الکساندر فلمینگ، پزشک و دانشمند اهل اسکاتلندی بود که به خاطر اکتشاف پنی‌سیلین معروف است. این اکتشاف ساده و استفاده از عامل آنتی‌بیوتیکی جان میلیون‌ها نفر را نجات داده‌است. فلمینگ به خاطر همین اکتشاف، به همراه Howard Florey و Ernst Chain که روش‌های ایزوله و تولید آنتی‌بیوتیک در مقیاس وسیع را طراحی کرده‌بودند، جایزه نوبل ۱۹۴۵ را در زمینه پزشکی/فیزیولوژی از آن خود کردند.
پیشینه فلمینگ
الکساندر فلمینگ در ۶ آگوست ۱۸۸۱ در مزرعه Lochfield چشم به جهان گشود. بلافاصله بعد از اینکه تحصیلات ابتدایی خود را در اسکاتلند سپری کرد، به همراه ۳ برادر و یک خواهر خود به لندن مهاجرت کرد و تحصیلات جوانی خود را در Regent Street Polytechnic تمام کرد. او بلافاصله وارد دانشکده پزشکی نشد؛ به جای آن در یک دفتر معاملات به مدت ۴ سال کار کرد. هگامی که عمویش جان فوت کرد، خواستار سهم ارث خود از بستگان‌اش شد و با مقدار ثروتی که از از این طریق بدست آورده بود، تحصیلات خود را در زمینه پزشکی ادامه داد. او در سال ۱۹۰۶ با امتیاز قابل‌توحهی از داشکده پزشکی سنت ماری دانشگاه لندن با موفقیت فارغ‌التحصیل شد.
انتخاب‌های تصادفی سرنوشت‌ساز
فلمینگ قصد نداشت تا در زمینه تحقیق، حرفه‌ای را دنبال کند. هنگامی که به عنوان سرباز پیاده در هنگ اسکاتلند ارتش زمینی خدمت می‌کرد، از او به عنوان یک تیرانداز ماهر یاد می‌کردند. کاپیتان تیم تیراندازی سنت ماری که می‌خواست او را در تیم نگه‌دارد، او را متقاعد کرد تا حرفه خود را به جای جراحی در تحقیق دنبال کند که زمینه‌ساز تصمیم بعدی او برای خارج شدن از دانشگاه شد. کاپیتان او را به سر Almroth Wright معرفی کرد. Wright عضو بسیار زیرک تیم و از پیشگامان عرصه ایمونولوژی و تحقیقات واکسن بود که موافقت کرد فلمینگ تحت‌الحمایه او باشد. فلمینگ تا آخرین لحظات دوره حرفه‌ای خود را با همین تیم تخقیقاتی سپری کرد.
زمان که جنگ‌جهانی اول به وقوع پیوست، فلمینگ به عنوان کاپیتان شاخه پزشکی ارتش خدمت می‌کرد. در این مدت، همرزمان بسیاری را می‌دید که کشته می‌شدند که برخی اوقات نه به دلیل صرف زخم‌هایی که برداشته بودند بلکه به دلیل عفونت‌های ناشی از زخم بود که غیرقابل‌کنترل بودند. گزینه اصلی مبارزه با عفونت‌ها، ضدعفونی‌کننده‌ها بودند که آسیبشان بیشتر از جنبه ترمیمی‌شان بود. در یک مقاله‌ای که فلمینگ در همین اوقات نوشته‌بود، از وجود باکتری‌های بی‌هوازی در لایه‌های عمقی زخم‌ها سخن می‌گفت که علیرغم وجود مواد ضدعفونی باز هم تکثیر پیدا می‌کنند. مقاله‌‌ی او در وهله اول پذیرش نشد ولی فلمینگ با قاطعیت ادامه داد و سرانجام در سال ۱۹۲۲ لیزوزیم را که یک آنزیم با مشخصات آنتی‌بیوتیکی ضعیف بود، شناسایی کرد. آنطور که تاریخ می‌گوید، فلمینگ هنگامی که سرماخورده بود، مقداری از خلط نازوفارنکس خود را به یک پتری دیش منتقل کرد. او که زیاد در امور آزمایشگاهی سختگیر نبود، دیش را در میان انبوهی از وسایل خود در کشو رها کرد و به مدت دو هفته آن را فراموش کرده و به حال خودش گذاشته‌بود. در این هنگام تعداد بیشماری از کلونی‌های باکتری در آن رشد و تکثیر یافتند. با این حال، ناحیه‌ای که در آن مخاطش را تلقیح کرده‌بود، دست‌نخورده باقی مانده‌بود. با بررسی‌های فراوان، حضور ماده‌ای را در مخاط کشف کرد که مانع رشد باکتری‌ها می‌شود و آن‌را لیزوزیم نامید. او همچنین مشاهده کرد که لیزوزیم در اشک‌ها، بزاق، پوست، مو و ناخن‌ها نیز دیده می‌شود. او به زودی توانست مقدار زیادی از لیزوزیم را از سفیده تخم‌مرغ استخراج کند اما دریافت که این ماده فقط در مقابل گروه کوچکی از باکتری‌های بی‌ضرر پاسخ می‌دهد. به هرحال، این رویداد زمینه را برای اکتشاف عظیم فلمینگ فراهم کرد.
عصاره کپک
در سال ۱۹۲۸،فلمینگ یک سلسله آزمایش‌هایی را با باکتری‌های استافیلوکوک آغاز کرد. یک پتری دیش سرباز که در کنار یک پنجری باز قرار داشت، آلوده به اسپور شد. فلمینگ مشاهده کرد که کلونی‌های باکتری در محدوده کپک از بین رفته‌اند و به صورت هاله‌ای دست‌نخورده از آگار مشاهده می‌شود. او توانست قارچ را جدا کند و آن را به عنوان عضوی از جنس Penicillium تشخیص داد. او دریافت که این قارچ در برابر همه پاتوژن‌های گرم مثبت موثر عمل می‌کند که مسئول بیماری‌هایی نظیر تب اسکارلت، پنومونی، سوزاک، مننژیت و دیفتری هستند. او به این نتیجه رسیدکه نه خود کپک بلکه عصاره آن است که باکتری‌ها را از بین برده‌است. او این “عصاره کپک” را پنی‌سیلین نامید. پس از مدتی بیان کرد:
هنگامی که در طلوع آفتاب ۲۸ سپتامبر ۱۹۲۸ بیدار شدم، مطمعنا برنامه نداشتم تا با کشف کردن اولین آنتی‌بیوتیک جهان، انقلابی را در عرصه دارو ایجاد کنم: ولی خب فکر کنم دقیقا همین کار را انجام داده‌ام!
با اینکه فلمینگ اکتشاف پنی‌سیلین را در سال ۱۹۲۹ در British Journal of Experimental Pathology چاپ کرد، با استقبال اندک جامعه علمی آن زمان روبه‌رو شد. به علاوه، فلمینگ در استخراج این عصاره کپک ارزشمند در مقیاس وسیع با مشکل مواجهه شده‌بود.
تا اینکه در سال ۱۹۴۰ هنگامی ک فلمینگ به بازنشستگی فکر می‌کرد، دو دانشمند به نام‌های Howard Florey و Ernst Chain به پنی‌سیلین علاقه‌مند شدند. در همین زمان طی جنگ‌جهانی دوم موفق شدند تا آن را به تولید انبوه برسانند.
فلمینگ جوایز زیادی را برای دستاوردهایش دریافت کرد. در سال ۱۹۲۸ استاد باکتریولوژی در سنت ماری شد. در سال ۱۹۴۳ به عنوان عضوی از جامعه علمی سلطنتی انتخاب شد و در سال ۱۹۴۸ به استاد افتخاری باکتریولوژی دانشگاه لندن ترفیع یافت. او با دریافت بیش از ۳۰ عنوان افتخاری، در نهایت در سال ۱۹۴۵ معتبر ترین جایزه علمی، نوبل، را در زمینه فیزیولوژی/پزشکی، از آن خود کرد. مجله تایم از او به عنوان یکی از ۱۰۰ فرد تاثیرگذار قرن ۲۰ یاد کرده‌است.
