بیماری آپنه یا وقفه تنفسی در هنگام خواب ناراحتی بلقوه خطرناکی است که موجب قطع مکرر تنفس در هنگام خواب می‌شود. شما نیز در صورت داشتن خر و پف‌های بلند و احساس خستگی پس از خواب، ممکن است به این ناراحتی مبتلا باشید.
انواع اصلی این بیماری عبارت‌اند از:
- آپنه انسدادی: این نوع از بیماری شیوع بیشتری داشته و به‌علت شل‌شدن ماهیچه‌های حنجره در هنگام خواب ایجاد می‌گردد.
- آپنه مرکزی: این حالت به‌دلیل وجود اختلال در سیستم عصبی مرکزی در ایجاد سیگنالهای تحریکی برای ماهیچه‌های کنترل‌کننده تنفس ایجاد می‌شود.
- سندرم آپنه ترکیبی: این نشانگان به‌علت وجود هر دو نوع آپنه مرکزی و انسدادی ایجاد می‌شود.
درمان‌های موجود برای این بیماری می‌توانند موجب تعدیل نشانه‌های بیماری گردند. بهبود آپنه علاوه بر افزایش کیفیت زندگی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را نیز کاهش می‌دهد.
نشانه‌ها
علائم آپنه انسدادی و مرکزی اشتراک بسیاری با یکدیگر دارند و این موضوع ممکن است تشخیص نوع بیماری را با مشکل مواجه کند. در اینجا به برخی از اصلی‌ترین نشانه‌های آپنه اشاره می‌کنیم:
- خر و پف بلند، که در نوع انسدادی برجسته‌تر است
- دوره‌های توقف تنفس که برای سایرین نیز مشهود می‌باشد
- خواب منقطع به‌علت کاهش شدید تنفس، که نشانه اصلی آپنه مرکزی است
- بیدار شدن با دهان خشک ویا گلوی زخمی
- سردرد‌های صبحگاهی
- مشکل در خواب (insomnia)
- افزایش زمان خواب‌های نیم‌روزی (hypersomnia)
- اختلالات توجهی
- کج خلقی
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم اشاره شده لازم است تا به پزشک متخصص مراجعه کنید. اغلب مردم خر و پف را نشانه وجود مشکلی بلقوه خطرناک نمی‌دانند. با این حال تمامی افراد مبتلا به آپنه هنگام خواب خر و پف نمی‌کنند و لذا توجه به سایر نشانه‌های ذکر شده الزامی است.
علل بیماری
علل آپنه انسدادی
این ناراحتی هنگام شل شدن عضلات حنجره در هنگام خواب بروز می‌کند. این عضلات پشتیبان بخشی از کام نرم هستند.
هنگام ریلکس شدن ماهیچه، مجرای هوایی تنگ شده و راه تنفسی به‌طور نسبی بسته می‌شود تا بدن توانایی تبادل کافی گاز‌ها را نداشته باشد. این پدیده موجب کاهش فشار نسبی اکسیژن در جریان خون می‌گردد.
در جریان این اتفاق سیستم عصبی مرکزی، به‌ویژه مراکز تنفسی مغز، کاهش میزان اکسیژن را حس کرده و واکنشی شدید و سریع نشان می‌دهد که موجب افزایش سرعت و عمق تنفس می‌گردد. این موضوع سبب بیداری سریع فرد می‌گردد که بطور معمول در یاد باقی نمی‌ماند.
ممکن است خر و پف‌های شما الگویی با تکرار ۵ تا ۳۰ باره در ساعت داشته و در تمام طول شب ادامه یابند. این مشکلات موجب کاهش توانایی رسیدن به خواب دل‌خواه شده و عاملی برای خستگی‌های بعد از خواب خواهد بود. این در حالیست که این افراد ممکن است تصور داشته باشند که از خوابی با کیفیت بهره می‌برند.
علل آپنه مرکزی
این فرم از بیماری همانطور که اشاره شد شیوع بسیاری کمتری دارد و هنگام بروز مشکل در انتقال ویا ایجاد سیگنالهای کنترل‌کننده تنفس ایجاد می‌گردد. این بدین معناست که بدنتان برای مدتی هیچ تلاشی برای تنفس انجام نمی‌دهد. علت وقوع این پدیده در هنگام شب مختل شدن سیستم کنترل ارادی بر روی تنفس است. فرد هنگام عود بیماری ممکن است با حالت کمبود اکسیژن و خفگی از خواب بیدار شود.
فاکتور‌های خطر
آپنه‌ی هنگام خواب توانایی درگیر ساختن تمام افراد از جمله کودکان را دارد. اما در این میان برخی از فاکتور‌ها شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:
ریسک فاکتور‌های آپنه انسدادی
- اضافه‌وزن: این افراد ۴ برابر احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. علت این موضوع چربی‌های اضافه موجود در اطراف مجاری هوایی می‌باشد.
- گردن ضخیم: اشخاصی که دارای گردن ضخیمی هستند به‌دلیل فشار ماهیچه‌ها و سایر اجرای گردن و تحت فشار بودن مجاری هوایی نشانه‌های آپنه را نشان می‌دهند.
- مجرای هوایی نازک‌شده: برخی افراد به‌طور ذاتی مجاری تنفسی نازکی دارند. برخی دیگر نیز به‌دلیل بزرگ‌شدن غدد لنفاوی و لوزه‌ها دچار این مشکل هستند.
ریسک فاکتور‌های آپنه مرکزی
- افزایش سن: افراد میان‌سال و سال‌خورده شانس بیشتری برای ابتلا به آپنه مرکزی نشان می‌دهند.
- ناراحتی‌های قلبی: افرادی که از نارسایی‌های قلبی رنج می‌بردند به‌دلیل اختلالات سیستم گردش‌خون ممکن است با این مشکل مواجه گردند.
- استفاده از مسکن‌های مخدر: استفاده از دارو‌های اپینوئید، به ویژگی انواعی با اثرات طولانی مانند متادون، خطر ایجاد آپنه مرکزی و اختلال در سیستم کنترل تنفسی را افزایش می‌دهد.
عوارض آپنه
آپنه هنگام خواب به عنوان موردی حساس در علم پزشکی، ممکن است عوارض زیر را ایجاد نماید:
- خستکی در طول روز
- مشکلات قلی و فشار خون بالا
- دیابت نوع ۲
- سندرم متابولیک
- ناراحتی‌های کبدی
درمان آپنه
برای انواع خفیف آپنه درمان مورد استفاده ممکن است تنها به تغییر در سبک‌زندگی ختم شود. بطور مثال در صورت داشتن آلرژی ویا اضافه وزن پزشک‌تان ممکن است در ابتدا به درمان آن‌ها بپردازد. در صورت عدم بهبودی و ضعیف بودن نتایج حاصله، راه‌های متعددی برای درمان این بیماری وجود خواهد داشت. همچنین دستگاه‌های متعددی برای باز‌نگه‌داشتن مجاری می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. در موارد دیگر جراحی گزینه مناسبی بوده و موجب بهبودی مناسب بیمار می‌گردد.
روش CPAP: در صورت ابتلا به آپنه شدید می‌توان از دستگاهی که هوا را با فشاری مضاعف به درون مجاری تنفسی می‌راند علائم بیماری را برطرف نمود. این دستگاه با فشار مثبتی که اعمال می‌کند فرآیند دم را بهبود می‌بخشد.
همچنین این روش برای تشخیص آپنه انسدادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌دلیل مشکلاتی که در ابتلای استفاده از این دستگاه برای افراد به‌وجود می‌آید بسیاری از افراد سایر روش‌های درمانی را به CPAP ترجیح می‌دهند. این در حالیست که تنظیم مناسب فشار دستگاه موجب راحتی شخص خواهد شد.
روش CPAP- سایر دستگاه‌های فشاری مجاری تنفسی: در صورت بروز مشکل در استفاده از دستگاه CPAP می توان از دیوایس‌هایی که فشار هوا را به‌طور خودکار تنظیم می‌کنند (Auto-CPAP) استفاده نمود.
روش EPAP: این دستگاه‌ها پیش از خواب بالای هریک از سوراخ‌های بینی قرار داده می‌شود. این دیوایس دارای دریچه‌هایی است که هنگام دم اجازه ورود آزاد هوا را به مجاری تنفسی می‌دهد، اما به‌دلیل آرایش خاص دریچه‌ها، خروج هوا با مقاومت بیشتری همراه خواهد بود و افزایش فشار هنگام بازدم موجب باز ماندن مجاری هوایی می‌گردد.
- تجهیزات دهانی: روش دیگر درمان آپنه استفاده از دستگاه برای باز نگه داشتن حنجره در هنگام خواب است. باوجود نتایج بهتر CPAP، استفاده از این روش به‌دلیل سهولت کار طرفدار بیشتری دارد. همچنین می‌توان از وسیله‌هایی که به باز ماندن دهان در حین خواب کمک می‌کنند، استفاده نمود.
روش EPAP
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی آپنه
در بسیاری از موارد مراقبت‌های شخصی بهترین راه برای مقابله با بیماری آپنه خواهد بود. در اینجا به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
- کاهش وزن اضافه
- فعالیت بدنی مداوم
- عدم مصرف الکل و دارو‌های نام‌برده‌شده
- خوابیدن روی شکم ویا پهلو بجای کمر
- باز نگه‌داشتن مجاری بینی در شب
- عدم استعمال دخانیات
