علی‌رغم وجود اشکالات در واکسن مالاریا، WHO برای آزمایش این واکسن بر روی ۳۶۰۰۰۰ کودک مجوز صادر کرد تا تلاشی در جهت کاهش نرخ مرگ در آفریقا انجام داده‌باشد.
همزمان با بازگشت کشندگی مالاریا در سطح جهانی، یک طرح آزمایشی روز سه‌شنبه هفته گذشته در مالاوی آغاز شد. طرح شامل واکسن جدیدی است که با بیماری سفت و سخت مبارزه می‌کند.
دکتر Katherine O’Brien – مدی بخش ایمن سازی سازمان بهداشت جهانی – زمان اجرای این طرح را لحظه‌ای تاریخی در مبارزه علیه مالاریا خوانده و بیان کرد که آزمایش واکسن به‌زودی در مناطق مالاریا خیز غنا و کنیا نیز اجرا خواهد شد.
اما واکسن که RTS,S یا Mosquirix نام دارد بیش از ۳۰ سال است که توسط GSK با نام سابق GlaxoSmithKline درحال توسعه می‌باشد. این واکسن اشکالاتی دارد که باعث شده درمورد این که این واکسن به اندازه‌ی کافی خوب کار خواهد کرد که بخواهیم میلیون‌ها دلار روی آن سرمایه‌گذاری کنیم یا نه بین متخصصین بحث وجود دارد.
هرساله مالاریا باعث مرگ ۴۵۰۰۰۰ نفر می‌شود. بیشتر این افراد کودکان آفریقایی هستند. در طی ۱۵ سال گذشته، با انجام تلاش‌های ساپورت شده توسط داوطلبین برای پخش پشهبندها، اسپری کردن خانه‌ها با حشره‌کش‌ها و درمان مردم با داروهای نسل‌جدید، بیش از نصف نرخ مرگ و میر کاهش یافته است.
متخصصین نیز بر این مطلب صحه می‌گذارند که یافتن سلاحی جدید حیاتی است. اما ساخت واکسن مالاریا به شدت چالش انگیز است.
بیشتر بخوانید:
- ژن درایو می‌تواند ریشه کنی مالاریا را محقق سازد
- استراتژی جدید برای واکسیناسیون مادران باردار علیه مالاریا وعده حفاظت از نوزادان را می‌دهد
رهایی از بیماری در مقابل آن ایمنی پایدار ایجاد نمی‌کند. افرادی که در دوران کودکی بارها به آن مبتلا شده‌باشند می‌توانند عفونت‌های جدید را تحمل کنند، اما اگر محل را حتی برای چند سال ترک کنند، ایمنی آنان کاهش یافته و می‌تواند آن‌ها را بکشد.
واکسن جدید معایب زیادی دارد. این موضوع ناخوشاید است. برخی نارسایی‌ها: یک کودک تا قبل از دو سالگی باید چهار بار این واکسن را دریافت کند و فواصل بین واکسن‌ها اغلب ممکن است با برنامه‌ی معمول واکسیناسیون برای اکثر بیماری‌های دیگر تطابق نداشته باشد. همچنین این واکسن فقط تا حدودی مؤثر است. آزمایش واکسن بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۰۱۴ روی بیش از ۱۰۰۰۰ کودک آفریقایی نشان‌داد حتی بعد از چهار بار تزریق، واکسن توانست فقط از ۴۰ درصد عفونت‌های قابل شناسایی مالاریا پیشگیری کند.
واکسن مالاریا وقوع مالاریای شدید را حدود ۳۰ درصد کاهش داد. همچنین باعث کاهش ۶۰ درصدی آنمی وخیم شد: آنمی وخیم معولاً موجب مرگ کودکان می‌شود. واکسن در برابر سویه‌هایی که از لحاظ ژنتیکی همخوانی کمی داشتند، محافظت کمی بوجود آورد. این موضوع باعث شده است که درمورد بوجود آمدن مقاومت به واکسن طی زمان (همانند وجود مقاومت به دارو) نگرانی وجود داشته باشد.
به علاوه، مشخص نیست این محافظت تقریباً پایین در برابر انگل چقدر پایداری دارد: مطالعات گذشته کودکان واکسینه شده را تا چهار سال پیگیری کردند. همچنین متخصصین نگرانند با واکسینه کردن کودکان، تمایل والدینشان به استفاده از پشهبندها کاهش یابد و همچنین زمانی که فرزندشان تب دارد کمتر به دنبال درمان علت تب بروند.
در سال ۲۰۱۵، پزشکان بدون مرز گفتند هرگز وارد طرح های آزمایشی اینچنینی نخواهند شد. استدلال این افراد این است که بهتر است پول صرف اقداماتی شود که علیه مالاریا اثرگذاری اثبات شده دارند.
با این وجود، گروه مشاورین واکسیناسیون WHO توصیه کرده‌اند که آزمایش واکسن روی ۳۶۰۰۰۰ کودک انجام بگیرد تا عملکرد واکسن مالاریا در شرایط واقعی نیز مورد سنجش قرار بگیرد؛ یعنی به جای این که در شرایط محدود کارآزمایی‌های بالینی آزمایش شود، به عنوان بخشی از برنامه‌های ایمن‌سازی معمول اجرا شده توسط وزارت بهداشت آفریقا به اجرا درآید.
گروه متخصصین مشاوره استراتژیک سازمان بهداشت باید نتایج هرکدام از فصل‌ها با شیوع بالا را حداقل برای سه سال اندازه بگیرند. همچنین باید نظارت کنند که آیا والدین برای تزریق هر چهار دوز فرزندشان مراجعه می‌کنند یا نه و همچنین هر عارضه‌ی جانبی تحدید کننده حیات را رصد کنند.
در طی مطالعات قبلی، کمی بعد از واکسیناسیون کودکان دچار تب بالا و تشنج شدند اما بعداً به حال طبیعی بازگشتند. بعداً تعدادی از کودکان مننژیت گرفتند که بسیار مرگبار است اما مشخص اثبات نشد که واکسن باعث ایجاد آن شده‌باشد.
دکتر O’Brien گفت که مهمترین خروجی، نرخ کلی بقا می‌باشد. اگر این نرخ به میزان قابل توجهی در بین کودکان واکسینه شده افزایش یابد، ممکن است WHO مجوز اجرای واکسیناسیون در مکان های بیشتری را صادر کند.
در طی کارآزمایی‌های بالینی که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ اجرا شد عده‌ی کمی از کودکان فوت کردند. علت این امر این بود که تحت نظر بودند و بیماری زود تشخیص داده می‌شد و امکان این وجود داشت که با تشخیص به موقع درمان سریعاً آغاز شود. همچنین امکانات تزریق خون در بیمارستان برای درمان آنمی شدید فراهم بود.
این واکسیناسیون حدود ۵۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت. این هزینه توسط Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (صندوق جهانی برای مبارزه با ایدز، سل و مالاریا)، Gavi (اتحادیه واکسن) و Unitaid و کشورهای عضو در آن تامین خواهد شد.
Path (یک گروه غیرانتفاعی در سیاتل که از سال ۲۰۰۱ با GSK در زمینه‌ی واکسن همکاری دارد) و WHO تخصص خود را به کار خواهند بست. Glaxo حدود ۱۰ میلیون دوز واکسن اهدا خواهد کرد.
برنامه‌ریزی شده است که در اوایل سال آینده یک کارآزمایی بالینی از یک واکسن مالاریا مالاریا به نام PfSPZ در جزیره‌ی Bioko مستقر در ساحل غربی آفریقای مرکزی آغاز گردد.
این واکسن توسط Sanaria (یک سرکت زیست فناوری در Rockville) تولید شده است. واکسن مالاریا از یک انگل کامل مالاریا که تحت تابش قرار گرفته و سپس از غدد بزاقی پشه برداشته شده است استفاده می‌کند.
واکسن نیز محدودیت‌هایی دارد. واکسن مالاریا باید به صورت داخل وریدی تزریق شود، داخل نیتروژن مایع نگهداری شود و نیز باید غلظت‌های بسیار بالایی از انگل را داشته باشد.
میزان بهره‌وری آن در طی توسعه نوسان‌های زیادی داشت. آزمایشات اولیه بر روی چند نفر از داوطلبین نشان داد می‌تواند ۱۰۰ درصد مؤثر باشد. اما آزمایشات بعدی اثربخشی کلی در سال ۲۰۱۶ را ۵۵ درصد و درسال ۲۰۱۷ نیز ۶۴ درصد نشان داد. زمانی که واکسن مالاریا روی تعداد کمی از افراد مورد استفاده قرار گرفت که به صورت عمدی با نیش پشه‌ی آلوده مواجه شده بودند این نتایج حاصل شد.
در سال ۲۰۱۷ یک کارآزمایی بالینی در Mali انجام گرفت که بهره‌وری ۲۹ درصدی را نشان داد.
کارآزمایی جدید با شرکت حدود ۲۰۰۰ نفر آغاز خواهد شد و هزینه‌ی آن توسط دولت گینه‌ی استوایی سه شرکت نفتی که کارگرانشان در مناطق مالاریا خیز کار می‌کنند پرداخت خواهد شد.
