درک هایپرتیمزیا
ناهاری که دو سال پیش در چنین روزی خوردید را به یاد دارید؟ ناهاری که دو هفته پیش خوردید چطور؟ بیشترمان هیچ سرنخی برای جواب دادن نداریم. اما عده‌ی کمی از مردم، ازجمله زنی به نام Jill Price در کالیفرنیا، این اتفاقات را با دقیق‌ترین اطلاعات به یاد می‌آورند. این افراد مبتلا به وضعیتی به‌نام هایپرتیمزیا (Hyperthymesia) یا حافظه‌ی فراگیر می‌باشند. این سندرم گاهی با عنوان حافظه‌ی فوق‌العاده برتر اوتوبیوگرافیکال (highly superior autobiographical memory= HSAM) نیز خوانده می‌شود.
Irvine – نوروبیولوژیست دانشگاه کالیفرنیا – برای اولین بار اصطلاح هایپرتیمزیا را برای توصیف حافظه‌ی قابل توجه Jill Price به‌کار برد. در طی آزمایش‌های گسترده، وی توانایی یادآوری جزئیات وقایعی که در روزهای خاص به وقوع پیوسته بودند را نشان داد، وقایعی که دهه‌ها از وقوعشان می‌گذشت. محققان می‌توانستند قسمت اعظم خاطرات وی را تأیید و تصدیق کنند.
تا به امروز فقط عده‌ی اندکی از مردم با هایپرتیمزیا شناسایی شده‌اند. تحقیقات در حال پیشرفت است، به صورتی که محققان امیدوارند مسیرهای پردازش خاطرات در مغز را بهتر درک کنند. این موضوع پتانسیل کمک به افراد مبتلا به اختلال حافظه مانند افراد دچار آمنزی یا افراد دارای آسیب مغزی را داراست.
حافظه کوتاه مدت، بلند مدت و هایپرتیمزیا
زمانی که اتفاقی را تجربه می‌کنید، مغز این اتفاق را در حافظه‌ی کوتاه مدت ذخیره می‌کند. شاید به یاد آورید که دیروز چه لباسی پوشیده بودید اما این حافظه به سرعت کمرنگ شده و فراموشتان خواهد شد. درصورتی که این اتفاق معنی دار باشد، ممکن است به صورت حافظه‌ی بلند مدت تا ابد ذخیره شود. مثلاً بیشتر مردم به یاد می‌آورند که پیشنهاد ازدواجشان را کجا و چه زمانی مطرح کردند. حافظه‌های کوتاه مدت و بلند مدت در محل‌های متفاوتی از مغز ذخیره می‌شوند.
عملکرد حافظه‌ی کوتاه مدت افراد دچار هایپرتیمزیا مشابه اکثر مردم است. اما محققین دریافته‌اند که صحت و جزئیات حافظه‌ی افراد مبتلا به هایپرتیمزیا در طول زمان بهبود می‌یابد.
بیشتر بخوانید:
حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی و هایپرتیمزیا
نوع حافظه‌ای که با هایپرتیمزیا در ارتباط است ممکن است حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی یا حافظه‌ی آشکار نامیده شود. افراد با این نوع از حافظه، اتفاقات، تصاویر و اطلاعاتی مانند مکالمات را با جزئیات بسیار ریز به‌یاد می‌آورند و می‌توانند این خاطرات بی هیچ زحمتی فراخوانی کنند.
افراد دارای ویژگی هایپرتیمزیا حتی می‌توانند اتفاقاتی را که در دوران کودکی آن‌ها افتاده به یاد آورند. اما اتفاقاتی که بعد از ۱۰ یا ۱۲ سالگی آنان اتفاق افتاده، واضح‌تر و با جزئیات بیشتری هستند.
زمانی که محققان Jill Price را با اسم مستعار «AJ» مطالعه کردند، از وی درباره‌ی اتفاقاتی که در روزهای خاص برایش رخ داده بود پرسیدند. او تقریباً همیشه درست پاسخ می‌داد. بعد از سالها تحقیق، از او درباره‌ی این که روزهای ملاقات با محققین را به یاد دارد یا نه پرسیدند. او بی درنگ روزهای ملاقات را به درستی و به سرعت بیان بیان کرد.
حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی با سایر انواع حافظه‌ها تفاوت دارد؛ از جمله با:
حافظه‌ی یادیار (Mnemonic)
تا به حال برای به خاطر سپردن موضوعی، از شعر یا آهنگ کمک گرفته‌اید؟ بیشتر کودکان، الفبا را با آهنگ و ریتم یاد می‌گیرند. نوع حافظه‌ای که در این نوع به‌یاد سپاری دخالت دارد، حافظه‌ی نمونیک یا یادیار می‌باشد. افراد دارای حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی استثنایی، از یادیارها برای بهیادسپاری جزئیات زندگی خود استفاده نمی‌کنند. در حقیقت، برخی از آنان گزارش کرده‌اند که بهیادسپاری با تکرار اطلاعات مانند حفظ کردن جدول‌ضرب با استفاده از تکرار برایشان دشوار است.
حافظه‌ی فلاش بالب (Flashbulb)
حافظه‌ی فلاش بالب مانند یک عکس فوریِ زنده از یک لحظه یا اتفاق است. بیشتر مردم می‌توانند لحظه‌ی برخورد هواپیما به برج‌های دوقلو در ۱۱ سپتامبر را به صورت زنده در ذهن خود تداعی کنند. افراد هایپرتیمزیا قادرند تمامی وقایع را به این شکل به یاد آورند که نشان می‌دهد حافظه‌ی آنان چیزی بیش از حافظه‌ی فلاش بالب است.
حافظه ضمنی یا پنهان (Implicit)
توانایی انجام کارها به صورت خودکار و بدون فکر کردن راجع به آن به‌خاطر حافضه‌ی پنهان می‌باشد. این نوع حافظه به شما این توانایی را می‌دهد که کارهایی مانند دوچرخه سواری، تایپ کردن بر روی کیبورد و … را که قبلاً یاد گرفته‌اید انجام دهید. افراد دارای حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی قدرتمند نیز حافظه‌ی ضمنی دارند، اما این دو نوع حافظه کاملاً مستقیم با هم مرتبط نیستند.
بیشتر بخوانید:
تظاهرات هایپرتیمزیا
افرادی که دارای هایپرتیمزیا می‌باشند، از سنین مختلف، از قشرهای مختلف و دارای سطوح متفاوتی از هوش می‌باشند.
با این حال، یکسری صفات وجود دارند که به نظر می‌رسد در بین افراد دچار هایپرتیمزیا مشترک است.
- آنان ممکن است مدت زمان زیادی را صرف فکر کردن راجع به اتفاقاتی که در گذشته برایشان افتاده کنند.
- آنان توانایی تمرکز عمیق دارند و می‌توانند هر چیزی که در اطرافشان موجب پرت شدن حواسشان می‌شود را بلوکه کنند.
درعوض، ممکن است تحت تأثیر خاطرات، حواسشان پرت شود و تمرکزشان از روی اتفاقات اطرافشان برداشته شود. بیشتر احتمال دارد که خیالبافی کنند.
- بیشتر افراد دارای هایپرتیمزیا دارای کلکسیون‌های بزرگی هستند که با دقت بسیاری آنان را سازماندهی و فهرست بندی کرده‌اند.
عامل ایجاد کننده‌ی هایپرتیمزیا چیست؟
هنوز مشخص نیست چرا برخی افراد دچار هایپرتیمزیا هستند. با این حال، محققین با تصویر برداری از مغز متوجه شده‌اند که ساختار برخی قسمت‌های مغز افراد دارای هایپرتیمزیا با افراد دارای حافظه معمول، متفاوت است.
با این حال، هنوز مشخص نیست که این نواحی عامل ایجاد هایپرتیمزیا هستند یا بروز این حالت و استفاده بیشتر شخص از این نواحی باعث تغییر عملکرد این نواحی شده است.
تحقیقات بعدی که درحال انجام می‌باشند درک ما از علل ایجاد هایپرتیمزیا را بهبود خواهند بخشید.
تشخیص هایپرتیمزیا
دانشمندان از تکنیک‌های تصویر برداری مانند MRI و الکتروانسفالوگرام‌ها (electroencephalograms) برای تشخیص و مطالعه‌ی حافظه‌ی افراد دارای هایپرتیمزیا استفاده می‌کنند.
همچنین تست‌هایی نیز وجود دارند که کمک می‌کنند که حافظه اندازه گرفته شود. یکی از متداول‌ترین تست‌ها، تست حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی است. در این تست، تعدادی لغت که فقط به موضوع خاصی اشاره می‌کنند در اختیار شرکت کننده قرار می‌گیرند، این لغات هم از نوع مثبت و هم از نوع منفی می‌باشند و برای این هستند که حافظه را برانگیزند. زمانی که یک خاطره به ذهن می‌آید، تعدادی از جزئیات عاطفی و نوشتاری ثبت شده، شمرده شده و امتیاز بندی می‌شوند.
نسخه دیگری از این تست، نشانه‌ها را ارائه نمی‌دهد. شرکت کننده یکسری دستورالعمل با حداقل توضیحات دریافت می‌کند و نتایج همانند نوعی که نشانه‌ها را ارائه می‌دادند، ثبت شده، شمرده شده و امتیاز بندی می‌شوند.
اگر تشخیص داده‌شد که دارای هایپرتیمزیا هستید، پزشک معالجتان با شما کار خواهد کرد تا یک برنامه‌ی مدیریت شرایط داشته باشید.
اگرچه که هایپرتیمزیا هیچگونه عوارض فیزیکی یا حالات بیماری دیگر به همراه ندارد، ممکن است به خاطر دریافت و ذخیره‌ی حجم زیادی از اطلاعات، باعث ایجاد خستگی در فرد شود. پزشک شما می‌تواند راهکارهای کنار آمدن با این ویژگی را به شما یاد داده و به سوالات شما راجع به آن پاسخ دهد.
چشم انداز
هایپرتیمزیا می‌تواند هم هدیه و هم یک چالش باشد. افراد دارای حافظه‌ی اوتوبیوگرافیکی قوی، لحظات بد را به خوبی لحظات خوشایند به یاد دارند. با این وجود، برخی از مردم گزارش می‌دهند که در حال مبارزه با خاطراتی هستند که افکارشان را پریشان می‌کنند، بیشترشان یاد گرفته‌اند که بر خاطرات خوب خود تمرکز کنند.
چگونه حافظه‌ی خود را بهبود ببخشیم؟
ممکن است حافظه‌ی شما واجد شرایط هایپرتیمزیا بودن نباشد، اما می‌توانید با انجام یکسری کارها آن را تقویت کنید. در اینجا به برخی از راه‌ها اشاره می‌کنیم:
- خواب کافی داشته باشید. محروم کردن خود از خواب کافی اثرات شدیدی بر توانایی یادآوری موضوعات خواهد گذاشت.
- فعال بمانید. ورزش با شدت متوسط می‌تواند حافظه‌ی شما را تقویت کند و حتی ممکن است موجب افزایش اندازه‌ی قسمتی از مغز که در حافظه دخالت دارد شود. یکی از پیشنهادها این است که در هفته، دو و نیم ساعت پیاده روی تند داشته باشید.
- ورزش ذهنی انجام دهید. بجز ورزشی که برای جسم خود در نظر گرفته‌اید، ورزشی برای ذهن خود نیز در نظر بگیرید و با انجام کارهایی نظیر خواندن، حل پازل‌های اتصال لغات به هم، حفظ کردن اشعار و آهنگ‌ها، کار کردن با یک ساز موسیقی و یا یادگیری یک زبان خارجی، حافظه‌ی خود را تقویت کنید.
بیشتر بخوانید:
آیا می‌خواهید که یک اتفاق را بهتر به خاطر بسپارید؟ مطالعه‌ای جدید نشان داده است که ورزش کردن چهار ساعت بعد از یک واقعه، به شما کمک می‌کند خاطرات مربوط به آن را بهتر ذخیره کنید. ورزش کردن بلافاصله بعد از واقعه، هیچ اثری نداشت.
یکی از تست‌های زیر را امتحان کنید:
در این تست حافظه، تعدادی حرف مدت کوتاهی بر صفحه نمایش نشان داده می‌شود. سپس از شما درخواست می‌شود این حروف را با استفاده از حافظه خود ذکر کنید.
این تست نوعی آزمون است که باید صحیح یا غلط بودن جملات را مشخص کنید.
این تست توسط متخصصان پزشکی استفاده می‌شود تا اختلال حافظه را مشخص کند.
من هم دقیقا این جوری هستم ، فکر می کنم منم دچار این اختلال هستم