آزمایش پی اس ای یک تست از طریق بررسی نمونه خونی می‌باشد که برای تشخیص اولیه سرطان پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این آزمایش مقدار آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون اندازه‌گیری می‌شود. PSA یک پروتین تولیدی در پروستات – یک غده در زیر مثانه مردان – می‌باشد که هم توسط سلولهای سرطانی و هم غیر سرطانی به وجود می‌آید.
PSA بیشتر در مایع منی یافت می‌شود که در پروستات تولید می‌شود و تنها مقدار کمی از آن در خون جریان دارد.
آزمایش پی اس ای می‌تواند میزان بالایی از PSA را شناسایی کند که ممکن است ابتلا به سرطان پروستات را نشان دهد. با این حال، حالت‌های دیگری مانند پروستات بزرگ‌شده یا التهاب پروستات نیز می‌تواند سطح PSA را افزایش دهند. به همین دلیل تشخیص براساس مقدار PSA و کم یا زیاد بودن آن می‌تواند پیچیده باشد.
توصیه‌های متناقض زیادی در مورد آزمایش PSA وجود دارد. برای تصمیم گیری در مورد آزمایش PSA، با توجه به عوامل خطر و اولویت‌های شخصی خود، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
آزمایش PSA چرا انجام می‌شود؟
سرطان پروستات رایج است و باعث بالا رفتن میزان مرگ و میر ناشی از سرطان می‌شود. در میان مردان در ایالات متحده، سرطان پروستات جزو سرطان‌های غیر پوستی محسوب شده و تنها سرطان ریه بعنوان عامل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان نام برده می‌شود. تشخیص زودهنگام ممکن است یک ابزار مهم در درمان مناسب و موقتی باشد.
مردان مبتلا به سرطان پروستات ممکن است سطح بالایی از PSA را داشته باشند. با این حال، بسیاری از حالت‌های غیر سرطانی نیز می‌تواند میزان PSA فرد را افزایش دهند. آزمایش PSA می‌تواند سطح بالایی از PSA را در خون تشخیص دهد؛ با این حال اطلاعات دقیق تشخیصی در مورد وضعیت پروستات را فراهم نمی‌کند.
آزمایش PSA فقط یک ابزار تشخیصی برای فهمیدن نشانه‌های اولیه سرطان پروستات است. یکی دیگر از آزمون‌های غربالگری رایج که معمولاً در کنار آزمایش PSA انجام می‌شود، معاینه رکتوم با انگشت است.
در این تست، پزشک ابتدا دستکش پوشیده و سپس بعد از چرب کردن آن را به داخل مقعد وارد می‌کند تا به پروستات برسد. با احساس یا فشار دادن روی پروستات، پزشک ممکن است بتواند قضاوت کند که آیا توده‌های غیر طبیعی یا مناطق سخت است یا خیر.
با این حال نه آزمایش PSA و نه معاینه مقعد با انگشت اطلاعات کافی برای پزشک جهت تشخیص سرطان پروستات فراهم نمی‌کنند. نتایج غیرطبیعی در این آزمایش ممکن است باعث شود تا پزشک برای تشخیص دقیق‌تر اقدام به تهیه بیوپسی پروستات کند.
در طی این روش نمونه‌هایی از بافت برای تست در آزمایشگاه از پروستات برداشته شود. تشخیص سرطان براساس نتایج بیوپسی صورت می‌گیرد.
دلایل دیگر برای انجام آزمایش پی اس ای
در مردان که قبلاً سرطان پروستات تشخیص داده شده است، ممکن است آزمون PSA مورد استفاده قرار گیرد:
- بررسی میزان اثربخشی درمان
- بررسی سرطان عود کرده
خطرات پی اس ای
نظرات براساس مرکز انجام دهنده آزمایش پی اس ای ممکن است متفاوت باشد که چه کسی واجد انجام آزمایش غربالگری PSA است و چه کسی لازم نیست آن را انجام دهد.
بیمار باید با پزشک خود در مورد مزایا، محدودیت‌ها و خطرات احتمالی آزمایش پی سی ای مشورت کرده و در نهایت آگاهانه در این مورد تصمیم بگیرد.
مقاله مرتبط: چه عواملی احتمال بازگشت سرطان پروستات را افزایش می‌دهند؟
چگونه رژیم غذایی چرب می‌تواند سرطان پروستات را گسترش دهد؟
فواید آزمایش پی اس ای
آزمایش پی اس ای ممکن است به تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه بیماری کمک کند. در صورت تشخیص سرطان در مراحل اولیه، کنترل آسان تر بوده و احتمال بیشتری وجود دارد که بیماری کامل درمان شود.
اما برای قضاوت در مورد مزایای این آزمایش، بهتر است بدانیم که تشخیص زودهنگام و شروع درمان سریع باعث بهبود نتایج درمان و کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات می‌شود.
یک موضوع کلیدی، نوع معمول سرطان پروستات است. سرطان پروستات معمولاً به آرامی و در عرض چند سال پیشرفت می‌کند. بنابراین، یک مرد ممکن است سرطان پروستات داشته باشد؛ در حالیکه این بیماری علایم خاصی ایجاد نکرده یا در طول زندگی خود مشکلی از لحاظ بالینی برای بیمار پیش نیاورد.
محدودیت‌های آزمایش پی اس ای
محدودیت‌های آزمایش پی اس ای شامل موارد زیر می‌شود:
- عوامل افزایش‌دهنده PSA. علاوه بر سرطان، شرایط دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند سطح PSA را بالا ببرند. مانند پروستات بزرگ‌شده (هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH) و پروستات ملتهب یا آلوده (پروستاتیت) است. همچنین سطح پی اس ای نیز معمولاً با افزایش سن، افزایش می‌یابد.
- عوامل کاهش دهنده PSA. بعضی از داروهای مورد استفاده برای درمان BPH یا مشکلات ادراری و دوزهای بالای داروهای شیمی درمانی خاص ممکن است میزان پی اس ای را کاهش دهند. به غیر از موارد گفته شده، چاقی نیز می‌تواند سطح پی اس ای را کاهش دهد.
- نتایج گمراه کننده. این آزمایش همیشه نتایج دقیق ارائه نمی‌دهد. سطح بالای PSA در افراد لزوماً به معنی ابتلا به سرطان نیست و بسیاری از مردانی که با سرطان پروستات تشخیص داده شده‌اند، دارای سطح PSA نرمال بودند.
- زیاده روی در تشخیص. طبق مطالعات انجام شده، تخمین زده می‌شود که بین ۲۳ تا ۴۲ درصد مردان مبتلا به سرطان پروستات که به وسیله آزمایش پی اس ای تشخیص داده می‌شوند، تومورهایی دارند که در طی عمرشان علائم خاصی قرار نیست ایجاد کنند. این تومورهای بدون علائم به عنوان زیاده‌روی در تشخیص تلقی می‌شوند. شناسایی اینگونه سرطان‌ها به احتمال زیاد باعث پسرفت سلامت و یا ایجاد خطر برای زندگی بیمار نمی شود.
مقاله مرتبط: جراحی برای بسیاری از سرطان های پروستات غیرضروری است
خطرات احتمالی
خطرات احتمالی آزمایش پی اس ای اساساً مربوط به انتخاب روشی است که شما بر اساس آن آزمایشات را انجام می‌دهید، مانند تصمیم برای آزمایش‌های بیشتر و درمان سرطان پروستات. این خطرات عبارتند از:
- موارد مربوط به بیوپسی. بیوپسی روشی است که خطرهای مخصوص به خود را دارد؛ از جمله درد، خونریزی و عفونت.
- اثرات روانشناختی. نتایج مثبت کاذب (میزان بالای پی اس ای بدون مشاهده سرطان در بیوپسی) می‌تواند باعث اضطراب یا استرس شود. اگر بیمار با سرطان پروستات تشخیص داده شود اما تومور رشد کندی داشته باشد در نهایت منجر به بیماری نمی‌شود و فرد فقط با دانستن این موضوع دچار اضطراب می‌شود.
نتایج آزمایش
نتیجه آزمایش پی اس ای به صورت میزان نانوگرم در هر میلی لیتر خون (ng/ml) گزارش می‌شود. هیچ مرز مشخصی بین سطح طبیعی PSA و سطح غیر طبیعی آن وجود ندارد. در صورتی که نتیجه آزمایش پی اس ای مشکوک به سرطان باشد، پزشک مربوطه ممکن است انجام بیوپسی پروستات را توصیه کند.
تغییرات آزمون PSA
پزشک مربوطه ممکن است قبل از تصمیم به انجام بیوپسی، برای آزمایش بافت سرطانی از راه‌های دیگر تفسیر نتیجه آزمایش پی اس ای استفاده کند. این روش‌ها که برای افزایش دقت آزمایش پی اس ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، به عنوان ابزار غربالگری می‌باشند.
محققان همچنان به بررسی تغییرات آزمایش PSA برای تعیین اینکه کدام یک از آنها دارای مزایای قابل اندازه‌گیری می‌باشند، ادامه می‌دهند
تغییرات آزمایش پی اس ای عبارتند از:
- سرعت PSA. سرعت PSA تغییر در میزان PSA در طول زمان است. افزایش سریع در میزان PSA ممکن است نشان دهنده جود سرطان یا نوع مهاجم سرطان باشد. با این حال، مطالعات اخیر باعث کاهش ارزش “سرعت PSA” در پیش‌بینی تشخیص سرطان پروستات نسبت به بیوپسی شده‌اند.
- میزان PSA آزاد. پی اس ای در خون به دو فرم در جریان است. یا به پروتئین‌های خاصی در خون متصل می‌شوند یا به جایی متصل نبوده و به صورت آزاد در جریان می‌باشند. اگر میزان کلی PSA بالا باشد، اما درصد نوع آزاد آن پایین باشد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر می‌شود.
- تراکم PSA. سرطان پروستات می‌تواند پی اس ای بیشتری در میزان حجم یکسان نسبت به بافت پروستات خوش‌خیم تولید کند.اندازه‌گیری تراکم PSA نشان‌دهنده میزان تولیدی پی اس ای نسبت به حجم پروستات است. اندازه گیری تراکم PSA به طور معمول نیازمند انجام MRI یا سونوگرافی ترانس رکتال است.
