روز جهانی داروین و مشکلات پیش روی نظریه تکامل

برخلاف سلبریتی‌های معروف که مردم از جزئیات زندگی‌شان باخبرند و با شور و شوق خاصی اخبار مربوط به آنها را دنبال میکنند، تعداد افرادی که با چارلز داروین و مفاهیم نظریه معروف او یعنی تکامل(فرگشت) آشنایی دارند، بسیار اندک است. اما چرا؟ دلایل مختلفی برای این عدم آگاهی میتوان برشمرد. شاید یکی از مهمترین دلایل این موضوع دیدگاه سیاسیون و مذهبیون نسبت به این نظریه است.

استراتژی اکثر آنها نسبت به نظریه فرگشت پایین آوردن آن در حد یک “فرضیه ثابت نشده” است. نیاز به توضیح نیست که این ادعای صحیحی نیست. نظریه تکامل سالها از شدیدترین فیلترها و نقدهایی که یک نظریه علمی میتواند با آنها مواجه شود به سلامت عبور کرده و به خوبی تثبیت شده است. امروزه نظریه تکامل همانقدر مورد تردید است که نظریه چرخش زمین به دور خورشید! این نظریه سالهاست در بزرگترین دانشگاه‌های دنیا تدریس میشود و مورد تایید بیش از ۹۸ درصد دانشمندان دنیاست این نظریه به شکل گسترده‌ای به سایر علوم هم نفوذ کرده و بعضا آنها را متحول کرده است.

طبعاً دید قرون وسطایی به این نظریه، جلوی آموزش صحیح و کامل آن در مدارس را می‌گیرد و آموزش غلط هم به عدم درک درست دانش آموزان از این نظریه منتهی میشود که آثار سوئی نیز به دنبال دارد! از جمله آنها میتوان به بی توجهی به پدیده مقاومت آنتی بیوتیکی اشاره کرد. طبعا اگر پزشکان با این نظریه بیشتر آشنا بودندهیچگاه مقاومت آنتی‌بیوتیکی تا این حد تشدید نمیشد. لازم به ذکر است میزان مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانیست!

چرا تکامل مهم است؟

علاوه بر مورد بالا که یکی از مظاهر این نظریه در علوم دیگر است، نظریه تکامل به جهات مختلف مهم تلقی می‌شود و بیش از سایر نظریات علمی نیاز به حمایت و آموزش صحیح دارد، زیرا با اینکه خیلی از ما نظریه نسبیت عام یا خاص انیشتن یا کوانتوم را درک نکرده‌ایم اما مخالفتی نیز با آنها نداریم ولی طیف گسترده‌ای از مردمی که تکامل را درک نکرده‌اند و مطالعه‌ای هم در این زمینه نداشته‌اند شروع به مخالفت با این نظریه می‌کنند! در‌حالیکه مطالعه و فهم تکامل (که جذاب هم هست)، می‌تواند به تغییرات عمده‌ای در تفکرات و جهان‌بینی ما بینجامد.

این نظریه جایگاه ما در میان گستره وسیع حیات را نشان می‌دهد و ما را به تک تک اجراء حیات، چه آنها که هنوز وجود دارند و چه آنها که میلیونها سال پیش منقرض شده‌اند پیوند میدهد. و دید درستی از منشا و خواستگاهمان به ما می‌دهد که بسیار جذاب و هیجان انگیز است.

تکامل اکنون به قدری با سایر علوم زیستی و حتی علومی مانند فلسفه، روان شناسی، جامعه شناسی، اخلاق و… در هم تنیده شده و باعث تحولات گسترده در این علوم شده‌است، که مقایسه قبل و بعد از ترکیب آنها با نظریه تکامل را دشوار می‌سازد.

-Nothing in biology makes sense except in the light of evolution
در زیست شناسی همه چیز زیر سایه تکامل است که ارزش می یابد.
Theodosius Dobzhansky

چرا داروین؟

Michael Shermer در این باره می‌گوید:
داروین مهم است چون تکامل مهم است، تکامل مهم است چون علم مهم است و علم مهم است چون بهترین روایت از سرگذشت ما و شاهکاری حماسیست راجع به اینکه کیستیم؟ از کجا آمده ایم؟ و به کجا میرویم.

۲۰۹ سال پیش که در چنین روزی داروین به دنیا آمد و ۵۰ سال بعد که با انتشار گسترده کتاب خواستگاه گونه‌ها نظریاتش را مطرح کرد، مخالفت های گسترده ای را بر انگیخت. اما دلایل و شواهدی که داروین طی سالها جمع آوری کرده بود به قدری قانع کننده بودند که در سال ۱۸۸۲، هنگام وفات داروین، اکثر دانشمندان نظریه او را پذیرفته بودند. با پیشرفت علم و بخصوص علم ژنتیک، نظریه تکامل داروین بعد از فوتش دچار برخی تغییرات بخصوص در زمینه چگونگی وراثت شد، و نظریه‌اش کاملتر گشت، اما اساس نظریه او و انتخاب طبیعی به عنوان نیروی محرکه تکامل همچنان پایدار باقی ماند. از این جهت بسیاری از دانشمندان (حتی فیزیکدانان) او را تاثیرگذارترین و برترین دانشمند تاریخ می‌شناسند. فیلسوف آمریکایی دنیل دنت می‌گوید:

اگر می‌خواستم به کسی که بهترین نظریه در بین همهٔ نظریات را مطرح ساخته، جایزه‌ای بدهم؛ آن را پیش از نیوتون و انیشتین و هرکس دیگری به داروین می‌دادم. زیرا نظریهٔ تکامل از طریق انتخاب طبیعی، با یک حرکت، عرصه‌های حیات، معنی و مقصود را با عرصه‌های زمان و مکان، علت و معلول، سازوکار و قانون یکپارچه میکند و در می‌نوردد.