آنژیوگرافی کرونری پروسه‌ای است که طی آن از تصویربرداری با پرتوهای X به منظور مشاهده‌ی عروق خونی قلب استفاده می‌شود. در حالت کلی این تست برای بررسی محدودیت‌های احتمالی در خون‌رسانی به قلب انجام می‌گیرد. آنژیوگرافی کرونری جزئی از پروسه‌های کاتتریزاسیون قلبی است. این پروسه‌ها دارای قابلیت تشخیص و درمان بیماری‌های قلب و عروق می‌باشند. آنژیوگرافی کرونری شایع‌ترین نوع کاتتریزاسیون قلبی است که به تشخیص بیماری‌های قلبی کمک می‌کند. طی آنژیوگرافی نوعی رنگ قابل مشاهده توسط دستگاه اشعه‌ی X، به عروق خونی قلب تزریق می‌شود. در صورت نیاز پزشک می‌تواند هم‌زمان با آنژیوگرافی، اقدام به باز کردن شریان‌های مسدودشده تحت عنوان آنژیوپلاستی نماید.
موارد استفاده
معمولاً در شرایط زیر پزشک انجام آنژیوگرافی کرونری را توصیه می‌کند:
- بروز علائم بیماری شریان کرونری از جمله درد قفسه‌ی سینه (آنژین)
- بروز درد در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه، فک، گردن یا بازو با علت غیرقابل تشخیص توسط سایر تست‌ها
- درد قفسه‌ی سینه‌ی بی‌سابقه و تشدیدیابنده (آنژین ناپایدار)
- بیماری قلبی مادرزادی
- نتیجه‌ی غیرطبیعی در تست غیرتهاجمی استرس قلبی
- سایر اختلالات عروقی یا آسیب قفسه‌ی سینه
- بیماری دریچه‌های قلبی که نیاز به جراحی داشته باشد.
با توجه به خطر عوارض آنژیوگرافی _هرچند اندک_ معمولاً تا زمانی که تست‌های قلبی غیرتهاجمی اعم از الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا تست استرس انجام نگرفته باشند، از این پروسه استفاده نمی‌شود.
خطرات
هم‌چون سایر پروسه‌های مرتبط با قلب و عروق، آنژیوگرافی کرونری نیز با خطراتی از قبیل خطرات ناشی از تابش پرتوهای X همراه است. اگرچه عوارض جدی چندانی ندارد؛ اما از جمله عوارض و خطرات بالقوه‌ی آن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمله‌ی قلبی
- سکته
- آسیب شریان تحت کاتتریزاسیون
- آریتمی قلبی (ریتم غیرطبیعی و نامنظم قلبی)
- واکنش‌های آلرژیک به رنگ یا داروهای مورد استفاده طی پروسه
- آسیب کلیوی
- خون‌ریزی شدید
- عفونت
آماده‌سازی
در برخی موارد، آنژیوگرافی کرونری در شرایط اورژانسی صورت می‌گیرد. اگرچه در بیشتر موارد زمان انجام آن از پیش معین شده و فرصت کافی برای آماده شدن بیمار وجود دارد. محل انجام پروسه نیز آزمایشگاه کاتتریزاسیون بیمارستان می‌باشد. تیم درمان توضیحات اختصاصی را به بیمار ارائه داده و در ارتباط با داروهای مصرفی بیمار، با او صحبت می‌کند. با این حال، گایدلاین‌های کلی پروسه شامل موارد زیر می‌باشد:
- از نیمه‌شب قبل از انجام آنژیوگرافی، باید از خوردن و آشامیدن پرهیز کرد.
- بیمار باید تمامی داروهای خود را در ظرف‌های اصلی‌شان به همراه داشته و در ارتباط با مصرف یا عدم مصرف داروها در صبح روز انجام آنژیوگرافی، از پرشک خود سؤال کند.
- در صورت ابتلا به دیابت، در مورد تزریق انسولین یا مصرف سایر داروهای خوراکی در زمان قبل از انجام آنژیوگرافی، باید مشورت‌های لازم با پزشک صورت گیرد.
انتظارات
قبل از پروسه
قبل از شروع پروسه‌ی آنژیوگرافی، تیم درمان آگاهی‌های لازم را در ارتباط با سابقه‌ی پزشکی بیمار از جمله آلرژی‌ها و داروهای مصرفی کسب می‌کند. سپس معاینه‌ی فیزیکی بیمار صورت گرفته و علائم حیاتی او اعم از نبض و فشار خون ارزیابی می‌شود. در مرحله‌ی بعد، بیمار مثانه‌ی خود را خالی کرده و روپوش مخصوص می‌پوشد. بیمار نباید مواردی از قبیل عینک، لنز تماسی، جواهرات و سنجاق سر به همراه داشته باشد.
حین پروسه
برای انجام پروسه، بیمار بر روی صفحه‌ی اشعه‌ی X به پشت دراز می‌کشد. از آن‌جا که امکان نوسان صفحه حین روند وجود دارد، از تسمه‌های ایمنی برای محکم کردن سینه و پاهای بیمار استفاده می‌شود. دوربین‌های اشعه‌ی X دور سر و سینه‌ی بیمار حرکت کرده و تصاویری از زوایای مختلف تهیه می‌شود. علاوه بر این، یک کاتتر وریدی به بازوی بیمار متصل می‌گردد. این کاتتر برای تزریق داروها، مایعات و احتمالاً مسکّن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیمار اغلب حین پروسه خواب‌آلود است؛ اما هوشیاری لازم را جهت پیروی از دستورات دارد.
پروسه‌های کاتتریزاسیون قلبی: در این پروسه‌ها، پزشکان کاتتری را از طریق یکی از شریان‌های ناحیه‌ی کشالهی ران (شریان فمورال) یا مچ (شریان رادیال) وارد بدن می‌کنند. سپس کاتتر به سمت عروق خونی قلب هدایت می‌شود.
با استفاده از الکترودهای روی سینه، نظارت‌های لازم بر وضعیت قلب بیمار حین انجام پروسه انجام می‌گیرد. هم‌چنین با استفاده از کاف فشار خون و پالس اُکسی‌متر، فشار خون و میزان اکسیژن خون بیمار اندازه‌گیری می‌شود. موهای ناحیه‌ای از کشالهی ران یا بازو که محل ورود کاتتر خواهد بود، تراشیده شده و سپس محل موردنظر شسته و ضدعفونی گشته و با تزریق بی‌حس‌کننده‌ی موضعی بی‌حس می‌شود. در گام بعدی، برش کوچکی در محل ایجاد شده و یک لوله‌ی کوتاه پلاستیکی تحت عنوان غلاف به داخل شریان وارد می‌گردد. سپس کاتتر از طریق غلاف وارد شریان شده و به دقت تا قلب و شریان‌های کرونری هدایت می‌شود. هدایت کاتتر نباید باعث بروز درد شده و حرکت آن نباید توسط بیمار احساس شود. بیمار باید در صورت احساس ناراحتی، تیم درمان را از موضوع مطلع کند.
آنژیوگرافی کرونری
پس از اقدامات فوق، رنگ (ماده‌ی کنتراست) از طریق کاتتر تزریق می‌شود. در این حین، سوزش و گرمای نسبی به مدت کوتاه حس شده و در این شرایط نیز در صورت احساس ناراحتی باید تیم درمان را باخبر کرد. رنگ مذکور به سهولت در تصاویر پرتو X مشاهده می‌گردد. در نتیجه با توجه به حرکت رنگ در عروق خونی، پزشک قادر به ردیابی جریان خون و شناسایی انسدادها یا تنگی‌های موجود خواهد شد. بسته به تشخیص پزشک حین آنژیوگرافی، امکان دارد بیمار به صورت هم‌زمان تحت درمان با پروسه‌های کاتتری دیگری شامل آنژیوپلاستی بالونی یا استنت‌گذاری نیز قرار گیرد. روند آنژیوگرافی حدود یک ساعت به طول می‌انجامد؛ به‌خصوص اگر آنژیوگرافی در ترکیب با سایر پروسه‌ها نیز باشد. آماده‌سازی و اقدامات پس از پروسه نیز باعث افزایش مدت زمان مذکور می‌گردد.
پس از پروسه
با پایان یافتن آنژیوگرافی، کاتتر از بازو یا کشالهی ران بیمار خارج شده و برش ایجادشده با فشار دستی، گیره یا بخیه‌ی کوچک بسته می‌شود. سپس بیمار به منظور نظارت و پایش شرایط به بخش ریکاوری منتقل می‌گردد. با پایدار شدن شرایط، بیمار می‌تواند تحت پایش منظم به منزل خود بازگردد. در صورتی که کاتتر از ناحیه‌ی کشالهی ران وارد شده باشد، دراز کشیدن به مدت چند ساعت برای پیش‌گیری از خون‌ریزی توصیه می‌شود. طی این مدت، برای پیش‌گیری از خون‌ریزی و پیشرفت روند بهبودی، معمولاً اعمال فشار بر محل برش صورت می‌گیرد.
