سنگ های کلیه، رسوبات سختی از موادمعدنی ونمک ها هستند که در کلیه، کریستالی شده و به هم می چسبند. در حالت طبیعی مایع ادراری مانع از ترکیب مواد دفعی باهم می شود. سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که ادرار به علت کاهش مایع ادراری یا زیاد بودن مواد دفعی جامد، غلیظ شود. اگرچه سنگ های کلیوی در کلیه ایجاد می شوند اما در هر جایی از مسیر ادراری قادر به شکل گیری و ترکیب هستند.
شیوع سنگ کلیه
براساس آمار های بنیاد ملی کلیه (NKF) از هر ده نفر در ایالات متحده یک نفر در طول زندگی خود به بیماری سنگ کلیه مبتلا می شوند. خطر ابتلا به سنگ کلیه در مردان ۱۹ درصد و در زنان ۹ درصد می باشد. بیشتر مردان بعد از ۳۰ سالگی برای اولین بار سنگ کلیه را تجربه می کنند.
مقاله مرتبط: سنگ کلیه
چگونه از ابتلا به سنگ های کلیوی پیشگیری کنیم؟
با وجود اینکه سنگ کلیه یکی از بیماری های شناخته شده ی قدیمی است، محققان هنوز علت دقیق ایجاد سنگ کلیه را نمی دانند. دهیدراسیون یا کم آبی بدن (Dehydration) به عنوان مهم ترین ریسک فاکتور برای سنگ های کلیوی به شمار می رود. مواد غذایی خاص و سبک زندگی های مختلف نیز می تواند خطر ابتلا به سنگ های کلیه را افزایش دهد.
مقاله مرتبط: دهیدراتاسیون
افرادی که به وجود سنگ در کلیه های خود مشکوک هستند یا در معرض خطر ابتلا به سنگ های کلیوی می باشند باید با مراجعه به پزشک نوع سنگ کلیه ی خود را تشخیص دهند و بدانند که باید از کدام نوع غذاها یا رفتار ها اجتناب کنند. راه های زیادی وجود دارد که به پیشگیری از سنگ کلیه کمک می کند:
۱. به مقدار کافی آب بنوشید
اگر ادرار رقیق بوده و آب زیادی داشته باشد، احتمال اینکه مواد معدنی و نمک ها کنار هم انباشته شده و تشکیل سنگ بدهند، کمتر است. ادرار تیره تر، علامتی از کم آبی بدن است. در شرایط نرمال ادرار باید کمی زرد رنگ باشد.
همواره به افراد توصیه شده است که روزی ۸ لیوان آب بنوشند اما این مقدار برای بسیاری از افراد کافی نیست. برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه ، هر فرد می تواند روزانه حداقل ۱۲ لیوان آب بنوشد. حداقل باید نصف میزان آب مصرفی یک فرد به صورت آب خالص باشد. آب های کافئینه و کربنه و نوشیدنی های شیرین احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش می دهند.
مقاله مرتبط: بدن ما واقعا به چقدر آب نیاز دارد؟
۲. از نمک کمتری استفاده کنید
سدیم یا نمک همراه خود آب را نگه داشته و باعث کم آبی می شوند. میزان نمک در رژیم غذایی افراد بزرگسال نباید بیش از ۲۳۰۰ میلی گرم در روز باشد. این مقدار معادل یک قاشق چای خوری نمک خوراکی است.
نمونه هایی از مواد غذایی که نمک زیادی دارند:
- گوشت های دودی
- بیشتر غذاهای آماده
- چیپس سیب زمینی
- سوپ های آماده
- رشته های آماده و دسر ها
- غذاهایی که انواع دیگر سدیم مثل سدیم بیکربنات،سدیم بی فسفات، مونوسدیم گلوتامات،بیکینگ پودر، نیتریت و سدیم نیترات را به همراه دارند.
۳. وزن بدنتان را در یک بازه نرمال نگه دارید
اگر اضافه وزن داشته باشید ممکن است به کلیه های شما فشار وارد شود؛ اما باید دقت کنید که وزنتان را به روش درست کم کنید. رژیم های غذایی کم کالری یا رژیم هایی که به مقدار کافی کربوهیدرات در آنها وجود ندارد همچنین رژیم های غذایی که بیش از حد به پروتئین های حیوانی وابسته اند می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهند.
۴. از غذاهای حاوی کلسیم اگزالات به مقدار کمتری استفاده کنید
سنگ کلیه اجزای مختلفی دارد؛ شامل اوریک اسید، استروویت و سیستئین. رایج ترین نوع سنگ کلیه مقادیر زیادی کلسیم اگزالات دارد. مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ مطالعه ای انجام گرفت که بررسی سنگ های کلیوی می پرداخت. طبق این تحقیق ۶۷ درصد از سنگ های کلیه غالبا از کلسیم اگزالات تشکیل شده اند.
مصرف کلسیم همراه غذاهایی که غنی از اگزالات هستند احتمال ایجاد سنگ های کلیوی را کاهش می دهد؛ زیرا ممکن است مواد شیمیایی دیگری قبل از رسیدن آنها به کلیه به آنها متصل شوند.
نمونه هایی از مواد غذایی که مقادیر فراوانی اگزالات دارند:
- گریپ فروت و عصاره قره قاط
- سیب زمینی
- سویا
- اسفناج
- بعضی از مغز ها مثل بادام هندی یا بادام زمینی
- شکلات
- ریواس
- چغندر
- مارچوبه
- بسیاری از توت ها
- کرفس و جعفری
- تمام دانه ها
- چای
۵. مصرف الکل را کاهش دهید
الکل باعث می شود که سلول ها آب بیشتری از دست داده و در عین حال آب کمتری جذب کنند که این کار باعث کم آبی بدن می شود.
۶. از مصرف کافئین به مقدار زیاد خودداری کنید
کافئین به متابولیسم بدن سرعت می بخشد و می تواند باعث کم آبی بدن شود. میزان مصرف کافئین در رژیم غذایی بزرگسالان نباید بیش از ۴۰۰میلی گرم در روز باشد. این میزان معادل ۴ فنجان قهوه است. به یاد داشته باشید که نوشابه ها، شکلات ها، چای و نوشیدنی های انرژی زا نیز دارای کافئین هستند.
۷. از نوشیدنی های حاوی شکر پرهیز کنید
نوشیدنی های شیرین شده، به خصوص آن هایی که از دارای شربت ذرت غنی از فروکتوز هستند، احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند.
مقاله مرتبط: ۱۰ مورد از از سالم‌ترین نوشیدنی‌ها (به جز آب)
۸. رژیم غذایی شما باید به مقدار کافی کلسیم داشته باشد
اگرچه کلسیم اگزالات مهم ترین ترکیب تشکیل دهنده سنگ کلیه است، بعضی از مواد غذایی حاوی کلسیم به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می کند. بسیاری از محصولات لبنی منبع خوبی برای کلسیم هستند. بعضی از مواد عذایی نیز کلسیم دارند؛ مثل:
- آب پرتقال
- سس سویا
- کنسرو های ماهی با استخوان مثل ساردین
- توفو یا پنیر لوبیا
- برخی از حبوبات
مقاله مرتبط: غنی ترین مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D
۹. مصرف سیتریک اسید را افزایش دهید
حدود ۶۰ درصد افرادی که سنگ کلیه دارند، مبتلا به هیپوسیتراتوری (مقادیر پایین سیتریک اسید در بدن) هستند. منابع غنی از سیتریک اسید شامل:
- یک لیوان ۴ اونس از آبلیمو رقیق و شیرین نشده
- یک لیوان ۸ اونس از آب پرتقال
- یک لیوان ۸ اونس از آب انبه
۱۰. مراقب موادغذایی اسیدی باشید
هر چه ادرار اسیدی تر باشد خطر ابتلا به سنگ کلیه افزایش یافته و عبور سنگ ها از مجاری ادراری دردناک تر می شود. مقادیر بالای اسید در ادرار باعث می شود که کلیه ها به جای دفع سیترات آن را بازجذب کنند. سیترات ماده ای است که سبب می شود سنگ های کلسیمی به کمک ادرار دفع شوند . این ماده از بزرگ شدن سنگ ها جلوگیری می کند.
موادی که مقادیر بالایی اسید دارند:
- گوشت قرمز و گوشت خوک
- گوشت مرغ
- بیشتر انواع ماهی
- بیشتر پنیر ها
- تخم مرغ
البته صحیح نیست که به طور کلی از این موادغذایی دارای اسید پرهیز شود زیرا منبع خوبی از پروتئین ها هستند. اگر فردی کلیه سنگ ساز دارد، این مواد را باید به صورت کنترل شده و محدود مصرف کند.
۱۱. از مواد غذایی مکمل و ویتامین ها به خوبی بهره ببرید
مواد طبیعی مکمل و ویتامین های مختلفی وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهند. مثل:
- پتاسیم سیترات
- ویتامین B6 (در موادی مثل موز، انبه، سویا، آووکادو و ماهی هالیبوت یافت می شود)
- مکمل های پیریدوکسینی
- روغن ماهی
مقاله مرتبط: همه چیز درباره ی ویتامین B6
علائم سنگ کلیه
سنگ های کوچک کلیوی ممکن است علائم خاصی نداشته باشند و معمولا بدون هیچ مشکلی دفع می شوند. اما سنگ های متوسط و بزرگ می توانند درد های شدیدی ایجاد کنند. علائم این بیماری زمانی شروع می شوند که سنگ از کلیه خارج شده و از راه مجاری ادراری دفع می شود. اگر سنگ ها در این مسیر گیر کرده و باقی بمانند، باعث برگشت ادرار می شود که بسیار دردناک است. علائم رایج سنگ کلیه شامل موارد زیر است:
- درد شدید و بدون توقف در قسمت پایینی کمر
- ادرار خونی
- حالت تهوع و استفراغ که اغلب به خاطر درد شدید ایجاد می شود
- تب و لرز
- ادرار بسیار بدبو
- ادرار کدر
- معده دردی که با دارو های معمول بهبود نمی یابد
درمان سنگ کلیه ؛ چه زمانی نیاز است که به پزشک مراجعه شود
هر زمان که فرد گمان کند که علت دردهای شدید و کسالتش می تواند ناشی از سنگ کلیه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. علائم ناشی از سنگ کلیه کوتاه مدت هستند اما با این وجود می تواننند بسیار دردناک باشند و نیاز به مراقبت های پزشکی وجود داشته باشد. در بسیاری از موارد درمان سنگ های کلیه با استفاده از مصرف مایعات و مصرف مسکن ها وداروهایی است که اسیدیته ی ادرار را کم می کنند.
درمواردی که بیماری جدی نیست، ممکن است پزشک به بیمار این اجازه را بدهد که به محل زندگی خود برگشته و منتظر دفع سنگ کلیه بماند. اما در موارد جدی تر نیاز به بستری شدن نیز وجود دارد. سنگ های بزرگی که در مجاری ادراری گیر کرده و نمیتوانند دفع شوند نیز با جراحی برداشته می شوند. علاوه براین درمواردی که اطراف سنگ کلیه عفونت وچود دارذ نیز ممکن است برای برداشتن سنگ کلیه به جراحی نیاز باشد.
