هیولا و اهریمن در فرهنگ امروز بار معنایی بسیار متفاوتی نسبت به چند قرن پیش دارند. امروز صحبت کردن از هیولا و ارجاع ندادنش به ژانر مشکل است. اهریمن طی سالها، مسیری طولانی از تکامل را طی کرده و از شکل اساطیری خود، اول وارد ژانر در ادبیات شده (فرانکنشتاین، کوثولهو، طالع نحس) بعد مسیری بصری را در سینما طی کرده (ایضا طالع نحس) و امروز بهترین اقتباس‌های اهریمنی، کاراکترهای بازی‌های ویدئویی هستند (این بار دارک سولز).
اما قبل از همه‌ی این‌ها اهریمن، دیو، هیولا و بقیه‌ی اعضای این دارودسته، عمیقا در بطن اسطوره‌ها زاده شده‌بودند. اسطوره‌ها در فرهنگ‌های مختلف اشکال متفاوتی به خود می‌گیرند، اما اغلب دربردارنده‌ی مفاهیم یکسانی هستند.
آشنایی ما با دیو و اهریمن در اسطوره‌های ایرانی بیشتر مربوط به شاهنامه است (دیو سپید و دیو سیاه و الخ). اما ریشه‌های این اساطیر به خیلی دورتر و دیرتر از قرن چهارم و فردوسی بازمی‌گردند.
بنا بر دیدگاه زروانی‌ها، پیش از آفرینش آسمان و زمین و دیگر موجودات، حقیقتی به نام زروان وجود داشت. زروان هزار سال نیایش و ستایش کرد که صاحب فرزندی به نام هرمزد شود تا هرمزد آسمان و زمین و هر چه در آن است را بیافریند. پس از هزار سال نیایش این شک در زروان پدید آمد که آیا نیایش‌های او سودمند بوده و صاحب هرمزد خواهد شد یا رنج او بیهوده‌است؟ زروان همزمان با این کشمکش درونی، هرمزد و اهریمن را باردار بود. هرمزد حاصل نیایش او و اهریمن حاصل شک و تردید او بود.
کتاب اهریمن‌شناسی ایرانی نوشته‌ی دکتر آرش اکبری مفاخر -معاون کانون فردوسی، مرکز پژوهش حماسه‌های ایران- پژوهشی در حیطه‌ی پدیده‌های رفتاری اهریمن و دیوان در ادبیات فارسی ایران (و در شاهنامه به طور خاص) است.
هدف پژوهش رسیدن به شناختی از اهریمن و دیوان از آغاز ادبیات ایرانی تا پایان دوره‌های حماسه‌های ملی (قرن هشتم) و همچنین بازشناسی و باز سازی حلقه‌های مطالعاتی بین ادبیات ایران باستان و حماسه‌های فارسی است.
کتاب اهریمن‌شناسی ایرانی شامل دو بخش (یا پاره) است. بخش اول به بررسی اهریمن، و بخش دوم به بررسی دیو می‌پردازد. هرکدام از این بخش‌ها حاوی توضیحاتی درمورد هستی شناسی و رفتارشناسی این مخلوقات، و ارجاعات به ایشان در ادیان و فرق مختلف در طی تاریخ ایران است.
نقطه‌ی ضعف و نقطه‌ی قوت کتاب، تخصصی بودن آن است. مطالعه‌ی کتاب برای مخاطب عمومی کمی مشکل است، اما در عین حال کتاب نگرشی علمی (و ادبی) به مسئله دارد و فقط نقل قول و قصه‌پردازی صرف (مناسب برای فن‌فیکشن‌نویسان سوپرنچرال) نیست.
پس از زندانی شدن اهریمن در آسمان، آفرینش اورمزدی آغاز به بالیدن می‌کند و نخستین پدر و مادر از تخمه‌ی کیومرث به وجود می‌آیند. فرزندان انسان متولد می‌شوند و زمین را فرامی‌گیرند. اهریمن همچنان به دشمنی خود با انسان و فرزندان او به ویژه زردشت ادامه می‌دهد. زردشت بزرگترین دشمن اهریمن است و او تمام تلاش خود را برای نابودی زردشت به کار می‌برد، اما ناکام می‌ماند.
مشخصات کتاب
نام: درآمدی بر اهریمن‌شناسی ایرانی
نویسنده: آرش اکبری مفاخر
نشر ترفند
شماره‌ی کتاب‌شناسی ملی: ۱۷۳۲۴۰۱
