عمل وازکتومی یکی از روش‌های کنترل باروری از طریق مردان می‌باشد. در این روش از رسیدن اسپرم به مایع منی جلوگیری می‌شود. به عبارت دیگر وازکتومی شامل بریدن و دوختن لوله ناقل اسپرم است. این عمل جزو عمل‌های کم خطر بوده و به صورت سرپایی و تحت بی‌حسی موضعی صورت می‌گیرد.
قبل عمل نیاز است که تصمیم قطعی خود را در مورد این که درآینده می‌خواهید پدر شوید یا نه، بگیرید. البته لازم به ذکر است که در این عمل امکان بازگرداندن به شرایط قبلی، هر چند سخت، اما وجود دارد. وازکتومی همچنین به افرادی که در زمینه انتقال بیماری‌های مقاربتی نیز هیچ محافظتی انجام نمی‌دهند نیز پیشنهاد می‌شود.
عمل وازکتومی به چه دلیلی انجام می‌شود؟
وازکتومی یک روش موثر و ایمن برای کنترل زاد و ولد برای مردانی که در آینده قصدی برای پدر شدن ندارند، پیشنهاد می‌شود.
- درصد موفقیت وازکتومی در پیشگیری از بارداری نزدیک به ۱۰۰% است.
- وازکتومی یک عمل جراحی سرپایی با خطر عوارض یا تأثیرات جانبی پایین می‌باشد.
- هزینه وازکتومی نسبت به هزینه عقیم سازی زن (بستن لوله) و یا هزینه استفاده طولانی مدت از ضد بارداری در زنان بسیار کمتر خواهد بود.
- دیگر نیازی به استفاده از وسایل کنترلی قبل از مقاربت مانند جاگذاری کاندوم نیست.
هزینه وازکتومی چقدر است
در ایالات متحده، هزینه عمل وازکتومی چیزی بین ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار است. این هزینه وازکتومی معمولاً مشاوره اولیه، خود عمل وازکتومی، بی‌حسی و آنالیزهای مایع منی بعدی (معمولاً دو یا سه بار بعد از وازکتومی مایع منی بررسی می‌شود تا نبود اسپرم در آن به اثبات برسد) را پوشش می‌دهد.
عمل وازکتومی سال‌ها پیش در ایران بنا به سیاست‌های تنظیم جمعیتی آن زمان رایگان بود اما امروز نه تنها رایگان نیست، بلکه به ندرت در مراکز دولتی انجام می‌شود. در واقع می‌توان گفت وزارت بهداشت با ممنوع کردن وازکتومی در مراکز دولتی هزینه وازکتومی را بالا برده است.
البته در صورت کسب مجوز وازکتومی از سیستم بهداشت و درمان، با هزینه کم در مراکز دولتی به انجام می‌رسد، اما الان این کار بسیار سخت شده است. وازکتومی تحت پوشش بیمه نبوده و هزینه آن آزاد و تواقفی است.
خطرات عمل وازکتومی
نگرانی بالقوه‌ای که در این مورد وجود دارد، این است که ممکن است بعداً شما نظرتان در مورد بچه‌دار شدن عوض شود. همچنین ممکن است عمل وازکتومی برگشت‌پذیر باشد ولی هیچ گونه ضمانتی برای آن وجود ندارد. عمل بازگردان به مراتب پیچیده‌تر از خود وازکتومی بوده و هزینه وازکتومی بسیار کمتر از هزینه بازگرداندن عمل وازکتومی است. در ضمن در بعضی موارد نیز ممکن است به طور کلی مؤثر نباشد.
حتما بخوانید: عمل بازگشت وازکتومی چگونه انجام می‌شود و چقدر مؤثر است
البته تکنیک‌های دیگری نیز وجود دارد که پدر با وجود عمل وازکتومی بچه‌دار شود. یکی از این روش‌ها لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌باشد. با این حال این تکنیک‌ها هزینه‌بر بوده و همیشه نیز مؤثر نیستند. به همین دلیل باز هم می‌گوییم که قبل از این که عقیم شوید، کاملاً مطمئن شوید که در آینده نمی‌خواهید بچه‌دار شوید.
برای بیشتر مردان وازکتومی عوارض جانبی قابل توجهی به دنبال ندارد و مشکلات جدی به ندرت دیده می‌شوند.
مشکلات جانبی که بعد عمل ممکن است پیش بیاید، شامل موارد زیر می‌شود:
- خونریزی یا تشکیل لخته خونی (هماتوم) در داخل کیسه بیضه
- دیده شدن خون در مایع منی
- خون مردگی در کیسه بیضه
- عفونت در محل جراحی
- درد خفیف
- تورم
عوارضی که ممکن است بعد از مدتی به وجود بیایند:
- درد مزمن (به ندرت)
- جمع شدن مایع در بیضه که موجب درد در آن ناحیه می‌شود و با انزال نیز وضعیت بدتر می‌شود.
- التهاب به دلیل عدم وجود اسپرم (گرانولوما)
- بارداری. زمانی که عمل وازکتومی موفقیت آمیز نبوده است. (به ندرت)
- کیست‌های غیر طبیعی (اسپرماتوسل) که در لوله‌های کوچک پیچ خورده که وظیفه جمع‌آوری و حمل (اپیدیدیم) اسپرم را دارند، به وجود می‌آیند.
- کیسه‌های پر از مایع در اطراف بیضه‌ها که موجب تورم در کیسه بیضه می‌شوند (هیدروسل)
نگرانی‌های بدون اساس درباره‌ی وازکتومی
بیشتر مردان در مورد وازکتومی نگران این هستند که باعث مشکلات جدی شود. اما این ترس‌ها هیچ اساسی ندارند. به عنوان مثال وازکتومی باعث موارد زیر نمی‌شود:
- عملکرد جنسی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وازکتومی به هیچ وجه قدرت جنسی یا مردانگی شما را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. تنها کاری که می‌کند این است که از پدر شدن‌تان جلوگیری می‌کند.
- به طور دائمی به ارگان‌های جنسی آسیب وارد می‌کند. احتمال اینکه در حین جراحی به بیضه، آلت تناسلی و بقیه بخش‌های دستگاه تناسلی‌تان صدمه‌ای وارد شود، بسیار کم می‌باشد.
- خطر بعضی از سرطان‌های خاص را افزایش می‌دهد. با وجود نگرانی‌هایی درباره ارتباط احتمالی بین وازکتومی و سرطان بیضوی در گذشته، تا به حال هیچ ارتباطی براساس آزمایشات صورت گرفته، به اثبات نرسیده است.
- خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. مانند ترس از سرطان، هیچ نوع ارتباطی بین وازکتومی و مشکلات قلبی به اثبات نرسیده است.
- باعث دردهای شدید می‌شود. ممکن است شما در طول جراحی دردهای کوچکی حس بکنید اما احتمال درد شدید بسیار کم می‌باشد. همچنین بعد از عمل نیز ممکن است شما کمی درد داشته باشید ولی برای اغلب مردان این درد ملایم بوده و بعد چند روز نیز به طور کامل قطع می‌شود.
چگونه برای عمل وازکتومی آماده شویم
غذا و دارو
پزشکتان احتمالاً به شما بگوید که مصرف آسپرین و بقیه داروها که موجب رقیق شدن خون می‌شود، از چند روز قبل از عمل متوقف شود. این داروها ممکن است شامل وارفارین (Coumadin و Jantoven)، هپارین و آسپرین و بقیه داروهایی که بدون نسخه و برای کاهش درد گرفته می‌شود؛ مانند ایبوپرفن (Advil، Motrin IB و …) شوند.
طرز لباس پوشیدن و کارهای شخصی
یک جفت لباس زیر تنگ یا بیضه بند تهیه کرده و بعد عمل و برای محافظت از کیسه بیضه و کاهش حجم ورم، از آن استفاده کنید.
بقیه اقدامات احتیاطی
روز عمل دوش بگیرید. مطمئن شوید که سراسر ناحیه تناسلی به خوبی شسته‌اید. از قبل با کسی هماهنگ شوید تا بعد عمل شما را به خانه برساند. از حرکات اضافی که باعث ایجاد فشار بر روی ناحیه جراحی شود؛ مخصوصاً از طریق رانندگی بعد عمل، دوری کنید.
چه انتظاراتی باید داشته باشیم
قبل از عمل
قبل از عمل وازکتومی پزشکتان به شما پیشنهاد می‌کند که با هم ملاقاتی داشته باشید. دکتر در این جلسه می‌خواهد مطمئن شود که این روش برای شما بهترین راه برای کنترل باروری است.
در اولین جلسه مقالات (جلسه مشاوره‌ای) آماده توضیح دادن به موارد زیر باشید:
- اینکه بدانید وازکتومی یک روش دائمی بوده و حتی اگر یک درصد هم فکر می‌کنید که در آینده ممکن است بخواهید که بچه‌دار شوید، بهتر است روش دیگری را انتخاب کنید.
- اگر فرزند دارید و با همسرتان زندگی می‌کنید، نیز او را نیز در این مورد جویا شوید.
- متدهای دیگری نیز برای کنترل زاد و ولد در دسترس شما می‌باشد.
تعدادی از پزشکان خانواده و پزشکان عمومی عمل جراحی وازکتومی را انجام می‌دهند. اما بهتر است این جراحی‌ها به وسیله پزشکانی که در زمینه سیستم تناسلی تخصص دارند (اورولوژیست)، صورت گیرد.
عمل وازکتومی معمولاً در مطب دکتر یا یک مرکز جراحی و تحت بی‌حسی موضعی صورت می‌گیرد. این به این معنی است که شما در حین عمل هوشیار هستید و تنها به وسیله دارو محل جراحی بی‌حس شده است.
در حین عمل
عمل وازکتومی معمولاً حدود ۱۰ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. برای انجام این عمل دکترتان به احتمال زیاد مراحل زیر را دنبال خواهد کرد:
- بی‌حس کردن ناحیه جراحی با تزریق داروی بی‌حسی به داخل پوست اسکروتوم به وسیله سوزن کوچک.
- یک برش کوچک در قسمت بالای اسکروتوم ایجاد می‌شود. یا بدون بریدن و با ایجاد یک سوراخ در کیسه بیضه جراحی را انجام می‌دهند.
- تعیین لوله ناقل مایع منی که آن را از بیضه خارج می‌کند (واز دفران).
- کشیدن بخشی از لوله واز دفران از طریق سوراخ یا برش ایجاد شده.
- بریدن لوله واز دفران از محلی که از کیسه بیضه خارج می‌شود
- بستن لوله با متصل کردن آن، حرارت، قلاب‌های جراحی یا روش‌های پیچیده دیگر. سپس دکتر آخر لوله واز دفران را به داخل اسکروتوم برمی‌گرداند.
- محل بریدگی را می‌بندد. ممکن است از بخیه یا چسب استفاده شود. در حالیکه در بعضی از موارد احتمال دارد زخم همانطور رها شده و به مرور زمان خودش بسته شود.
بعد از عمل
بعد از عملبعد از عمل وازکتومی شما مقداری کبودی، تورم و درد در ناحیه جراحی شده خواهید داشت. منتهی معمولاً تا چند روز بعد بهبود می‌یابند. دکترتان برای ریکاوری به شما آموزش‌هایی خواهد داد. دکترتان ممکن است به شما موارد زیر را بگوید:
- اگر علائم عفونت مانند خونریزی ناشی از محل جراحی وجود داشته باشد یا درجه حرارت به بیش از ۳۸ درجه سلسیوس (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) برسد یا درد و تورم شدیدتر شود؛ به سرعت با پزشک مربوطه تماس بگیرید.
- به مدت حداقل ۴۸ بعد از عمل با بانداژ یا لباس زیر تنگ، اسکرتوم را بپوشانید.
- در دو روز اول بر روی اسکرتوم بسته‌های یخ بگذارید.
- بعد از عمل فعالیت‌های خود را محدود کنید. شما به ۲۴ ساعت استراحت بعد از عمل نیاز دارید. شما می‌توانید بعد از ۲ الی ۳ روز بعضی از فعالیت‌های سبک را انجام دهید. اما باید از انجام انواع ورزش‌ها، برداشتن چیزی یا کارهای سنگین به مدت یک هفته و حتی بیشتر اجتناب بورزید. بیش‌از حد انجام دادن بعضی از کارها موجب درد و خونریزی در داخل کیسه بیضه خواهد شد.
- به مدت یک هفته یا بیشتر از انجام مقاربت دوری کنید. اگر در این حین انزال داشته باشید، ممکن است همراه با احساس بوده و در مایع منی خون دیده شود. اگر می‌خواهید مقاربت جنسی داشته باشید، تا زمانی که دکتر تائید کند که در مایع منی اسپرمی وجود ندارد، از راه‌های دیگر پیشگیری از بارداری نیز استفاده کنید.
نتیجه وازکتومی
وازکتومی پیشگیری سریع در مقابل بارداری را نمی‌تواند ایجاد کند. بهتر است تا زمانی که دکترتان عدم وجود اسپرم در منی را تائید نکرده است، از روش‌های دیگر کنترل باروری نیز استفاده شود. قبل از داشتن رابطه جنسی کنترل شده، به چند ماه زمان نیاز است. در این مدت فرد باید ۱۵ الی ۲۰ بار و حتی بیشتر انزال داشته باشد تا دیگر در منی اسپرمی وجود نداشته باشد.
بیشتر پزشکان ۶ الی ۱۲ هفته بعد از عمل از مایع منی فرد نمونه می‌گیرند تا از عدم وجود اسپرم مطمئن شوند. بعد از دریافت نمونه، آن را زیر میکروسکوپ قرار می‌دهند تا ببینند که اسپرمی دیده می‌شود یا نه.
در آخر باید گفت که وازکتومی با وجود اینکه یک روش بسیار موثر در زمینه کنترل زاد و ولد می‌باشد ولی هیچ نوع محافظتی در مقابل بیماری‌هایی مانند کلامیدیا و ایدز که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند، ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل در صورت احتمال انتقال این بیماری‌ها، حتی بعد از وازکتومی نیز افراد باید از روش‌های دیگر محافظت مانند کاندوم استفاده کنند.
