تعریف
اختلال جت لگ یا به عبارت دیگر پرواز زدگی، یک مشکل موقتی مربوط به خواب است که می‌تواند هر کسی را که به سرعت در چندین منطقه زمانی در حال سفر است، تحت تأثیر قرار دهد.
بدن افراد دارای یک ساعت بیولوژیک یا ریتم‌های روزانه است که به بدن افراد پیغام می‌دهد چه زمانی بخوابد و چه زمانی بیدار شود. دلیل ایجاد پرواز زدگی این است که ساعت بیولوژیک فرد به منطقه زمانی او عادت کرده است نه منطقه‌ای که وی در حال سفر به آنجاست. هر چه فاصله زمانی دو ناحیه بیشتر باشد، احتمال پرواز زدگی فرد بیشتر خواهد بود.
علائم
علائم پرواز زدگی می‌تواند متفاوت باشد. فرد ممکن است یکی از آن‌ها را تجربه کند و یا بیشتر آن‌ها را. علائم پرواز زدگی عبارتنداز:
- آشفتگی خواب- مانند بی‌خوابی یا زود بیدار شدن از خواب
- خستگی در طول روز
- دشواری در تمرکز
- کاهش سطح عملکرد معمول
- مشکلات گوارشی، مانند یبوست یا اسهال
- احساس ناخوشی
- تغییر در حال فرد
علائم با طولانی‌تر شدن سفر بدتر می‌شوند
اگر فرد حداقل دو منطقه زمانی را سفر کرده باشد علائم پرواز زدگی در عرض یک یا دو روز ایجاد می‌شوند. هر چه مناطق زمانی که فرد طی می‌کند بیشتر باشند، مخصوصاً اگر در جهت شرق حرکت کند، علائم شدیدتر خواهند بود و بیشتر طول خواهند کشید. بهبودی از پرواز زدگی برای یک منطقه زمانی معمولاً یک روز طول می‌کشد.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
پرواز زدگی موقتی است. اما اگر فرد مکرراً در حال سفر است و دائماً با این بیماری دست به گریبان می‌باشد، مراجعه به یک متخصص خواب می‌تواند برای وی مفید باشد.
دلایل
اختلال در ریتم‌های روزانه فرد
پرواز زدگی می‌تواند هر زمان که فرد از دو یا بیشتر از دو منطقه زمانی عبور کرد رخ دهد. دلیل ایجاد پرواز زدگی این است که عبور از چندین منطقه زمانی، ساعت بیولوژیک فرد یا همان ریتم‌های روزانه که زمان‌های خواب و بیداری فرد را تنظیم می‌کنند برهم می‌زند. زیرا ساعت فیزیولوژیک هر فرد با ساعت منطقه زمانی محل زندگی وی تنظیم است.
اثر نور خورشید
یک اثر کلیدی بر روی ساعت بیولوژیک فرد نور خورشید می‌باشد. زیرا نور بر تنظیم ملاتونین اثر دارد- هورمونی که سلول‌های بدن را هماهنگ می‌کند.
فشار و فضای کابین هواپیما
برخی از مطالعات نشان می‌دهند تغییر در فشار کابین و ارتفاعات بالا در سفرهای هوایی ، صرف نظر از سفر در مناطق زمانی مختلف ممکن است منجر به برخی از علائم پرواز زدگی شود.
علاوه بر آن، میزان رطوبت در کابین هواپیما کم است. اگر فرد در طول سفر به اندازه کافی آب دریافت نکند، ممکن است آب بدن خود را از دست بدهد. کم آبی نیز ممکن است منجر به برخی از علائم پرواز زدگی شود.
عوامل خطرزا
عواملی که موجب می‌شوند تا احتمال پرواز زدگی فرد بیشتر شود، عبارتنداز:
- تعداد مناطق زمانی که فرد طی می‌کند
- پرواز به طرف شرق
- افرادی که مکرراً در حال سفر اند
- سن زیاد
عوارض
احتمال وقوع حوادث رانندگی ناشی از خواب آلودگی در افرادی که پرواز زدگی را تجربه کرده‌اند بیشتر است.
درمان
پرواز زدگی معمولاً موقتی است و نیازی به درمان ندارد. علائم اغلب طی چندین روز پیشرفت می‌کنند، گرچه ممکن است بیشتر نیز طول بکشند.
با این حال، افرادی که مکرراً در حال سفر با هواپیما هستند و مرتباً دچار پرواز زدگی می‌شوند، ممکن است برای تجویز دارو یا نور درمانی نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشند.
دارو درمانی
داورهای غیر بنزودیازپین مانند زولپیدم، ازوپیکلون و زالپون
داروهای بنزودیازپین مانند تریازولام
این داروها که به آن‌ها داروهای خواب آور نیز گفته می‌شود به فرد کمک می‌کنند تا در طول پرواز و حتی چند شب پس از آن نیز بتواند به راحتی بخوابد. عوارض این داروها غیر محتمل می‌باشد اما ممکن است شامل حالت تهوع، استفراغ، راه رفتن در خواب، سر گیجه و یا خواب آلودگی در طول روز باشد.
نور درمانی
نور درمانی می‌تواند سبب کاهش عوارض ناشی از انتقال زمانی شود. در این روش چشم فرد در معرض نور مصنوعی که تداعی کننده نور خورشید می‌باشد برای مدت مشخصی که فرد در زمان بیداری در معرض آن است ، قرار می‌گیرد.
