با مرگ افراد، ضربان قلب متوقف می‌شود؛ تفکر مغزی به پایان رسیده و رشد موها و ناخن‌ها خاتمه می‌یابد. با این همه، ژن‌ها هم‌چنان سخت مشغول کارند. چرا؟ مطالعات حاکی از آن است بیان ژن _پروسه‌ای که طی آن اطلاعات ذخیره‌شده در DNA برای ساخت پروتئین‌ها و سایر مولکول‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد_ پس از توقف جریان خون، هم‌چنان به مدت چندین روز در بدن انسان ادامه می‌یابد. این فرآیند سلولی در واقع مسئولیت خاموش ساختن سیستم ایمنی، متابولیسم، تکثیر سلولی و دیگر فرآیندهای کلیدی را بر عهده دارد.
بر اساس مقاله‌ی جدیدی که به تاریخ ۱۳ فوریه سال جاری در Nature Communications منتشر گردید، تماشای فعالیت این ژن‌ها در بدن فرد مرده می‌تواند حقایقی ارزشمند از حیات را آشکار سازد. در مقاله‌ی مذکور، تیمی بین‌المللی از محققان اذعان دارند پایش بیان ژن در بافت‌های مختلف بدن‌های اخیراً مرده، می‌تواند به طرز اعجاب‌انگیزی تاریخ دقیق مرگ فرد را مشخص سازد. به گفته‌ی Pedro G. Ferreira، محققی از مؤسسه‌ی ایمونولوژی و پاتولوژی مولکولی دانشگاه Porto در پرتغال، بسیاری از ژن‌ها طی فواصل زمانی کوتاهی پس از مرگ، به صورت یک رفتار بافتی اختصاصی بیان خود را تغییر می‌دهند. با یادگیری شناسایی این که چه زمانی و کجا این تغییرات ژنی رخ می‌دهد، می‌توان مدل‌هایی جهت تخمین زمان دقیق مرگ افراد طراحی کرد.
مقاله‌ی مرتبط: پس از مرگ چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟
دانشمندان بیان ژنی را می‌توانند از طریق مولکول‌هایی به نام رونوشت‌های RNA که قطعات DNA را جهت ساخت پروتئین کپی می‌کنند، یپگیری کنند. در مطالعه‌ی جدید، محققان اطلاعات رونوشت‌های RNA بیش از ۷ هزار نمونه‌ی بافتی از ۵۴۰ فرد مرده، شامل مغز، پوست و بیشتر اندام‌های اصلی را ارزیابی کردند. هم‌چنین نمونه‌ی خونی قبل و پس از مرگ این افراد، مقایسه شد. این امر امکان مقایسه‌ی مستقیم بیان ژنی مرتبط با قبل و پس از مرگ را فراهم کرد.
بلافاصله پس از مرگ تا ۷ ساعت متوالی، افزایش در میزان بیان ژن بسیاری از ژن‌ها و کاهش در بیان برخی مشاهده می‌شود. بیشتر تغییرات بین ۷ تا ۱۴ ساعت پس از مرگ رخ داده و به طور قابل‌توجهی در عرض ۲۴ ساعت تثبیت می‌شود.
پژوهشگران با استفاده از این اطلاعات، انواعی از مدل‌های مختص بافتی جهت تعیین مدت زمان سپری‌شده از مرگ افراد ایجاد کرده‌اند. در ادامه متوجه شدند با میانگین گرفتن از نتایج حاصل از هر بافت، می‌توان فاصله‌ی زمانی سپری‌شده پس از مرگ را با حداکثر خطای ۱۰ دقیقه به طور دقیق محاسبه کرد.
ما نتیجه گرفتیم در الگوی بیان ژن پس از مرگ، ردپایی نهفته است که می‌توان در پزشکی قانونی مورد استفاده داد؛ اما ادعای در اختیار داشتن روشی برای این کار را نداریم. اگر به ابزار مناسب دست پیدا کنیم، بر این اساس می‌توان فواصل زمانی پس از مرگ طولانی‌تر، نه تنها ۲۴ ساعت، سن شخص و علت مرگ را نیز تعیین کرد.
Roderic Guigó، سرپرست پروژه‌ی ژنومی و بیوانفورماتیک مرکز تنظیم ژنومی در بارسلون
