تاریخ تکامل شگفت‌انگیز انسان ممکن است ما را به این فکر وادارد که آدمی به خارق‌العاده‌ترین شکل ممکن تکامل یافته، و بیش‌ترین آسودگی را در حیات دارد. اما مقاله‌ای که اخیراً به قلم هرمن پونتزر (Herman Pontzer) در شمارۀ ژانویۀ مجلۀ Scientific American به چاپ رسیده است، خبر از حقیقت دیگری می‌دهد.
پونتزر در این مقاله توضیح داده که بدن انسان چگونه با سطوح بالای فعالیت سازش پیدا کرده است. این درست برعکس آن چیزی است که در خویشاوندان نزدیک ما، کپی‌های بزرگ، دیده می‌شود. حقیقت تکان‌دهنده این است که سبک زندگی فاقد تحرک امروزی، برای بدن ما مخرب است. سلامت عمومی در کشورهای صنعتی وضعیت جالبی ندارد، و این در حالی است که اگر هر کس روزانه مدت‌زمانی را به انجام تمرینات هوازی اختصاص دهد، همه‌چیز بهتر از وضع فعلی خواهد بود.
کپی‌ها (apes) – گوریل‌ها، شامپانزه‌ها، بونابوها و اورانگوتان‌ها – اغلب زندگی آرام و بدون تحرکی دارند. آن‌ها ۸ تا ۱۰ ساعت از زمان روزانۀ خود را صرف استراحت، خوردن و تمیز کردن خود می‌کنند؛ و در شب نیز، متوسط ۹ الی ۱۰ ساعت می‌خوابند. شامپانزه‌ها تنها ۴ کیلومتر در هر روز راه می‌روند، و گوریل‌ها به مراتب تحرک کم‌تری دارند.
مطلب پیشنهادی: تنبل درختی: با ۶ امتیاز تکاملی این جانور خسته آشنا شوید!
بنا بر توصیه، انسان باید روزی ۱۰ هزار قدم راه برود تا سلامت خود را حفظ کند. اما اگر به نگاهی به زندگی خود بیندازیم، خواهیم دید که بسیاری از ما روزانه حتی ۵ هزار قدم هم راه نمی‌رویم؛ و این کم‌تحرکی با طیف گسترده‌ای از بیماری‌های قلبی و دیابت در ارتباط است.
اما کپی‌های بزرگ علی‌رغم فعالیت جسمانی بسیار کم، از سلامت خوبی برخوردارند. این سطح از فعالیت جسمانی انسان را بیمار می‌کند. فشار خون کپی‌های بزرگ با بالاتر رفتن سن، افزایش نمی‌یابد، دیابت در بین این جانوران نادر است؛ و با این که شامپانزه‌ها کلسترول خون بالایی دارند، اما دچار گرفتی رگ نمی‌شوند. کپی‌های بزرگ حتی چاق هم نمی‌شوند.
هرچند تکامل انسان تا یک جایی با کپی‌های بزرگ مشترک است، ولی ما مسلماً در جایی مسیرمان را از آن‌ها جدا کردیم، که باعث شده است امروزه به فعالیت جسمانی زیادی برای حفظ سلامت خود نیاز داشته باشیم. سنگواره‌ها گواهی بر سبک زندگی خسته‌کنندۀ ما هستند.
شاخۀ تکاملی انسان در درخت تکاملی نخستی‌ها، حدود ۷ میلیون سال قبل از شاخه‌های تکاملی شامپانزه و بونابو جدا شد. نیاکان اولیۀ ما قادر به زندگی بر روی زمین و بالای درختان بودند. اما در حدود ۴ تا ۲ میلیون سال قبل، انسان سازگاری‌های جسمانی جدیدی کسب کرد که به وی اجازه می‌داد راحت‌تر بر روی زمین و به حالت ایستاده، جابه‌جا شود. رژیم غذایی انسان در این دوران عمدتاً از گیاهان تشکیل می‌شد.
چیزی در حدود دو میلیون سال قبل، نخستین نشانه‌های هوشمند بودن انسان ظاهر شدند و آدمی توانست ابزارهای سنگی برای خود بسازد. طی ۲۰۰ هزار سال بعدی، انسان به شکار جانوران دیگر روی آورد. او پس از آموختن قواعد کلی، یک میلیون سال بعدی از حیات خود را به دویدن در پی حیوانات و شکار کردن آن‌ها گذراند. این سبک زندگی نیاکان ما را بیش از پیش از کپی‌های بزرگ دور کرد؛ و زمینه رو برای ظهور انسان امروزی فراهم نمود.
این رژیم غذایی است که فیزیولوژی و سبک زندگی حیوانات را تعیین می‌کند. گونه‌هایی که برای گیاه‌خواری تکامل یافته‌اند، احتیاجی به تحرک زیاد و حتی باهوش بودن ندارند؛ چرا که علف چیزی نیست که شکار شود. اما رژیم غذایی گوشت‌خواری، دویدن در پی حیوانات و داشتن سطح بالایی از توانمندی‌های ذهنی را به یک الزام تبدیل می‌کند.
حیوانات گوشت‌خوار روزانه ۳ برابر مسافت بیش‌تری نسبت به غذای خود طی می‌کنند. شکار حیوانات دیگر کار خیلی ساده‌ای نیست و نیاز به همکاری دارد؛ این مسئله باعث شد انسان‌ها بیشتر از قبل به یک‌دیگر نزدیک شوند. اما شکار تنها می‌تواند نیمی از کالری مورد نیاز انسان را تأمین کند، و به همین دلیل، افرادی هم باید باشند که غذاهای گیاهی مورد نیاز را از اطراف جمع‌آوری کنند. به این جمعیت‌ها شکارچی – جمع‌کننده گفته می‌شد.
بدن انسان به گونه‌ای تکامل یافت که با سبک زندگی شکارچی – جمع‌کننده سازش پیدا کند. مغز ما نسبت به کپی‌های بزرگ، به خواب کم‌تری نیاز دارد، و علاوه بر آن، پاداش بیش‌تری هم از فعالیت جسمانی دریافت می‌کند. مغز در هنگام دویدن مخدرهای طبیعی آزاد می‌کند که اندورفین نام دارند و باعث القای سرخوشی می‌شود. ورزش هم‌چنین رشد اعصاب و مغز را القا می‌کند.
پونتزر مطالعاتی بر روی شکارچی – جمع‌کننده‌های هادزا (بومی تانزانیا) انجام داده است. آن‌ها هر روز ۱۴ کیلومتر – حدود ۱۸ هزار گام – راه می‌پیمایند؛ که بیش از پنج برابر مسافت طی شده توسط کپی‌های بزرگ است. اما جالب است بدانید که این مردم، نسبت به جامعۀ کم‌تحرک آمریکا، کالری بیش‌تری نمی‌سوزانند.
ورزش عملکرد بدن را بهتر و سریع‌تر می‌کند؛ ولی لزوماً کار انجام شده توسط بدن را بیشتر نمی‌کند. ورزش باعث تقویت دستگاه ایمنی، کاهش مقاومت به انسولین (علت اساسی بروز دیابت نوع ۲)، کاهش سطوح هورمون‌های جنسی استروئیدی و سرطان‌های اندام تناسلی، و کاهش التهاب مزمن می‌شود. مردم هادزا به بیماری قلبی، دیابت و سایر بیماری‌های شایع در جوامع صنعتی مبتلا نمی‌شوند.
یک موتور مکانیکی طوری طراحی شده است که برای داشتن عملکرد مناسب باید روغن‌کاری شود. در صورت عدم تجدید روغن، این موتور دیگر به خوبی قبل کار نخواهد کرد. بدن انسان طوری طراحی شده است که تنها با ورزش کافی می‌تواند عملکرد مطلوب داشته باشد. حقیقت پیش پا افتاده، ولی تلخ، این است که انسان امروزی می‌تواند سلامت خود را با روش ساده و رایگانی به نام ورزش کردن ارتقا دهد. اما …
