تقریبا ما ۶ سال از زندگی خویش را در رویا بسر می بریم که بطور حدودی ۲,۱۹۰ روز یا ۵۲,۵۶۰ ساعت می شود. اگرچه ما می توانیم نسبت به ادراکات و هیجانات خویش در رویا آگاه باشیم اما نسبت به بیدار و خواب بودن خویش، آگاهی نداریم. موضوع اینجاست که چرا با وجود اینکه محتوای اغلب رویا عجیب و غریب هستند، ما به بیدار بودن خویش آگاهی نداریم. بعضی از افراد رویاهای روشنی را تجربه می کنند که در آن رویاها، قادر به کنترل عوامل در رویا و انجام هر کاری که بخواهند، هستند.
رویای روشن موضوعیست که تابحال کاملا درک نشده است اما تحقیقات اخیر نشان می دهند که رویای روشن ترکیبی از آگاهی بیداری و خواب است. رویای روشن یکی از تجارب غیر عادی در طول خواب محسوب می شود همچون فلج خواب (بختک) که شما بیدار می شوید اما ذهن شما هنوز خواب است و امکان دارد چیز هایی ببینید.
در رویا های روشن، فرد نسبت به وضعیت و اتفاقات محیط پیرامون خویش آگاهی دارد، هر چند که هنوز خواب است. بمنظور مطالعه بر روی این موضوع، ما یک نظرسنجی جامع در اینترنت قرار دادیم تا افرادی که همچنین تجاربی داشته اند، تجارب خویش را به اشتراک بگذارند و ما نیز ارتباط میان این آگاهی در رویای روشن با آگاهی در زمان بیداری را بررسی کنیم.
حدود نیمی از ما حداقل یک رویای روشن در زندگی خود، داشته ایم. این موضوع بسیار جذاب است که ما در رویای روشن می توانیم صحنه های دلخواه خویش را تجسم کنیم، مثلا پیروزی در یک نبرد قرون وسطایی را می توان تجسم کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد می توان رویای روشن ایجاد کرد و تعدادی از جوامع آنلاین بزرگ، نکات و ترفند هایی برای دستیابی به رویای روشن ارائه می دهند (از جمله داشتن یک توتم رویابینی از دنیای واقعیت، که در دنیای خواب به ما یادآور می شود که در رویای روشن قرار داریم و به آگاهی در خواب دست پیدا کنیم).
یک مطالعه اخیرا از شرکت کنندگان خواسته بود تا رویا های خویش اعم از روشن و معمولی را گزارش بدهند و سپس معلوم گشت که در رویای روشن، افراد می دانستند که خواب هستند و صریحا اظهار داشتند که کنترل بیشتری بر روی افکار و اعمال درون رویای خویش دارند، توانایی تفکر منطقی داشتند و حتی در دسترسی به خاطرات واقعی زندگی خود نسبت به زمان بیداری، دسترسی بهتری داشتند. مطالعه ای دیگر بر روی قدرت و دقت تصمیم گیری افراد در رویای روشن و زمان بیداری نشان داد که تصمیم گیری در زمان بیداری بهتر از زمان رویای روشن بوده است.
رویا های روشن و معمولی مطمعنا با یکدیگر از لحاظ کیفی و کمی تفاوت دارند و این موضوع نشان دهنده اینست که الگوهای متفاوتی از مغز فعال می شوند. متاسفانه انجام اینکار اصلا ساده نیست، زیرا شرکت کنندگان طی ۲۴ ساعت باید تحت اسکن مغزی قرار بگیرند تا زمانیکه یک رویای روشن اتفاق بیافتد تا بتوان آن رویا را با رویای معمولی مقایسه کرد.
محققان توانستند یک نوع کدبندی قراردادی طراحی کنند تا شرکت کنندگان بر طبق آنها، در زمان خواب REM علامت بدهند، بدین شکل که شرکت کننده قبل از بخواب رفتن با محقق خویش یک کد همچون دو حرکت چشم بسمت راست سپس دو حرکت چشم بسمت چپ را مرور می کند و بخواب می رود تا زمانیکه وارد خواب REM و رویای روشن شد، با حرکت چشمانش علامت بدهد.
با استفاده از این رویکرد، مطالعات نشان داده است که تغییر از رویای معمولی به رویای روشن در مرحله خواب REM با افزایش فعالیت ناحیه پیشانی مغز همراه است. بطور قابل توجهی، مناطقی که فعال می شوند با کارکرد های شناختی در زمان بیداری مرتبط هستند. موجی که در این زمان دیده می شود، موج گاماست که تمام جنبه های متفاوت، همچون ادراکات، هیجانات، تفکرات و خاطرات را یکپارچه سازی می کند. در یک مطالعه نشان داده شده است که تحریک الکتریکی مناطق خاص پیشانی باعث افزایش شانس بروز رویای روشن در خواب REM می شود.
یکی دیگر از مطالعات در این حوزه، مناطق مغزی فعال در رویای روشن را نشان داده است که شامل افزایش فعالیت در مناطق فرونتال و پره‌فرونتال بوده است و این تحقیق به نوعی از تحقیق ما نیز حمایت می کند.
اما آگاهی چگونه در مغز بوجود می آید؟ یکی از پیچیده ترین سوالات علوم اعصاب می باشد، اما مطالعه رویای روشن شاید بتواند بینشی جدید درباره آگاهی به ما بدهد. رویای روشن و معمولی در مرحله خواب REM دارای دو کمیت متفاوت از آگاهی می باشد و با توجه به مناطقی که در زمان رویای روشن، در مغز ما فعال می شوند، می توان گفت که آگاهی در زمان رویای روشن با قدرت بیشتری وجود دارد. علاوه بر این، با استفاده از سیگنالدهی چشم و استفاده از کدبندی های قراردادی برای بررسی رویای روشن، می توان در مورد علل زیستی-عصبی آگاهی، به مطالعه پرداخت. ابتدا سوال اینجاست که زمان بروز رویای روشن، کدام قسمت مغز فعال می شود که آگاهی در خواب نیز ظهور می کند؟
