برخی روش‌های کنترل بارداری مثل کاندوم‌ها، دیافراگم‌ها و سایر موانع فیزیکی، بلافاصله منجر به جلوگیری از بارداری می‌شوند. اما روش‌هایی که ملزم به ایجاد تغییرات فیزیکی یا شیمیایی در بدن هستند، زمان بیشتری برای اثربخشی لازم دارند.
یک فرد قبل و بعد از اینکه یک روش کنترل بارداری به اثربخشی کامل برسد، باید با پزشک خود مشورت کند که آیا لازم است از رابطه‌ی جنسی خودداری کند و یا اینکه احتمال بارداری چقدر است؟
مدت زمان اثربخشی یک روش کنترل بارداری به این بستگی دارد که چگونه از بارداری جلوگیری می‌کند؟ برای مثال کاندوم با جلوگیری از ورود منی به واژن بارداری را کنترل می‌کند. روش‌های این چنینی بلافاصله در حین رابطه‌ی جنسی از بارداری جلوگیری می‌کنند.
حقایقی در مورد مدت زمان اثربخشی کنترل بارداری
• مدت زمان اثربخشی به نوع روش، زمان استفاده و عوامل شخصی بستگی دارد.
• روش‌هایی که از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کنند، ممکن است چند روز برای اثربخشی زمان ببرند.
• هیچ کدام از روش‌ها همیشه به طور %۱۰۰ عمل نمی‌کنند!
• هم‌چنین هر روش می‌تواند اثراتی جانبی داشته باشد که مرتبط با سلامت عمومی یا سبک زندگی فردی است.
حداقل دو روش برای اندازه گیری اثربخشی کنترل بارداری وجود دارد
همان طور که توصیه می‌شود، استفاده‌ی کامل و درست از یک روش، نشان دهنده‌ی اثربخشی آن است. استفاده‌ی معمولی، معیاری برای سنجش میزان اثربخشی کنترل بارداری است؛ البته این روش‌ها با سطح نرمالی از خطا همراه هستند که بیشتر مصرف‌کنندگان هم در حین استفاده به این خطا پی می‌برند.
انواع روش‌ها و دوره‌های زمانی آن‌ها
اثربخشی روش‌های مختلف و هم‌چنین زمان لازم برای آن‌ها به شرح زیر است:
جلوگیری از بارداری به روش خوراکی
در صورتی که قرص‌های ضد بارداری به درستی (هر روز و بدون جا انداختن حتی یک دوز) مصرف شوند، در %۹۹ مواقع موثر هستند. این داروها در موارد معمول مصرف، از جمله مواردی که گاهی نادرست مصرف می‌شوند، %۹۱ موثر هستند.
قرص‌های progestin-only حاوی هورمونی به نام پروژستین هستند. این هورمون باعث ضخیم شدن مخاط گردن رحم می‌شود؛ در نتیجه اسپرم به سختی می‌تواند به سمت تخمک برود. هم‌چنین این قرص‌ها می‌توانند باعث جلوگیری از تخمک گذاری شوند. اگر اولین قرص در ۵ روز اول چرخه‌ی قاعدگی یا به عبارتی از اولین روز پریود مصرف شود، بلافاصله اثر می‌کند. ولی زنانی که چرخه قاعدگی کوتاه‌تر از ۲۳ روز دارند، باید ۲ روز کامل صبر کنند. وقتی اولین دوز دیرتر از ۵ روز اول شروع قاعدگی مصرف شود، دو روز طول می‌کشد تا قرص‌ها اثر کنند.
قرص‌های ترکیبی شامل ۲ هورمون هستند که از تخمک گذاری جلوگیری می‌کنند. اولین قرص در روز یکشنبه‌ی بعد از دوره‌ی قاعدگی مصرف می‌شود. این قرص‌ها برای اثربخشی کامل، ۷ روز زمان لازم دارند.
مقاله‌ی مرتبط: قرص صبح روز بعد (پیشگیری اورژانسی)
دستگاه داخل رحمی
دستگاه درون رحمی ( Intrauterine Device: IUD) ابزار کوچکی است که درون رحم قرار می‌گیرد. در موارد معمول، این دستگاه در بیش از %۹۹ مواقع موثر است.
IUD مسی باعث التهابی در رحم می‌شود که اسپرم‌ها را می‌کشد. این ابزار بلافاصله پس از اینکه پزشک آن را داخل رحم قرار می‌دهد شروع به کار می‌کند و می‌تواند تا ۱۲ سال موثر باشد. IUD های هورمونی از قبیل Liletta، Mirena و Skyla با هورمون پروژستین از تخمک گذاری جلوگیری می‌کنند.
اگر این دستگاه در ۷ روز اول پریود داخل رحم قرار گیرد، بلافاصله موثر خواهند بود. ولی اگر در هر زمان دیگری درون رحم قرار گیرد، ۷ روز طول می‌کشد تا موثر شود.
مقاله‌ی مرتبط: روش های پیشگیری از بارداری: IUD
ایمپلنت‌های ضدبارداری
ایمپلنت‌های ضد بارداری میله‌های کوچکی هستند که پزشک آن‌ها را زیر پوست خانم‌ها قرار می‌دهد. این میله‌ها پروژستین را آزاد می‌کنند و باعث جلوگیری از تخمک گذاری می‌شوند. در موارد معمول، ایمپلنت‌ها در بیش از %۹۹ مواقع موثر هستند.
اگر ایمپلنت‌ها در ۵ روز اول چرخه‌ی قاعدگی زیر پوست قرار گیرند، بلافاصله شروع به کار می‌کنند. در غیر این صورت، ۷ روز زمان لازم است تا اثربخشی کامل رخ دهد.
مقاله‌ی مرتبط: ایمپلنت کنترل حاملگی
پچ‌های ضدبارداری
پچ‌های ضدبارداری دوزی از استروژن و پروژسترون را به بدن می‌رسانند. این دو هورمون با یکدیگر، باعث جلوگیری از تخمک گذاری می‌شوند. خانم‌ها برای جلوگیری از بارداری باید هر هفته یک پچ جدید را استفاده کنند؛ به جز هفته‌ای که فرد در دوران قاعدگی به سر می‌برد. میزان موفقیت این روش در بیشتر زنان %۹۱ است؛ ولی در زنانی که بیش از ۱۹۸ پوند (تقریبا ۹۰ کیلوگرم) وزن دارند، احتمال عدم موفقیت بیشتر است. اگر اولین پچ در ۵ روز اول پریود استفاده شود، بلافاصله شروع به کار می‌کند. در غیر این صورت، ۷ روز زمان لازم است تا اثربخشی کامل رخ دهد.
مقاله‌ی مرتبط: چسب پچ
موانع فیزیکی
کنترل بارداری با موانع فیزیکی روشی است که از برخورد اسپرم به تخمک جلوگیری می‌کند؛ بنابراین باعث جلوگیری از لقاح می‌شود. کاندوم‌های آقایان و خانم‌ها و دیافراگم، هر کدام یک مانع فیزیکی ایجاد می‌کنند. در موارد معمول، دیافراگم‌ها در %۸۸ موارد موثر هستند. کاندوم‌های خانم‌ها %۷۹ و کاندو‌های آقایان %۸۲ موثر هستند. Spermicide ها موانعی هستند که اسپرم‌ها را از بین می‌برند و در %۷۲ موارد کارآمد هستند. روش‌های استفاده از موانع فیزیکی به محض استفاده کارآمد خواهند بود.
مقاله‌ی مرتبط:
حلقه‌ی واژنی
حلقه‌ی واژنی حلقه‌ای است که داخل واژن قرار می‌گیرد و استروژن و پروژستین آزاد می‌کند. مانند سایر روش‌های هورمونی، این روش هم از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند. خانم‌ها این حلقه را ۳ هفته در چرخه‌ی قاعدگی مصرف می‌کنند و در دوران پریود آن را خارج می‌کنند.
در موارد معمول، میزان عدم موفقیت این روش %۹ است. اگر در نخستین روز چرخه‌ی قاعدگی استفاده شود، بلافاصله شروع به کار می‌کند. در غیر این صورت، ۷ روز زمان لازم است تا اثربخشی کامل رخ دهد.
کنترل بارداری از طریق تزریق
در این روش هر ۳ ماه یک بار، هورمون پروژستین به خانم‌ها تزریق می‌شود. در موارد معمول، میزان موفقیت این روش %۹۴ است. تزریق هورمون از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند. اگر تزریق در ۵ روز اول شروع پریود انجام شود، بلافاصله شروع به کار می‌کند. در غیر این صورت، ۷ روز زمان لازم است.
مقاله‌ی مرتبط: آمپول کنترل بارداری
وازکتومی
وازکتومی از ورود اسپرم به منی جلوگیری می‌کند. در این روش مرد هم‌چنان می‌تواند انزال داشته باشد، ولی انزال او منجر به باردار شدن شریک جنسی‌اش نمی‌شود. پس از وازکتومی، در ابتدا باروری مرد به آرامی و پیوسته کاهش می‌یابد. در بیشتر مردان پس از گذشت ۱۲ هفته، هیچ اسپرمی در منی وجود نخواهد داشت.
اما یک مطالعه نشان داد که در منی %۱۷ مردان، حتی پس از گذشت ۲۴ هفته از وازکتومی، هنوز اسپرم حضور دارد. بنابراین بسیار مهم است که پس از وازکتومی برای اطمینان یافتن از عدم حضور اسپرم‌ها، تست منی زیر نظر پزشک ادامه یابد.
میزان موفقیت این روش تقریبا %۱۰۰ است؛ البته در صورتی که آقایان تا زمان تایید پزشک، از یک روش پشتیبان استفاده کنند.
عقیم سازی زنان
دو روش برای عقیم سازی دائمی زنان وجود دارد که هر دوی آن‌ها تقریبا به طور کامل موثر هستند.
در عقیم سازی transcervical، پزشک یک لوله را در هر کدام از لوله‌های فالوپ قرار می‌دهد. این کار باعث تحریک لوله‌های فالوپ می‌شود؛ به گونه‌ای که زخم‌هایی ایجاد می‌شوند که لوله‌ی فالوپ را مسدود و از حرکت تخمک به پایین لوله جلوگیری می‌کنند. این روش برای تاثیر گذاشتن به ۳ ماه زمان نیاز دارد.
“بستن لوله‌های رحمی” هم نوعی عقیم سازی است که لوله‌های فالوپ را از طریق جراحی مسدود می‌کند. این روش بلافاصله کارآمد است.
برداشت کلی
کنترل بارداری به روش‌های هورمونی ممکن است برای افراد سیگاری و کسانی که سابقه‌ی لخته شدن خون دارند، مناسب نباشد. عقیم سازی باید فقط برای افرادی باشد که مطمئن هستند دیگر نمی‌خواهند بچه‌دار شوند.
توصیه می‌شود با پزشک در مورد گزینه‌های مختلف صحبت کنید و بپرسید که آیا سبک زندگی و سایر عوامل بر اثربخشی روش انتخابی یک فرد تاثیر گذار است یا خیر؟!
