با ژونگ ژونگ (Zhong Zhong) و هوآهوآ (Hua Hua) آشنا شوید؛ میمونهای سالمی که اولین نخستیهای کلون شده از طریق روشی هستند که گوسفند دالی دو دهه پیش با آن متولد شده بود.
این پیشرفت حاصل شده در آزمایشگاهی در چین، دانشمندان را به آیندهای که بتوانند شمار زیادی میمون یکسان از لحاظ ژنتیکی تولید کرده و از آنها به عنوان مدلی برای بیماریهای انسانی استفاده کنند، نزدیکتر میکند. با این کار میتوان به سؤالاتی پیچیده پاسخ داد؛ سؤالاتی مثل این که چگونه عوامل محیطی به بروز سرطانهای انسان کمک میکنند. با این حال قوانین اخلاقی سر جای خود هستند و تحقیقات را محدود میکنند.
این یک آنالیز بین هزینه و سود است. اگر شما جمعیتی از پریماتهای غیرانسانی داشته باشید که از لحاظ ژنتیکی یکسان میباشند، مدلی واقعاً قدرتمند برای مطالعهی بیماریهای انسانی، مکانیسمهای پایهای و علاجهای احتمالی در دست خواهید داشت. ولی این کار باید به صورت مورد به مورد انجام شود تا کاراییاش ثابت گردد.
این نظر Kevin Sinclair، بیولوژیست تکوین در دانشگاه نوتینگهام میباشد که در این کار دخالتی نداشته است.
بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، به دلیل نگرانیهای اخلاقی دربارهی آزمایش روی خویشاوندان ژنتیکی نزدیکمان، میمونها، قوانین سختگیرانهای را برای تحقیقات روی نخستیها وضع کردهاند. برای مثال، تحقیقات زیستپزشکی دولت آمریکا روی شامپانزهها، عملاً کنار گذاشته شده، و همهی آزمایشگاههای شامپانزه به آرامی در حال تعطیل شدن هستند.
دانشمندان مؤسسهی علوم عصبی آکادمی علوم چین در شانگهای، روز چهارشنبه، گزارشی را مبنی بر تولد مؤفق دو نخستی در ژورنال Cell منتشر کردند. روش همسانسازی که آنها به کار بردهاند، انتقال هستهی سلول پیکری (SCNT) نام دارد. در این روش هستهی سلول اهدائی داخل یک تخمک قرار میگیرد که قبلاً کروموزومهای خودش تخلیه شده است. سلول تخم در نهایت یک رونوشت کامل از ژنوم اهدائی خواهد داشت و اگر داخل رحم مادرِ جانشین کاشت شود، موجود نهایی یک کلون خواهد بود. بیش از ۲۰ گونهی دیگر، مثل سگ و خوک با مؤفقیت توسط این روش کلون شدهاند. همچنین تعداد زیادی مطالعه صورت گرفته که میگوید این موجودات کلون شده درست مثل بقیهی همگونههای خود سالم هستند.
پیاده کردن این پروسه روی پریماتها کار دشواری میباشد. وقتی قبلاً محققان تلاش کردند تا با روش “دالی” میمون به دنیا بیاورند، جنین به وجود آمد ولی هیچ حاملگیای بیش از ۸۰ روز پایدار نماند. احتمالاً مانع اصلی این بود که هستهی اهدائی برای پشتیبانی از تکوین رویان به طور کامل برنامهریزی نشده بود. بنابراین این بار، دانشمندان چینی از دو آنزیم حیاتی بهره بردند که حافظهی اپیژنتیکی سلولهای پیکری (سلولهای سازندهی بافتهای مختلف) را از بین میبرند. این گام اضافی به پیشبرد تکوین کمک کرد. درصد مؤفقیت هنوز خیلی پائین است، اما دانشمندان با تنظیم روشهای خود قادر به کلونسازیهای بسیاری در آیندهای نزدیک خواهند بود.
محققان در طول دو دههی گذشته پس از تجربهی مؤفق دالی، تکنیکهای مختلفی را برای کلون کردن حیوانات آزمودهاند. یکی از این روشها به جای استفاده از هستهی سلول پیکری از سلول بنیادی جنینی بهره میبرد. با این حال استفاده از سلول پیکری کار کلونسازی را بسیار راحتتر میکند. همچنین استفاده از متد اصلاح ژنی کریسپر، توان آن را دارد که به قدرت این تکنیک در تحقیقات بیماریهای خاص انسانی و جهشهای ژنتیکی کمک نماید.
در نهایت این روش کلونسازی میتواند ضامن بقای نخستیهای در خطر انقراض باشد. در موقعیتهایی که تخریب محیط زیست تعداد کمی نخستی بر جای گذاشته، دانشمندان قادرند سلولهای پیکری آنها را قرض گرفته و در بانکهای ژنی ذخیره کنند. اما این کار نیازمند پیشرفتهای بیشتری است؛ چون تحقیق پیش رو از سلولهای پیکری جنین میمون استفاده کرده است، نه سلولهای میمون بالغ. به همین دلیل برنامهریزی آن میتواند سخت باشد.
همچنین جنبههایی از کلونسازی میمونها با روش SCNT باید قبل از به کارگیری تکنولوژی بهبود یابد. به عنوان یک تحقیق علمی این کار فوقالعاده است، ولی برای عملیاتی کردن آن در ابعاد وسیع، چالشهای تکنیکی زیادی سر راه وجود دارد. نرخ بارداری و تولد زنده در حدی نیست که بتوان روی مقیاس وسیع حساب باز کرد. همچنین تخصصها در زمینههای کمک به باروری، فیزیولوژی تولیدمثل و یک گروه اهداکنندهی بزرگ بایستی بهتر از اینها باشد. و همهی اینها با هم تکنولوژی حال حاضر را محدود کردهاند.