سیکلوسپورین دارویی است که عملکرد سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند. پزشکان این دارو را برای درمان بیماری‌های خودایمنی (از جمله آرتریت روماتوئید و سوریازیس) و هم‌چنین برای جلوگیری از رد پیوند عضو تجویز می‌کنند.
سیکلوسپورین یک درمان جایگزین برای بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید و سوریازیس است. زمانی که داروهای خط اول درمان موثر نباشند، پزشکان تمایل دارند این دارو را تجویز کنند.
سیکلوسپورین معمولا موثر است؛ ولی می‌تواند طیفی از اثرات جانبی را ایجاد کند. افراد می‌توانند با پزشکان خود مشورت کنند تا بفهمند آیا سیکلوسپورین گزینه‌ی درمانی مناسبی برای آن‌ها خواهد بود یا خیر.
در این مقاله، اطلاعاتی از جمله موارد کاربرد، دوز توصیه شده، اثرات جانبی، هشدارها و تداخل‌های احتمالی با داروهای دیگر در رابطه با سیکلوسپورین بیان خواهد شد.
سیکلوسپورین چیست؟
سیکلوسپورین یک داروی تجویزی است که پزشکان برای درمان بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید و سوریازیس از آن استفاده می‌کنند. این دارو در اشکال متنوعی از جمله کپسول‌های خوراکی، محلول‌های خوراکی و قطره‌های چشمی وجود دارد.
هم‌چنین پزشکان از سیکلوسپورین برای جلوگیری از رد عضو پیوندی، پس از پیوند عضو جامد استفاده می‌کنند.
بیماری‌های خودایمنی زمانی ایجاد می‌شوند که سیستم ایمنی به طور اشتباه، به سلول‌های سالم حمله می‌کند. سیکلوسپورین باعث سرکوب پاسخ‌های سیستم ایمنی می‌شود. سیکلوسپورین با کاهش پاسخ‌های ایمنی، باعث جلوگیری از حمله‌ی سیستم ایمنی به بافت‌های سالم می‌شود. به همین ترتیب، این دارو نمی‌گذارد بدن با عضو پیوندی به عنوان یک عامل بیگانه رفتار کند.
نام‌های تجاری سیکلوسپورین عبارت‌اند از:
- Gengraf
- Neural
- Sandimmune
عملکرد سیستم ایمنی این است که با بیماری‌ها مبارزه کند. داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی نام دارند. این داروها باعث می‌شوند افراد برای ابتلا به عفونت‌ها مستعدتر شوند.
سیکلوسپورین چگونه عمل می‌کند؟
سیکلوسپورین عملکرد سیستم ایمنی را مهار می‌کند. به ویژه این دارو به طور موقت، فعالیت سلول‌هایی از سیستم ایمنی به نام لنفوسیت‌ها را کاهش می‌دهد؛ این سلول‌ها عبارت‌اند از سلول‌های T کمک‌کننده و T سرکوب‌کننده.
هم‌چنین سیکلوسپورین مقدار آنزیم اینترلوکین ۲ (IL-2) تولید شده در بدن را کاهش می‌دهد. IL-2 فعالیت سلول‌های سفید خون را تنظیم می‌کند. سرکوب کردن IL-2 می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی را کاهش دهد که باعث کاهش علائم بیماری‌های خودایمنی می‌شود.
اشکال و دوزهای دارویی
سیکلوسپورین در اشکال و دوزهای متعددی وجود دارد. افراد باید با پزشکان خود مشورت کنند تا بهترین گزینه‌ی درمانی را برای نیازهای خاص خود بیابند.
سیکلوسپورین به فرم اصلی و فرم اصلاح شده در دسترس است که فرم اصلاح شده‌ی آن باعث جذب بهتر دارو در بدن می‌شود. مانند تمامی داروهای دیگر، افراد باید این دارو را بر اساس دستور‌العمل‌های پزشک خود مصرف کنند.
افراد می‌توانند از کپسول‌های سیکلوسپورین و محلول‌های خوراکی سیکلوسپورین (فرم‌های اصلاح شده) به طور روزانه برای درمان آرتریت روماتوئید و سوریازیس استفاده کنند. دوز اولیه‌ی آن، روزانه ۲.۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است که به دو دوز تقسیم می‌شود. ممکن است پزشک در صورت نیاز با گذر زمان، این دوز را حداکثر تا ۴ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن افزایش دهد.
دوز اولیه‌ی سیکلوسپورین برای پیوند عضو، به عضو پیوندی و سایر داروهای مصرفی فرد بستگی دارد. معمولا افراد تا چندین هفته پس از پیوند عضو، مصرف سیکلوسپورین را ادامه می‌دهند.
افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی و کبدی می‌توانند دوزهای کم‌تری از سیکلوسپورین را مصرف کنند؛ زیرا سیکلوسپورین می‌تواند باعث ایجاد یا وخیم شدن مشکلات کلیوی و کبدی شود.
افرادی که روزانه دو دوز از این دارو را مصرف می‌کنند، باید سعی کنند به یک برنامه‌ی منظم برای مصرف دارو دست یابند. اگر آن‌ها یک دوز را فراموش کنند، باید به محض یادآوری آن را مصرف کنند. هرگز نباید برای جبران دوز فراموش شده، دوز بعدی را دو برابر کرد؛ زیرا مصرف بیش از حد سیکلوسپورین باعث ایجاد اثرات جانبی معکوس می‌شود.
پزشکان ممکن است دوز دارو را برای افراد مبتلا به بیماری‌هایی که بر نحوه‌ی جذب سیکلوسپورین موثر است، تغییر دهند. این بیماری‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- کمبود کلسترول
- کمبود منیزیم
اثرات جانبی
سیکلوسپورین می‌تواند باعث ایجاد طیفی از اثرات جانبی شود؛ از جمله:
- فشار خون بالا
- سردرد
- کاهش عملکرد کلیه
- رویش موهای زائد در نواحی خاص
- حساسیت پوستی
- درد معده
- آکنه
- بزرگ شدن لثه
- خستگی
- درد ماهیچه‌ها، استخوان‌ها یا مفاصل
علائم مصرف بیش از حد سیکلوسپورین عبارت‌اند از:
- استفراغ
- خستگی
- افزایش ضربان قلب یا تاکی‌کاردیا
- زردی؛ زرد شدن پوست و سفید شدن چشم‌ها که می‌تواند نشان دهنده‌ی آسیب کبدی باشد.
- آسیب کلیوی
- تورم بازوها، دست‌ها، ران، ساق پا و قوزک پا
افرادی که فکر می‌کنند مقدار زیادی سیکلوسپورین مصرف کرده‌اند یا شاهد علائم مصرف بیش از حد آن هستند، باید سریعا به اورژانس مراجعه کنند.
هشدارها
سیکلوسپورین از طرف سازمان غذا و دارو (FDA) به تایید رسیده است؛ ولی در برخی موارد می‌تواند اثرات جانبی شدیدی را ایجاد کند.
بنیاد ملی سوریازیس توصیه می‌کند افرادی که شرایط زیرا را دارند، از مصرف سیکلوسپورین خودداری کنند:
- سیستم ایمنی ضعیف
- کاهش عملکرد کلیوی
- فشار خون بالا
- سرطان یا داشتن سابقه‌ای از سرطان
- نقرس
همان طور که قبلا ذکر شد، سیکلوسپورین عملکرد سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد. این موضوع می‌تواند خطر پیشرفت عفونت‌های شدید را در فرد افزایش دهد.
دوزهای بالای سیکلوسپورین می‌تواند باعث ایجاد سمیت کبدی و کلیوی شود. هم‌چنین می‌تواند خطر ابتلا به برخی از سرطان‌های خاص را در فرد افزایش دهد؛ از جمله لنفوما و سرطان پوست.
افرادی که سرکوب کننده‌های ایمنی مصرف می‌کنند، خطر بالایی برای ابتلا به عفونت‌های فرصت طلب دارند؛ از جمله عفونت ویروسی پولیوما که می‌تواند پیامدهای جدی و در برخی موارد کشنده را به دنبال داشته باشد.
محلول خوراکی سیکلوسپرین حاوی مقادیر کمی الکل است که می‌تواند تاثیر منفی بر روی افراد خاصی بگذارد.
کودکان، زنان باردار و شیرده، افراد مبتلا به بیماری کبدی و صرع، نباید از محلول خوراکی سیکلوسپورین استفاده کنند.
هم‌چنین سیکلوسپورین می‌تواند اثربخشی واکسن‌ها را کاهش دهد. به همین دلیل، ممکن است افراد بخواهند در هنگام دریافت واکسنی که هم‌زمان با مصرف این دارو است، با پزشک خود مشورت کنند.
هم‌چنین بنیاد ملی سوریازیس به افرادی که تحت پرتودرمانی هستند، در مورد مصرف سیکلوسپورین هشدار می‌دهد.
تداخل‌های دارویی
اگر فردی سیکلوسپورین را در کنار داروهای زیر مصرف کند، عملکرد کلیه ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد:
- آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله جنتامایسین، توبرامایسین و سیپروفلوکسازین
- آنتی‌نئوپلاستیک‌ها[۱] از جمله melphalan
- داروهای ضدقارچ از جمله آمفوتریسین B و کتوکونازول
- داروهای ضدالتهاب از جمله کولشیسین و دیکلوفناک
- داروهای گوارشی از جمله سیمتیدین و رانیتیدین
- سرکوب کننده‌های ایمنی از جمله تاکرولیموس و متوتراکسات
داروهای زیر می‌توانند غلظت سیکلوسپورین را در خون افزایش دهند:
- بلاکرهای کانال کلسیم از جمله دیلیتازم، نیکاردیپین و وراپامیل
- داروهای ضدقارچ از جمله فلوکونازول، کتوکونازول و وری کونازول
- آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله کلاریترومایسین، اریترومایسین و آزیترومایسین
- گلوکوکورتیکوئیدها از جمله متیل پردنیزولون
- داروهای ضدبارداری خوراکی
اگر افراد در حال مصرف هرگونه داروی مداخله کننده با سیکلوسپورین هستند، باید به پزشک خود اطلاع دهند.
هم‌چنین افراد قبل از مصرف هرگونه مکمل‌های طبیعی، به ویژه شربت St. John’s، باید با پزشک خود یا یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنند.
جایگزین‌های سیکلوسپورین
سیکلوسپورین می‌تواند علائم آرتریت را تسکین دهد؛ ولی متوتروکسات هم‌چنان خط اول درمان آرتریت روماتوئید است. با این حال هر دوی این داروها، مزایا و اثرات جانبی قابل توجهی دارند.
برای مثال، متوتروکسات می‌تواند در افرادی که مدت‌های طولانی را در آفتاب سپری می‌کنند، باعث ایجاد واکنش‌های پوستی شود. هم‌چنین اگر خانم‌ها این دارو را قبل یا در حین بارداری مصرف کنند، ممکن است فرزندشان دچار نقایص مادرزادی شود.
Neoral که یکی از اشکال سیکلوسپورین است، بر سطوح قند خون تاثیر نمی‌گذارد. با این حال، مقامات سلامت عمومی هنوز آن را برای مصرف در دروان بارداری ایمن نمی‌دانند.
همان طور که گفته شد، در صورتی که فواید احتمالی این دارو هم‌تراز با خطرات احتمالی آن برای جنین باشد، خانم‌های حامله می‌توانند از آن استفاده کنند.
هم‌چنین Neoral می‌تواند باعث افزایش فشار خون و آسیب کلیوی شود. افرادی که Neoral و سایر اشکال سیکلوسپورین را مصرف می‌کنند، ممکن است نیازمند مصرف داروهای فشار خون نیز باشند.
جمع‌بندی
سیکلوسپورین می‌تواند باعث کمک به درمان بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید و سوریازیس شود. هم‌چنین می‌تواند باعث جلوگیری از رد پیوند پس از پیوند عضو جامد شود.
سیکلوسپورین سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند که می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌ها را در فرد افزایش دهد.
بهتر است قبل از
شروع مصرف سیکلوسپورین، در مورد معایب و مزایای آن با یک پزشک مشورت کنید.
[۱] این داروها باعث مهار رشد و گسترش تومورها و سلول‌های بدخیم می‌شوند.
