ممکن است زخم‌هایی در معده یا روده‌ی باریک ایجاد شود. این زخم‌ها زمانی ایجاد می‌شود که موکوزمحافظت کننده‌ی سطح معده، کارایی خود را از دست دهد. در واقع معده با ترشح اسید به هضم غذا و حفاظت در برابرعفونت‌ها کمک می‌کند و خود بافت معده با ترشح لایه‌ی نازکی از موکوز در سطح خود، از اثر اسید در امان می‌ماند. اگر این موکوز از بین برود یا کارایی خود را از دست دهد، اسید معده به بافت آسیب زده و باعث ایجاد زخم معده می‌شود. بر اساس یک ارزیابی، از هر ده نفر یک نفر زخم معده یا روده دارد.
زخم معده اگر خیلی جدی نباشد، به راحتی درمان می‌شود. دلایل زخم معده، باکتری‌ها و استفاده از داروهای NSAIDs می‌باشد. سوهاضمه از علائم معمول زخم معده است که برای درمان معمولا به دنبال رفع عامل اولیه‌ی زخم می‌باشند.
علائم
از علائم زخم معده می‌توان به سوهاضمه اشاره کرد. البته تمام زخم‌های معده باعث سوهاضمه نمی‌شوند. سوهاضمه باعث درد و ناراحتی در ناحیه‌ی شکم می‌شود که ممکن است با سوزش معده اشتباه گرفته شود. سوزش معده می‌تواند به دلیل رفلکس اسید یا بیماری‌های رفلکس معده ایجاد شود. سوزش معده در بخش پایینی سینه احساس می‌شود. علائم زخم معده از سوزش معده جداست، اما می‌توانند در مواردی نیز مشترک باشند. زخم معده بیشتر در ناحیه‌ی شکم باعث سوزش و درد می‌شود. برخی از علائم شامل:
- کاهش وزن
- حالت تهوع و استفراغ
- پرهیز از خوردن به دلیل درد
- سوزش
- بادکردن
بعضی از زخم‌های معده مشخص نمی‌شود و این زخم‌ها معمولا تا زمانی که منجر به خونریزی نشوند، تشخیص داده نمی‌شوند. بعضی از زخم‌ها می‌توانند باعث سوراخ شدن دیواره‌ی معده می‌شوند که علائم زخم معده با گذشت زمان تغییر می‌کند و تشخیص آن‌ها دشوار می‌شود.
تغذیه
تغییر در برنامه‌ی غذایی می‌تواند از بدترشدن زخم معده جلوگیری کند. افرادی که ریسک ابتلا به زخم معده دارند باید مواد غذایی زیر را بیشتر در وعده‌ی غذایی خود مصرف کنند.
میوه‌ها و سبزیجات: خوردن میوه‌ها و سبزیجات متنوع به هضم سالم کمک می‌کند. این مواد سرشار از آنتی‌اکسیدان اند و از ترشح اسید جلوگیری می‌کنند. براساس تحقیقی در سال ۲۰۱۷ این مواد، در پیشگیری و درمان زخم‌ها اهمیت زیادی دارند.
فیبر: باعث کاهش ریسک ابتلا به زخم‌های معده می‌شود.
پروبیوتیک‌ها: غذاهایی که دارای باکتری‌های فعال‌اند. مانند ماست پروبیوتیک که می‌تواند احتمال ابتلا به هلیکوباکتر پیلور را کاهش دهد. پروبیوتیک‌ها می‌توانند علائم سوهاضمه و عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها را نیز بهبود بخشند.
ویتامین C: این آنتی‌اکسیدان شاید بتواند هلیکوباکتر را از بین ببرد. مخصوصا وقتی در دوره‌ای طولانی و با دوز کم مصرف شود. میوه‌ها و سبزیجاتی مانند پرتقال و گوجه فرنگی سرشار از ویتامین C می‌باشند.
روی: وجود این ماده‌ی مغذی برای داشتن سیستم ایمنی سالم و بهبود زخم‌ها ضروری است. صدف خوراکی، اسفناج و گوشت گاو سرشار از روی‌اند.
سلنیوم: این ماده می‌تواند عوارض عفونت‌ها ار کاهش دهد و باعث بهبودی شود. آجیل و دو نوع ماهی به نام‌های halibut و yellowfin سرشار از سلنیوم‌اند.
الکل و قهوه به علت تحریک تولید اسید بیشتر، می‌توانند ریسک زخم معده را افزایش دهند. تا حد امکان باید از مصرف آن‌ها پرهیز کنید. رعایت رژیم غذایی می‌تواند در پروسه‌ی درمان موثر باشد.
علل زخم معده
دو علت مهم از دلایل ابتلا به زخم معده و روده شامل: ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلور و مصرف نوعی از داروهای مسکن به نام NSAIDs مانند آسپرین و ایبوپروفن
سایر علل شامل:
- اسید اضافی معده: این مورد می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد: مانند ژنتیک، سیگار، استرس، بعضی از غذاها
- سندرم زولینگر الیسون: بیماری نادری است که مشخصه‌ی آن افزایش اسید معده می‌باشد.
بعضی از رفتارها و عوامل مشخصی، شانس ابتلا به زخم معده را افزایش می‌دهند: سیگار کشیدن، هایپرکلسمی(افزایش کلسیم)، ژنتیک، مصرف مکرر الکل، مصرف مکرر استروئیدها
افراد می‌توانند در هر سنی به زخم معده دچار شوند اما احتمال آن در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر است. همچنین ریسک ابتلا در کودکانی که والدین سیگاری دارند، بیشتر است.
داروهای NSAID و زخم معده: در صورت مصرف طولانی مدت یا دوز بالای گروهی از مسکن‌ها به نام NSAIDs احتمال زخم معده افزایش می‌یابد. این ریسک در انواعی از NSAIDs که نیاز به نسخه دارند، نسبت به انواعی که بدون نسخه می‌توان تهیه کرد، بیشتر است. دو داروی مهم از این گروه شامل آسپرین و ایبوپروفن است. زخم معده نوعی زخم عفونی است. ما زخم مری و روده نیز داریم. زخم روده در قسمت ابتدایی روده اتفاق می‌افتد.
درمان
بعد از تشخیص زخم معده، پزشک معمولا در جهت برطرف کردن علت اولیه تلاش می‌کند:
تغییر داروهای مسکن، در صورتی که علت زخم معده مصرف داروهای NSAIDs می‌باشد. استفاده از روش تست و درمان، در صورتی که علت بیماری، ابتلا به هلیکوباکترپیلور باشد. در صورت برطرف کردن علت، علائم بیماری می‌تواند با کنترل اسید معده بهبود یابد.
داروهایی که پزشک تجویز می‌کند شامل: PPI که ترشح اسید را مهار می‌کند، آنتاگونیست‌های رسپتور H2 که از ترشح اسید اضافی جلوگیری می‌کند. داروهای ضد اسید معده که بدون نسخه نیز می‌توان تهیه کرد. داروهایی که از لایه‌های معده محافظت می‌کنند مانند پپتوبیسمول
معمولا بعد از درمان علائم به سرعت فروکش می‌کند. در صورتی که علت بیماری، باکتری هلیکوباکتر پیلور باشد، درمان باید ادامه یابد. در طول درمان باید از سیگار و الکل و بعضی از غذاها پرهیز کرد. در بعضی از موارد ممکن است جراحی تنها گزینه باشد. برای مثال در موارد برگشت مجدد زخم معده، عدم بهبودی، خونریزی، در مواردی که اجازه ندهد غذا از معده عبور کند، نیاز به جراحی می‌باشد.
جراحی شامل: برداشتن زخم، جلوگیری از خونریزی عروق، دوختن بافت از سمت دیگر زخم، قطع کردن عصبی که باعث کنترل تولید اسید معده می‌شود.
زخم معده را با سوالاتی مانند محل زخم کجاست و کی اتفاق می‌افتد و چندبار تکرار می‌شود و چقدر طول می‌کشد، می‌توان تشخیص داد. ممکن است پزشک درخواست تست مدفوع یا تست تنفس بدهد تا در صورت ابتلا به هلیکوباکتر، بتواند تشخیص دهد. در صورت خونریزی، ممکن است پزشک تست‌های بیشتری نیاز داشته باشد:
آندوسکوپی: دوربینی است که در انتهای یک لوله‌ی باریک و منعطف قرار دارد و برای بررسی روده استفاده می‌شود.
آزمایش باریم: در واقع مایعی است که به اشعه‌ی ایکس کمک می‌کند تا از روده عکس برداری صورت گیرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
تمام کسانی که فکر می‌کنند ممکن است زخم معده داشته باشند، باید به دکتر مراجعه کنند. زخمی با خونریزی کم می‌تواند با علائمی مانند کم خونی بروز یابد که فرد دچار خستگی و دشواری در تنفس می‌شود. در صورت خونریزی شدید ممکن است فرد استفراغ خون داشته باشد و مدفوع او تیره و چسبناک باشد. هنگام سوراخ شدن معده، اگر اقدامات ضروری به سرعت انجام نشود، عفونت ایجاد می‌گردد. درد ناگهانی شکم که هر بار بدتر می‌شود، می‌تواند نشاندهنده‌ی وجود سوراخ در معده باشد.
