آیا تا کنون شده است که یک ترانۀ خاص در گوش‌تان لانه کرده و در ذهن‌تان مدام بازپخش شود؟ به راستی علت این اعتیاد صوتی چیست؟
دکتر کلی یاکوبوفسکی (Kelly Jakubowski) از ۵ سالگی است که پیانو می‌نوازد و تا جایی که به خاطر دارد در زندگی‌اش همواره طرفدار دوآتشۀ موسیقی و اجراهای موزیکال بوده است.
در دورۀ کارشناسی، این سوال که “هنگام گوش دادن به موسیقی مغز چه کاری انجام می‌دهد؟” ذهن کلی را به خود مشغول کرده بود. هم‌اکنون دکتر یاکوبوفسکی یک “روان‌شناس موسیقی” (Music Psychologist) است و زندگی حرفه‌ای خود را صرف مطالعات گسترده در این عرصه و به خصوص مبحث “کرم گوش” (Earworms) کرده است.
کرم گوش، یا به صورت علمی‌تر “تصویرپردازی موزیکال غیرارادی” (Involuntary Musical Imagery)، به ترانه‌هایی گفته می‌شود که به ذهن فرد چسبیده و تا مدت زمان خاصی به طور مداوم بازپخش می‌شود.
برای اولین بار است که این پدیده به شکل علمی و در ابعاد وسیع بررسی می‌شود. به راستی چه چیزی باعث می‌شود که یک ترانه به شکل کرم (!) میهمان ذهن‌مان شود؟
به اعتقاد عموم، علت بروز این خاصیت در برخی از ترانه‌ها به دلیل پخش‌شدن مکرر این ترانه‌ها از رادیو و سایر رسانه‌ها می‌باشد. مطالعات برای اولین بار تأیید کردند که هر چند این باور درست است، اما چسبیدن موسیقی به ذهن صرفاً به این دلیل ساده نیست.
این مطالعه در دانشگاه گلدسمیتز لندن (Goldsmiths, University of London) انجام شده و نتایج آن نیز هفتۀ اخیر در ژورنال Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts منتشر گردید است.
تیم تحقیقاتی جهت مشخص نمودن علت این پدیدۀ جذاب، اطلاعات بدست آمده (طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳) از ۳ هزار داوطلب از طریق پرسش‌نامه‌ای موسوم به The Earwormery را بررسی نمود.
علت کرم شدن یک ترانه چیست؟
محققان پس از لیست‌بندی رایج‌ترین کرم‌های گوش، آن‌ها را تک‌تک بررسی نمودند؛ به این صورت که ۱۰۰ قطعه ترانه را – که از سوی داوطلبان به عنوان “کرم گوش” معرفی شده بودند – با ۱۰۰ قطعه ترانۀ دیگر که از نظر محبوبیت، دورۀ زمانی و سبک با ترانه‌های آزمایش مشابه بودند، تطابق داده و از طریق تکنیک‌های اختصاصی بررسی کردند. نتایج حاکی از وجود یک سری الگو در میان کرم‌های گوش بود.
دکتر یاکوبوفسکی در بخشی از نوشته‌های خود آورده است:
به نظر می‌رسد که این ترانه‌ها ضرب (Tempo) تند، ملودی شیپ‌های (Melody Shape) رایج ولو فاصله (Interval) یا تکرارهای (Repetition) نامعمول دارند؛ خصوصیاتی که می‌توان در ریف (Riff) ترانۀ Smoke on the Water (اثر Deep Purple) و کر (Chorus) ترانۀ Bad Romance (اثر لیدی گاگا) یافت.
یکی دیگر از خصوصیات مشترک در بین این قطعه‌ها سیر صعودی نواک (Pitch) در اولین عبارت از ترانه و سیر نزولی آن در عبارت بعدی است که در “Moves Like Jagger” (اثر Maroon 5) می‌توان شنید.
ترانه‌هایی که با بیش‌ترین تعداد آراء به عنوان “کرم گوش” شناخته شدند عبارتند از:
- Bad Romance – Lady Gaga
- Can’t Get You Out Of My Head – Kylie Minogue
- Don’t Stop Believing – Journey
- Somebody That I Used To Know – Gotye
- Moves Like Jagger – Maroon 5
- California Gurls – Katy Perry
- Bohemian Rhapsody – Queen
- Alejandro – Lady Gaga
- Poker Face – Lady Gaga
بنابراین اگر هر کدام از ترانه‌های بالا مدام در ذهن‌تان رژه می‌رود (!) باید بدانید که تنها نیستید!
