هر چند که شهلا زرلکی نویسنده‌ای نیست که آثار تخصصی و چندان قابل اعتنایی داشته‌باشد، این یکی کتاب شاید تنها اثر این نویسنده است که علی‌رغم ایرادات علمی و نگارشی، ارزش وقت گذاشتن را داشته‌باشد.
مخصوصاً بعد از تجربه‌ی بدِ کتابِ “در خدمت و خیانت زنان” -کتابی پر از نقل قول و در عین حال بدترین استفاده از این نقل قول‌ها- برای مطالعه و معرفی “زنان، دشتان و جنون ماهانه” دودل بودم. امّا بعد از خواندن کتاب آن‌قدرها هم ناامید نشدم. شاید چون بخش اعظم این کتاب را روایت تاریخ و اسطوره تشکیل می‌دهند و زرلکی مجال چندانی برای تفسیر نداشته‌است.
زنان، دشتان و جنون ماهانه قرار است “پژوهشی” تاریخی-مذهبی-اسطوره‌شناختی درباره‌ی قاعدگی باشد. زرلکی به دنبال ردپای حضور قاعدگی و پی‌ام‌اس در متون دینی و تاریخی گشته‌است و به اجمال نتایجی از این جستجو ارائه می‌دهد.
واژه‌ی پریود حدود دو دهه است که میان فارسی‌زبانان رایج شده‌است. پیش از آن از واژه‌ی فرانسوی رِگل و عادت ماهانه کاربرد عام داشته‌است. عادت ماهانه ترجمه‌ی واژه‌ی انگلیسی mensturation است که البته در فرهنگ زبان عامه کلمه‌ی عادت به تنهایی به کار می‌رفته… واژه‌ی حیض هم فقط در متون اسلامی-عربی کابرد دارد.
نویسنده کلمه‌ی دَشتان از ریشه‌ی اوستایی-پهلوی را برای توصیف خونریزی ماهانه انتخاب کرده و در طول کتاب به کرات از این ترکیب و مشتقاتش استفاده می‌کند.
دشتان: خونریزی ماهانه، زنی که در دوره‌ی خونریزی به سر می‌برد.
دشتانومند: زنِ دشتان شده.
دشتانیک: زنی که در روزهای دشتان است.
دشتانیستان: محل مخصوص زندگی زنان در چند روزی که دشتان هستند.
فصل اول کتاب درباره‌ی واژه‌شناسی و تعاریف اجمالی پزشکی قاعدگی است.
فصل دوم به نگاه ادیان مختلف به خونریزی ماهیانه می‌پردازد. و به رسوم و قوانین دینی مختلف در ایام قاعدگی اشاره می‌شود.
فصل سوم اختصاص به اسطوره و ارتباطش با “دشتان” دارد.
مقاله مرتبط: ۲۱ پرسش درمورد پریود که هر خانمی باید پاسخ آن‌ها را بداند
کتاب از لحاظ موضوع کتاب با ارزشی است، کمتر پژوهشی به موضوع قاعدگی در بستر فرهنگ و مذهب و اسطوره پرداخته‌است، امّا کار نویسنده در این اثر صرفاً جمع‌آوریِ داده است و اندک تفسیری هم که گاهاً ارائه شده از لحاظ غنا چنگی به دل نمی‌زند. با این همه می‌توان خواندن کتاب را به هر کسی که صرفاً به موضوعش علاقه دارد توصیه کرد. شاید برای شروع راه و پژوهش‌های جامع و کاربردی‌تری در این زمینه بتوان از این‌جا شروع کرد.
مشخصات کتاب
نام: زنان، دشتان و جنون ماهانه
نویسنده: شهلا زرلکی
نشر چرخ
شماره‌ی کتاب‌شناسی ملی: ۳۶۶۵۷۴۸
