یرقان نوزاد به تغییر کمرنگ پوست و چشم‌های کودک تازه‌‌متولدشده به رنگ زرد گفته می‌شود. علت این بیماری وجود بیلی‌روبین اضافی در خون نوزاد است؛ این ماده پیگمان زردرنگ گلبول‌های قرمز خون می‌باشد.
این بیماری عارضه‌ای شایع به ویژه در کودکانی است که پیش از ۳۸ ماه به دنیا می‌آیند (نوزادان زودرس). همچنین برخی از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نسبت به ابتلا به این بیماری شانس بالاتری دارند. دلیل اصلی آن هم عدم بلوغ کبد در این نوزادان و نداشتن توانایی برای خلاص شدن از دست بیلی‌روبین جریان خون است. در برخی موارد، بیماری خاصی نیز وجود دارد که موجب یرقان شده است.
درمان‌های موجود برای این بیماری اغلب ضروری نیست و بیشتر کیس‌هایی که نیازمند آن می‌باشند به روش‌های غیرتهاجمی خوب جواب می‌دهند. با این که عوارض این بیماری نادر هستند ولی سطح بالای بیلی‌روبین در ارتباط با یرقان نوزاد یا یرقانی که به طور مناسب تحت درمان قرار نگرفته می‌تواند موجب صدمات مغزی شود.
نشانه‌ها
زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها نشانه‌ای برای یرقان در نوزادان می‌باشد که معمولاً طی دو و چهار روز پس از تولد دیده می‌شود. برای بررسی یرقان نوزادان می‌توان دست را با ملایمت روی پیشانی یا بینی آن‌ها فشار داد. اگر محل مورد فشار زرد شود، احتمال یرقان وجود دارد. اگر نوزاد یرقان نداشته باشد در هنگام فشار دادن باید رنگ پوست به سادگی روشن‌تر از رنگ طبیعی شود. بهتر است این کار را در نور روز انجام داد.
بررسی بیماری یرقان در نوزادان بین ۳ تا ۷ روز پس از تولد صورت می‌گیرد؛ زمانی که سطوح بیلی‌روبین معمولاً در بالاترین حد خود هستند. اگر نوزادی قبل از ۷۲ ساعت پس از تولد به این بیماری مبتلا شناخته شد، باید برای بررسی آن طی دو روز اقدام کرد.
نشانه‌ها و علائم زیر شاید یرقان شدید یا عوارض ناشی از بیلی‌روبین اضافی را نشان دهند:
- پوست نوزاد زردتر شود.
- پوست نوزاد در نواحی شکم، بازوها یا پاها به رنگ زرد درآید.
- سفیدی چشم به رنگ زرد درآید.
- بی‌میلی، مریضی یا دشواری در بیدار شدن
- عدم افزایش مناسب وزن ویا تغذیه‌ی ضعیف
- گریه‌های شدید
- یرقان بیش از ۳ هفته به طول بیانجامد.
دلایل
بیلی‌روبین اضافی دلیل اصلی یرقان می‌باشد. این ماده که مسئول رنگ زرد در این بیماری است، قسمت معمولی از پیگمانی می‌باشد که از تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون به وجود می‌آید.
معمولاً کبد بیلی‌روبین را محلول کرده و آن را از جریان خون فیلتر و وارد مجرای روده می‌کند. کبد نابالغ نوزاد تازه‌متولد اغلب نمی‌تواند سریعاً و به اندازه‌ی کافی این کار را انجام دهد و به همین دلیل بیلی‌روبین اضافی در جریان خون دیده می‌شود. یرقانی که به دلیل این عوارض باشد، فیزیولوژیک می‌باشد و معمولاً در دومین یا سومین روز پس از تولد خود را نشان می‌دهد.
دلایل دیگر
این امکان وجود دارد که ناهنجاری‌ای موجب یرقان شود. در این موارد بیماری زودتر از یرقان فیزیولوژیک شروع شده و دیرتر از آن پایان می‌یابد. بیماری‌ها و عوارضی که موجب یرقان می‌شوند عبارتند از:
- خون‌ریزی داخلی (هموراژ)
- عفونت در خون نوزاد (سپسیس)#
- دیگر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- ناسازگاری بین خون مادر و نوزاد
- اختلال در عملکرد کبد
- نقص آنزیمی
- وجود موارد غیرمعمول در گلبول‌های قرمز خون که موجب تجزیه‌ی آن‌ها شود.
عوامل خطرزا
- تولد زودرس: نوزادی که قبل از اتمام ۳۸ هفتگی به دنیا بیاید، شاید نتواند فرآیند محلول‌سازی بیلی‌روبین را به خوبی نوزادان دیگر انجام دهد. همچنین این نوزاد تغذیه‌ی کم‌تری خواهد داشت و حرکات روده‌ای آن برای دفع کمتر بیلی‌روبین کاهش خواهد یافت.
- کبودی (خون‌مردگی) جدی در طول تولد: اگر در هنگام زایمان روی بدن نوزاد کبودی ایجاد شود، به دلیل تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز بیلی‌روبین بیشتری ساخته خواهد شد.
- گروه خونی: اگر گروه‌های خونی مادر و نوزاد با هم متفاوت باشند، امکان دارد آنتی‌بادی‌هایی از طریق جفت منتقل شده و موجب تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون شود.
- شیر مادر: نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مخصوصاً آن‌هایی که در پرستاری و بدست آوردن مواد غذایی خود از شیر مادر مشکل دارند، در خطر بیشتری نسبت به ابتلای یرقان هستند. دهیدراتاسیون# یا دریافت کالری کمتر شاید به آغاز بیماری کمک کند. با این حال به دلیل فوائد زیادی که تغذیه با شیر مادر دارد، متخصصان کماکان آن را پیشنهاد می‌کنند. حصول اطمینان از دریافت مواد غذایی و آب کافی برای خوردن مهم می‌باشد.
عوارض
انسفالوپاتی بیلی‌روبین حاد؛ بیلی‌روبین برای سلول‌های عصبی سمی محسوب می‌شود. اگر یرقان نوزاد شدید باشد، امکان عبور بیلی‌روبین بغز وجود داشته و این عارضه ایجاد می‌شود. درمان فوری شاید از دوام بیماری جلوگیری نماید. موارد زیر شاید در این بیماری ایجاد شوند:
- بی‌میلی یا مشکل در بیدار شدن
- گریه‌های با صدای بلند
- تغذیه یا مکیدن ضعیف
- قوس برداشتن پشت در گردن و بدن
- تب
- استفراغ
- کرنیکتروس؟؟؛
کرنیکتروس سندرمی است که در این بیماری دیده شده و موجب آسیب دائمی به مغز می‌شود. این سندرم می‌تواند به موارد زیر منتج شود:
- حرکات ناخواسته و کنترل‌نشده (athetoid cerebral palsy)
- خیره شدن دائمی به طرف بالا
- از دست دادن شنوایی
- عدم رشد مناسب مینای دندان
تست‌ها و تشخیص
با این که این بیماری را می‌توان از ظاهر نیز تشخیص داد، با این حال سنجش میزان بیلی‌روبین برای تعیین شدت بیماری و انتخاب کورس درمانی لازم است.
تست‌هایی که یرقان را مشخص می‌کنند:
- بررسی فیزیکی
- تست خون
- آزمایش پوست با دستگاهی که بیلی‌روبینومتر عبورکننده از پوست نام دارد. این دستگاه بازتاب نور مخصوصی را از پوست اندازه گرفته و غلظت را مشخص می‌کند.
