قاعدگی نامنظم به حالتی گفته می‌شود که به طور مکرر چرخه‌های قاعدگی به دلایل نامعلوم از نظم خارج شوند. برخی تغییرات در طول مدت چرخه‌ی قاعدگی، طبیعی محسوب می‌شود. در ابتدای شروع چرخه‌های قاعدگی و زمانی که به یائسگی نزدیک می‌شوید، نامنظم بودن چرخه طبیعی است. هم‌چنین نامنظم بودن پس از بارداری و یا شروع استفاده از روش پیشگیری از بارداری جدید یا توقف استفاده از آن، طبیعی ست.
در میان این برهه‌های ذکر شده، در صورتی که چرخه‌های قاعدگی به طور مکرر نامنظم باشند ممکن است نشان از یک مشکل باشد و لازم است به پزشک مراجعه شود. رفتار، سبک زندگی و محیط بر روی نظم چرخه تأثیرگذار هستند. داروهای مورد استفاده با اثر بر روی هورمون‌ها یا ساختارهای تولید مثلی بر روی چرخه‌های قاعدگی اثر می‌گذارند.
چرخه‌های قاعدگی که مکررا نامنظم باشند تأثیر زیادی بر روی سلامت کوتاه مدت و طولانی مدت فرد خواهند داشت.
چرا اهمیت دارد؟
در صورتی که چرخه‌ها مکررا نامنظم باشند بر روی سلامت طولانی مدت و کوتاه مدت تأثیر شدیدی خواهند داشت. سلامت چرخه‌ی قاعدگی به سلامت قلب، متابولیسم، خواب، باروری و غیره مرتبط است. بنابراین بسیار مهم است که هر نوع اختلالی را در اسرع وقت تشخیص داده و نسبت به درمان آن اقدام کرد.
در چه حالتی چرخه‌های قاعدگی نامنظم شناخته می‌شوند؟
زمانی یک چرخه نامنظم محسوب می‌شود که اکثر چرخه‌های قاعدگی در ۶ ماه گذشته منظم بوده‌اند. به طور کلی اگر مدت زمان میان هر چرخه تغییر یابد، شدت خون‌ریزی بیشتر از معمول باشد و یا تعداد روزهایی که خون‌ریزی دارید بسیار متغیر باشد چرخه نامنظم محسوب می‌شود.
طول مدت چرخه‌های نامنظم
- جوانان: چرخه‌هایی که کوتاه‌تر از ۲۱ روز یا طولانی‌تر از ۴۵ روز باشند.
- بزرگسالان: چرخه‌هایی که کوتاه‌تر از ۲۴ روز یا طولانی‌تر از ۳۸ روز باشند.
- بزرگسالان: در صورتی که طول مدت دو چرخه بیش از ۷ الی ۹ روز با هم متفاوت باشند.
- اگر بیش از ۹۰ روز قاعدگی نداشته باشید. (به جز در موارد بارداری، یائسگی و عدم ادامه‌ی استفاده از روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری)
دلایل
عوامل مختلفی می‌تواند چرخه‌های قاعدگی نامنظمی ایجاد کند. تغییر سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون روند طبیعی چرخه را با مشکل مواجه می‌سازد به همین دلیل دخترانی که تازه چرخه‌های قاعدگی در آن‌ها شروع شده باشد و یا زنانی که به یائسگی نزدیک می‌شوند چرخه‌های نامنظمی دارند.
در زیر به برخی از شایع‌ترین دلایل بی‌نظمی چرخه‌های قاعدگی اشاره کرده‌ایم باید به خاطر داشته باشید که دلایل مختلف، به راه‌های متفاوتی باعث نامنظمی چرخه خواهند شد.
دورهای مختلف زندگی و بارداری
- در ۲ الی ۳ سال اول پس از شروع چرخه‌های قاعدگی
- پیش‌یائسگی
- بارداری
- دوره‌ی پس از زایمان
- شیردهی
- سقط‌های مکرر
خواب/بیداری
- تغییر شیفت کاری یا شب‌کاری
- اختلالات خواب
- جت لگ/سفرهای دور
تغییرات فیزیکی/احساسی
- استرس مزمن
- ورزش سنگین
- سوء مصرف مواد
- تغییرات ناگهانی وزن
- اختلالات اشتها (دریافت نکردن کالری کافی و روزه گرفتن)
- استفاده از داروهای کراتین‌دار
بیماری‌ها
- کیست تخمدان
- اختلالات تیروئیدی (کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید)
- دیابت کنترل نشده
- عفونت دستگاه تولید مثلی
- پولیپ رحم
- واژن یا دهانه‌ی رحم غیر طبیعی
- برخی سرطان‌ها یا تومورهای خوش‌خیم
- نارسایی اولیه‌ی تخمدان (یائسگی زودرس)
- اختلالات انعقادی
- و دیگر بیماری‌های
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که پیش‌تر چرخه‌های منظمی داشتید به تازگی نامنظم شده‌اند برای معاینه و بررسی از نظر بارداری به پزشک مراجعه کنید. در صورت وجود علائم زیر به پزشک مراجعه کنید.
- سالانه ۳ تا یا بیشتر، از چرخههایتان حذف شود.
- چرخههایتان کوتاه‌تر از ۲۱ روز باشد.
- چرخههایتان طولانی‌تر از ۳۵ روز باشد.
- خون‌ریزی‌ها شدیدتر از معمول است.
- بیش از ۷ روز خون‌ریزی داشته باشید.
- دردهای شدیدتر از حد معمول داشته باشید.
درمان
معمولا نامنظم بودن نیاز به درمان ندارد مگر این‌که شدت آن به حدی باشد که شما را آزار دهد یا دیگر اختلالات سلامتی تأثیرگذار بر چرخه نیااز به درمان داشته باشد.
کیست تخمدان و کم‌کاری تیروئید دو مورد از دلایل شایع نامنظم بودن چرخه‌ی قاعدگی هستند. به طور کلی هدف ازدرمان آن‌ها حفظ تعادل طبیعی هورمون‌های بدن است. در صورت داشتن کیست تخمدان پزشک ممکن است با تجویز داروهای کنترل بارداری یا هورمون‌ها، جرخه‌ی قاعدگی را تحریک کند. در کم‌کاری تیروئید نیز ممکن است به داروهای هورمونی تیروئید استفاده کنید.
تغییر روش پیشگیری از بارداری. در صورتی که پس از ۳ ماه استفاده از روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری هم‌چنان چرخه‌های نامنظمی داشته باشید پزشک توصیه خواهد کرد تا روش مورد استفاده‌ی خود را عوض کنید. در برخی از زنان استفاده از نکسپلانون، دپو-پرووا یا IUD، چرخه‌های قاعدگی ار نامنظم می‌کند.
تغییر سبک زندگی. ورزش سنگین، چرخه‌های قاعدگی را تغییر می‌دهد. برای رفع مشکل لازم است از تعداد دفعات و شدت ورزش‌ها بکاهید. در صورتی که استرس مشکل‌ساز بوده است، آن را کنترل کنید.
تغییرات شدید وزن بر روی چرخه‌های قادگی تأثیرگذار است. افزایش وزن، تخمک‌گذاری را با مشکل مواجه می‌سازد بنابراین کاهش وزن راه‌حل این مشکل خواهد بود. اما کاهش وزن شدید و ناگهانی نیز موجب کاهش تعداد دفعات قاعدگی و نامنظم شدن چرخه‌ها خواهد شد.
هورمون‌درمانی (HT). معمولا دلیل چرخه‌های قاعدگی نامنظم از سطح خونی نامناسب هورمون‌ها ناشی می‌شود. برخی پزشکان داروهای کنترل بارداری را توصیه خواهند کرد، این داروها حاوی استروژن و پروژسترون بوده و با تنظیم سطح هورمون‌های خون، نظم چرخه‌های را بهبود خواهند بخشید. داروی هورمونی پروژستین نیز در زنانی که چرخه‌های قاعدگی‌شان متوقف شده‌اند تحریک خواهد کرد.
در صورتی که چرخه‌های قاعدگی نامنظمی دارید و قصد بارداری داشته باشید پزشک دیگر روش‌های هورمونی را تجویز خواهد کرد.
جراحی. گاهی زخم یا اختلالات ساختاری رحم یا لوله‌های فالوپ باعث نامنظم شدن چرخه‌ها می‌شود. پزشک برای حل این مشکلات به خصوص در صورتی که بخواهید بچه‌دار شوید، جراحی را توصیه می‌کند.
