نگاه کلی
کبد چرب غیرالکلی یک واژه کلی برای طیفی از بیماری‌های درگیر کننده در افرادی است که مقادیر اندکی از الکل مصرف کرده یا اصلا مصرف نمی‌کنند. همان طور که از نام آن پیداست، ویژگی اصلی کبدچرب غیرالکلی ذخیره بیش از حد چربی در کبد است.
التهاب چرب کبدی غیرالکلی نوعی فرم بالقوه خطرناکی از بیماری است که با التهاب کبد مشخص می‌گردد و می‌تواند منجر به اسکار شدن و آسیب غیرقابل برگشت شود. این آسیب مشابه آسیب ناشی از مصرف سنگین الکل است. در شدیدترین حالت، التهاب چرب کبدی غیرالکلی می‌تواند به سمت سیروز و نارسایی کبدی رود.
شیوع کبدچرب غیرالکلی به شدت در سراسر جهان به ویژه جوامع غربی در حال افزایش است.
بیماری کبدچرب غیرالکلی می‌تواند در هر گروه سنی ایجاد شود اما شیوع آن در افرادی که در دهه ۴۰ و ۵۰ سالگی هستند و نیز افرادی که در معرض خطر بیماری‌های قلبی، چاقی و دیابت نوع ۲ هستند، بالاتر است. این بیماری ارتباط تنگاتنگی با سندرم متابولیک دارد که دسته‌ای ناهنجاری‌ها شامل افزایش چربی شکمی، مقاومت به هورمون انسولین،فشارخون بالا و تری گلیسیرید بالا است.
علائم
کبدچرب غیرالکلی اغلب هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد. اگر علائمی ایجاد شود، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بزرگی کبد
- خستگی
- درد سمت راست و بالای شکم
علائم و نشانه‌های احتمالی التهاب چرب کبدی غیرالکلی و سیروز عبارتنداز:
- تورم شکم(آسیت)
- تورم عروق سطحی شکم
- بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
- بزرگ شدن طحال
- سرخ شدن کف دست
- زرد شدن پوست و چشم‌ها(یرقان)
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد دچار علائم و نشانه‌های مداوم شود که سبب نگرانی وی می‌گردند باید به پزشک مراجعه کند.
دلایل
محققان به طور دقیق نمی‌دانند علت تجمع چربی در کبد برخی افراد چیست. به طور مشابهی، اطلاعات محدودی درباره چگونگی تبدیل کبدچرب به سیروز وجود دارد. بیماری کبدچرب غیرالکلی
و التهاب چرب کبدی غیرالکلی هر دو به عوامل زیر مربوط اند:
- اضافه وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین که در آن سلول‌ها در پاسخ به انسولین گلوگز خون را برداشت نمی‌کنند
- قندخون بالا که شامل پره دیابت بودن یا دیابت نوع ۲ است
- چربی خون بالا(به خصوص تری گلیسیرید)
به نظر می‌رسد ترکیب این مشکلات در نهایت منجر به تجمع چربی در کبد می‌شود. در برخی افراد، این چربی اضافی همانند سمی برای سلول‌های کبدی بوده و سبب التهاب کبد و التهاب چرب کبدی غیرالکلی می‌شود که ممکن است منجر به فیبروز کبد شود.
عوامل خطرزا
طیف وسیعی از بیماری‌ها می‌توانند خطر ابتلا به کبدچرب غیرالکلی را افزایش دهند، شامل:
- کلسترول بالا
- تری گلیسیرید بالای خون
- سندرم متابولیک
- چاقی، به خصوص در ناحیه شکم
- سندرم پلی کیستیک تخمدان
- آپنه خواب
- دیابت نوع ۲
- کم کاری تیروئید
- کم کاری هیپوفیز
این بیماری در گروه‌های زیر محتمل‌تر است:
- افراد مسن
- افراد دیابتی
- افراد با چاقی شکمی
افتراق کبدچرب غیرالکلی از التهاب چرب کبدی غیرالکلی بدون آزمایشات مختلف بسیار مشکل است.
عوارض
عارضه اصلی کبدچرب غیرالکلی و التهاب چرب کبدی غیرالکلی سیروز است که عبارت است از مرحله انتهایی فیبروز کبدی. سیروز در پاسخ به آسیب کبدی مانند التهاب چرب کبدی غیرالکلی رخ می‌دهد. با تلاش کبد برای رفع التهاب، نواحی اسکار ایجاد می‌شوند(فیبروز). با ادامه التهاب، فیبروز رفته رفته نواحی بیشتری از کبد را درگیر می‌کند.
اگر این فرایند متوقف نشود، سیروز می‌تواند منجر به:
- تجمع آب در شکم(آسیت)
- تورم وریدهای مری(واریکوز مروی)که می‌تواند پاره سده و خونریزی کند
- گیجی، خواب آلودگی و لکنت زبان(آنسفالوپاتی کبدی)
- سرطان کبد
- نارسایی انتهایی کبدی، که به معنای توقف عملکرد کبد است
بیماری حدود ۲۰ درصد از افراد مبتلا به التهاب چرب کبدی غیرالکلی به سمت سیروز می‌رود.
تشخیص
به دلیل اینکه بیماری کبدچرب غیرالکلی در اغلب موارد هیچ علامتی ندارد، اغلب هنگام بررسی دیگر مشکلات کبدی مورد توجه قرار گرفته و تشخیص داده می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که شکل کبد در سونوگرافی غیرعادی باشد یا آزمایش آنزیم‌های کبدی غیرنرمال باشند.
آزمایشاتی که برای دقت در تشخیص و تعیین شدت بیماری به کار برده می‌شوند، عبارتنداز:
آزمایشات خون
- شمارش سلول‌های خونی
- آزمایشات آنزیم‌های کبدی و عملکرد کبد
- آزمایش هپاتیت مزمن ویروسی
- آزمایش غربالگری بیماری سیلیاک
- قند خون ناشتا
- پروفایل چربی برای اندازه گیری کلسترول و تری گلیسیرید خون
روش‌های عکس برداری
روش‌های عکس برداری که برای تشخیص بیماری کبدچرب غیرالکلی استفاده می‌شوند عبارتنداز:
سونوگرافی ضروری ترین تست در موارد مشکوک به بیماری کبدی است.
CT اسکن و MRI از شکم نمی‌توانند کبدچرب غیرالکلی را از التهاب چرب کبدی غیرالکلی افتراق دهند، اما همچنان به کار برده می‌شوند.
الاستوگرافی گذرا نوعی سونوگرافی پیشرفته است که مقدار سفتی کبد را اندازه می‌گیرد. سفتی کبد فیبروز یا اسکار را تعیین می‌کند.
آزمایش بافت کبد
اگر تست‌های دیگر جوابگو نباشند، پزشک نمونه برداری از کبد را تجویز خواهد کرد. نمونه‌ی برداشته شده در آزمایشگاه از نظر فیبروز و التهاب بررسی خواهد شد. این روش در برخی بیماران ممکن است دردناک باشد و خطرات کوچکی داشته باشد که توسط پزشک بررسی خواهد شد.این پروسه از طریق وارد کردن سوزن از دیواره شکم به کبد انجام می‌گیرد.
درمان
اولین خط درمانی در اغلب موارد کاهش وزن با ترکیبی از ورزش و رژیم غذایی است. حالت ایده آل کاهش ۱۰ درصدی وزن است. جراحی لاغری می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای افرادی باشد که نیاز به کاهش وزن زیادی دارند.
پزشک به بیمار توصیه خواهد کرد تا در برابر هپاتیت A و Bواکسینه شود تا از آسیب‌های وارده به کبد از سوی ویروس‌ها پیشگیری شود.
برای افراد مبتلا به التهاب چرب کبدی غیرالکلی که دچار سیروز کبدی شده اند باید پیوند کبد انجام گیرد. نتیجه پیوند کبد در این گروه افراد بسیار مطلوب است.
درمان‌های محتمل در آینده
در حال خاضر هیچ داروی مورد تأییدی برای کبدچرب غیرالکلی وجود ندارد، اما محققین در حال کار بر روی چندین دارو هستند.
شیوه زندگی
با کمک پزشک فرد می‌تواند اقداماتی برای کنترل کبدچرب غیرالکلی انجام دهد. شامل:
- کاهش وزن
- رژیم غذایی سالم
- ورزش و داشتن فعالیت
- کنترل دیابت
- کاهش کلسترول خون
- محافظت از کبد
