اختلالات شخصیت اغلب همراه با الگوهای رفتاری، فکری و هیجانی انعطاف‌ناپذیر و ناسازش‌گرانه تعریف می‌شوند. علاوه بر الگوی رفتار نامتعارف، این قبیل از اختلالات با احساس رنج و ناتوانی نیز همراه‌اند. اما اختلالات شخصیت لزوماً معادل با یک‌دیگر نیستند، و تفاوت‌های بزرگی بین هر یک از این نارسایی‌های شخصیتی ملاحظه می‌گردد. گروهی از پژوهشگران با انتشار مقاله‌ای در شماره‌ی ماه مارس نشریه‌ی «روان‌شناسی بالینی» به خصوصیات منحصر به فرد دو مورد از اختلالات شخصیت اشاره کرده‌اند: اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت ضداجتماعی. در این مقاله‌ی کوتاه به شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو اختلال شخصیت اشاره خواهیم کرد.
این را هم بخوانید: چگونه می‌توان با یک سؤال ساده، به شخصیت افراد پی برد؟
اختلال شخصیت خودشیفته به چه معنی است؟
مطابق با تعریف DSM-5، افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته کسانی هستند که:
- همیشه حق به جانب‌اند
- خودرأی و متکبرند
- فکر می‌کنند افرادی خاص هستند
- خود را مهم‌تر از دیگران به حساب می‌آورند
- از بقیه سوء استفاده می‌کنند
- نیاز شدیدی به تحسین شدن دارند
- فاقد توانایی هم‌دلی کردن با بقیه‌اند
- و علاقه‌ی وافری به موقعیت‌های خیالی دارند که در آن صاحب قدرت مطلق‌اند.
شیوع این اختلال در هر نمونه‌ی تصادفی از جامعه در حدود ۱ درصد برآورد شده است. البته، ممکن است میزان شیوع در بعضی از جوامع تا ۶ درصد هم بالا برود. مردان کمی بیشتر از زنان نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته را بروز می‌دهند.
این را هم بخوانید: چگونه با سوء رفتار در افراد خودشیفته کنار بیاییم؟
داخل پرانتز: مطابق با تعریف ویکی‌پدیای فارسی، DSM-5 یا دی‌اس‌ام – ۵ نسخه‌ی پنجم برنامه‌ریزی شده از انجمن روانپزشکی آمریکا است و در واقع یک راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است.
اختلال شخصیت ضداجتماعی یعنی چه؟
افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی کسانی هستند که:
- از قوانین تعدی کرده و حقوق دیگران را زیر پای می‌گذارند
- حقه‌بازند
- تمایل به جهت‌دهی به رفتار دیگران دارند
- ستیزه‌جو هستند
- بی‌مسئولیت‌اند
- و اغلب وجدان ندارند.
طیف ۱۲ ماهه‌ی شیوع اختلال شخصیت ضداجتماعی در جامعه از ۰.۲ تا ۳.۳ درصد متغیر است. اختلال شخصیت ضداجتماعی بیشتر در بین استعمال‌گران الکل و مواد مخدر، افراد فعال در محیط‌های قضایی و زندان‌ها (از جمله خود زندانیان)، و هم‌چنین جوامع تأثیرپذیرفته از عوامل رفتاری منفی (مانند فقر) به چشم می‌خورد.
این را هم بخوانید: درون ذهن یک دیوانه!
شیوع اختلال شخصیت ضداجتماعی با افزایش سن، بالاتر می‌رود. سالمندانی که به این اختلال دچار هستند تا پایان عمر خود از دشواری‌های جدی در روابط بین فردی خود با دیگران، رنج می‌برند.
چه شباهت‌هایی بین اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت ضداجتماعی دیده می‌شود؟
این دو اختلال شخصیت شباهت بسیار زیادی به هم دارند. افراد مبتلا به هر یک از این دو اختلال، اغلب توانایی هم‌دلی ندارند، نسبت به حسن نیت دیگران مشکوک‌اند، و نگاهی سطحی به مسائل دارند. به علاوه، آن‌ها بی‌عاطفه و کینه‌جو هستند؛ و تمایل به استثمارگری دارند.
چه تفاوت‌هایی بین اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت ضداجتماعی دیده می‌شود؟
DSM-5 این دو اختلال را از یک‌دیگر افتراق داده، به این نکته اشاره می‌کند که اختلال شخصیت خودشیفته لزوماً با سابقه‌ی جرم و جنایت در بزرگ‌سالی و اختلال سلوک (conduct disorder) در کودکی همراه نیست. اختلال شخصیت خودشیفته کم‌تر احتمال دارد با ویژگی‌هایی مانند پرخاشگری، تکانش‌گری و حقه‌بازی همراه باشد. چنین خصوصیاتی اغلب متعلق به اختلال شخصیت ضداجتماعی هستند.
یکی دیگر از جوانب افتراق بین دو اختلال مذکور، این است که فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی، به اندازه‌ی یک فرد خودشیفته، نیازی به تحسین شدن از سوی بقیه‌ی افراد ندارد و حس حسادت در وی چندان قوی نیست.
توضیح تصویر شاخص:
تصویر بالا در واقع به «اختلال شخصیت مرزی» اشاره دارد، نه هیچ‌یک از اختلالات مورد بحث در این مقاله. 🙂
