان حاصل کند.
دارو‌ها
در برخی از موارد پزشک دارو‌های زیر را تجویز و توصیه می‌کند:
- کلسی میمت‌ها (دارو‌های مقلد کلسیم): این دسته از دارو‌ها، مقلد کلسیم در جریان خون می‌باشند و درنتیجه می‌توانند به کنترل پرکاری غدد پاراتیروئید کمک کنند.
- بیس‌فوسفونات‌ها: دارو‌های پوکی استخوان که به صورت وریدی تزریق می‌شوند، می‌توانند به بازسازی استخوان‌های تضعیف شده در اثر هایپرکلسمی کمک کنند. خطر وابسته به این روش درمانی، نکروز استخوان فک و برخی از انواع شکستگی‌های استخوان فمور (ران) می‌باشد.
- پردنیزون: اگر هایپرکلسمی شما در اثر مقادیر بیش‌از‌حد ویتامینD ایجاد شده‌است، استفاده‌ی کوتاه مدت از قرص‌های استروئیدی مانند پردنیزون می‌تواند کمک کننده باشد.
- تزریق وریدی مایعات و مدرر‌ها (دیورتیک‌ها): مقادیر بسیار بالای کلسیم در خون از جمله موارد اورژانس پزشکی محسوب می‌شود. بستری در بیمارستان برای درمان از طریق تزریق وریدی مایعات و دیورتیک‌ها بمنظور کاهش بی‌درنگ و سریع سطح کلسیم و جلوگیری از آریتمی‌های قلبی و آسیب‌های عصبی ضروری می‌باشد.
جراحی و سایر روش‌ها
هایپرکلسمی‌هایی که با پرکاری غدد پاراتیروئید همراه می‌باشد اغلب از طریق جراحی و خارج کردن بافت‌های غیرطبیعی، درمان می‌شود. در بسیاری از افراد، فقط یکی از چهار غده‌ی پاراتیروئید متاثر می‌شود. همچنین از یک تست ویژه پویش برای تزریق مقادیر اندکی ماده‌ی رادیواکتو در محل غدد پاراتیروئید بمنظور کاهش فعالیت آن‌ها، استفاده می‌شود.
