کسب جایزه‌ی نوبل نهایت افتخار برای هر محقق و دانشمندی محسوب می‌شود؛ اما با توجه به گسترش روش‌های پژوهشی گروهی به نظر می‌رسد جایزه نوبل دیگر آن اعتبار سابق خود را ندارد.
گروه کوچکی از دانشمندان این هفته به عنوان ستارگان عرصه‌ی علم معرفی شدند. آن‌ها موفق به کسب جایزه نوبل در زمینه‌ی فیزیولوژی، شیمی و فیزیک شدند و مسیر زندگی آنان پس از این تغییر خواهد کرد. هر یک از آن‌ها هزاران پوند جایزه دریافت می‌کنند و به عنوان حکمایی مصون از خطا و لغزش در زمینه علم و یا عناوین دیگر شناخته خواهند شد.کیهان‌شناس برایان کیتینگ از دانشگاه سن‌دیگو کالیفرنیا می‌گوید:
جایزه نوبل بسیار از هدف اصلی بنیان‌گذار آن دور شده است و به شدت نیاز به بررسی دوباره دارد.
ونکاترامان راماکریشان از مجموعه‌ی Royal و برنده‌ی مشترک نوبل شیمی در سال ۲۰۰۹ نیز منتقد این وضعیت است. او در کتاب Gene Machine می‌گوید؛ “جایزه [نوبل] به یک نوع لاتاری تبدیل شده است” و روابط در آن بی‌تأثیر نیست. ستاره‌شناس مارتین رییس، معتقد است جایزه نوبل افکار مردم را در مورد آن‌چه در علم مهم است منحرف می‌کند.
تنها به سه عنوان در علم جایزه اعطا می‌شود: شیمی، فیزیک و فیزیولوژی. ریاضیات، کامپیوتر، رباتیک، هوش مصنوعی و محیط زیست نادیده گرفته می‌شوند.
کیتینگ هم‌چنین منتقد پنهان‌کاری شدید نوبل است؛ “شما نمی‌فهمید چه کسان دیگری نامزد دریافت جایزه نوبل شده‌اند تنها از نتیجه‌ی کار باخبر می‌شوید مانند مراسمی مقدس برای انتصاب یک پاپ جدید.”
حتما بخوانید:
- نوبل شیمی ۲۰۱۸ “انقلاب بر اساس تکامل”
- نوبل ۲۰۱۸ فیزیک به دانشمندانی رسید که لیزر را به ابزار های همه کاره تبدیل کردند
- قرعه به نام “نقش ایده و اقلیم در اقتصاد” برای نوبل ۲۰۱۸ اقتصاد افتاد
- محققان سرطان نوبل پزشکی ۲۰۱۸ را از آن خود کردند
جایزه نوبل علم، صلح و ادبیات به وسیله‌ی آلفرد نوبل سوئدی بنیان‌گذاری شده است. از سال ۱۹۰۱ بیش از یک میلیارد دلار به برجستگان این حوزه‌ها اعطا شده و جایزه نوبل را به معتبرترین موفقیت جهان تبدیل شده است. برندگان نخست کسانی مانند ماری و پیر کوری، پل دیراک و آلبرت انیشتین بودند؛ درآن زمان دانشمندان به تنهایی می‌توانستند در فیزیک کوانتوم و نسبیت به موفقیت دست یابند. با این وجود از تلاش‌های دیمیتری مندلیف و لیزه مایتنر غافل بودند. اما با تشکیل کمیته‌ی داوران جایزه نوبل بی‌عدالتی –درواقع این قانون که بیش از ۳ نفر نمی‌تواند برنده باشد.– بدتر شد.
مشکل این قانون در سال ۲۰۱۳ نمایان شد. در سال ۲۰۱۳ پیتر هیگز و فرانسوا انگلرت به دلیل تلاش‌هایشان که در سال ۲۰۱۲ منجر به کشف ذرات زیراتمی به نام بوزون هیگز که نقشی کلیدی در تشکیل جرم دارد، موفق به کسب جایزه نوبل شدند. در واقع ۶ دانشمند بر روی این نظریه کار کرده بودند. رییس می‌گوید، در میان آن‌ها تام کیبل که در سال ۲۰۱۶ درگذشت مانند دیگر همکارانش مثل گری گورالینک که در دانشگاه براون مشغول است، می‌توانست نامزد قدرتمند دریافت نوبل باشد. اما هیچ یک از آنان انتخاب نشدند. نوبل فیزیک سال گذشته برای اولین مشاهده‌ی امواج گرانشی اعطا شد. این کشف در مقاله‌ای توسط بیش از ۱۰۰۰ دانشمند ارائه شد اما تنها ۳ نفر نوبل گرفتند. راماکریشنان معتقد است در عصر حاضر قانون ۳ نفر نامناسب است کیتینگ در موافقت با او ادامه می‌دهد:
غیر از ناعدالتی، این قانون فعالیت انفرادی را تشویق می‌کند و این پیغام را می‌دهد که کار علمی توسط یک یا دو نفر نابغه –معمولا سفیدپوست- بدون هیچ نوع حامی، انجام می‌شود.
تا کنون تنها ۲ زن موفق به کسب نوبل فیزیک شده‌اند. برنده‌ی زن امسال اولین زن برگزیده‌ی نوبل فیزیک در ۵۰ سال گذشته بوده است. با تمامی این اوضاع، خدا و الهه‌ی همه‌چیزدان دانستن برندگان جایزه نوبل خود آسیب رسان است. مورخ نائومی اورس کس از دانشگاه هاروارد می‌گوید:
این نمایی غیرواقعی از علم بازتاب می‌دهد؛ نسبت دادن قدرت‌های ماورایی و زیرکی به دانشمندان تنها، در حالی که علم نمایشی جمعی است.
حتی بهترین دانشمندان هم تخصص‌های اندکی دارند و نظرات آن‌ها در مورد موضوعات کلی، ارزش زیادی ندارد. برندگانی که با سخنانی خارج از حیطه‌ی تخصصی خود جهان را شگفت زده کرده‌اند می‌توان به ایوار گیاور نروژی اشاره کرد. او که در سال ۱۹۷۳ موفق به دریافت نوبل فیزیک به خاطر کار بر روی ابررسانا شده بود، معتقد است زمین در هیچ حالتی تحت تأثیر گرم شدن جهانی قرار نگرفته است. اورس کس افزود:
مثال دیگر ویلیام شاکلی است. او که از جایزه‌ی نوبل خود برای گسترش نظرات نژادپرستانه در ارتباط با هوش استفاده کرده بود، در زمینه‌ای که هیچ تخصصی در آن ارتباط نداشت و صد البته هیچ هوشی!
با این‌حال منتقدان معتقدند یک راه‌حل ساده برای بهبود مشکلات وجود دارد. سابقه‌ی اعطای نوبل به یک مجموعه همانند یک فرد وجود دارد. در سال ۲۰۰۷ Al Gore و کل پنل بین دولتی به خاطر تلاش‌هایشان در مورد تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین، موفق به دریافت جایزه نوبل شدند. Red Cross هم نوبل صلح را از آن خود کرده است. بنابراین مثال‌های خوبی در این ارتباط وجود دارد. در این حالت تیم تحقیقاتی امواج گرانشی و بوزون هیگز همه می‌توانستند برندگان جایزه نوبل باشند. این تغییری است که نیازش داریم.
