نگاه کلی
خونریزی گوارشی علامتی از یک عارضه دستگاه گوارشی می‌باشد. خون اغلب در مدفوع یا استفراغ ظاهر می‌شود اما لزوما آشکار نیست، بنابراین می‌تواند ظاهری سیاه یا قیری به مدفوع بدهد. شدت خونریزی می‌تواند از مقادیر بسیار خفیف تا موارد کشنده باشد.
تکنولوژی تصویربرداری پیشرفته می‌تواند در صورت لزوم محل خونریزی را شناسایی کند. درمان وابسته به محل خونریزی متفاوت می‌باشد.
علائم
علائم خونریزی گوارشی می‌تواند آشکار یا مخفی باشد. علائم و نشانه بسته به محل خونریزی که می‌تواند در هر نقطه‌ای از دستگاه گوارش از ابتدای آن که دهان است تا انتهای آن که مقعد می‌باشد و مقدار خونریزی می‌باشد.
خونریزی آشکار می‌تواند به شکل‌های زیر تظاهر یابد:
- استفراغ خونی که می‌تواند قرمز یا قهوه‌ای تیره باشد
- مدفوع سیاه و قیری
- خونریزی از مقعد که اغلب داخل یا همراه مدفوع است
در خونریزی مخفی موارد زیر می‌توانند باشند:
- احساس سبکی سر
- تنگی نفس
- غش
- درد قفسه سینه
- درد شکم
علائم شوک
اگر خونریزی ناگهانی ایجاد شده و به سرعت پیشرفت کند، فرد ممکن است در شوک فرو رود. علائم و نشانه‌های شوک عبارتنداز:
- افت فشارخون
- عدم ادرار یا ادرار بسیار کم در مقادیر اندک
- ضربان تند
- عدم هوشیاری
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد علائم شوک داشته باشد یا خود یا یک فرد دیگر با اورژانس تماس بگیرد. اگر استفراغ خونی، مدفوع سیاه یا قیری داشته باشد باید فوراً به بیمارستان مراجعه کند. در صورت داشتن علائم دیگر خونریزی گوارشی باید به مطب پزشک مراجعه کرد.
دلایل
خونریزی گوارشی می‌تواند هم در قسمت فوقانی این دستگاه و هم در قسمت تحتانی رخ دهد. این عارضه می‌تواند تعدادی علت داشته باشد.
خونریزی دستگاه گوارشی فوقانی
دلایل آن عبارتنداز:
زخم معده: شایع‌ترین علت خونریزی گوارشی است. زخم معده زخم‌هایی هستند که در دیواره معده و قسمت فوقانی روده کوچک ایجاد می‌شوند. اسید معده که می‌تواند ناشی از باکتری یا استفده از داروهای ضدالتهاب باشد به دیواره آسیب رسانده و منجر به ایجاد زخ می‌شود.
پارگی در دیواره مری: این عارضه به بدان پارگی مالوری وایس گفته می‌شود، می‌تواند خونریزی وسیعی ایجاد کند. این مورد در افرادی که الکل فراوان مصرف می‌کنند شایع‌ترین علت می‌باشد.
وریدهای غیرطبیعی و بزرگ شده مری(واریس مری): این عارضه اغلب در افراد مبتلا به بیماری کبدی خطرناک ایجاد می‌شود.
التهاب مری: این التهاب مری اغلب توسط بیماری رفلکس معدی مروی(GERD) ایجاد می‌شود.
خونریزی دستگاه گوارشی تحتانی
بیماری دیورتیکولی: در این بیماری کیسه‌های کوچک و برآمده(دیورتیکول) در مجرای گوارشی تشکیل می‌شود. اگر این کیسه‌های عفونت کرده یا ملتهب شوند، بدین عارضه دیورتیکولیت گفته می‌شود.
بیماری التهابی روده(IBD): این مورد شامل کولیت اولسرو که سبب التهاب و زخم‌هایی در کولون و رکتوم شده و بیماری کرون و التهاب پوشش دستگاه گوارش می‌شود.
تومور: تومورهای سرطانی یا غیرسرطانی مری، معده، کولون یا رکتوم می‌توانند دیواره لوله گوارش را تضعیف کرده و سبب خونریزی شوند.
پولیپ کولون: خوشه‌هایی کوچک از سلول‌ها که در دیواره کولون ایجاد می‌شوند و می‌توانند خونریزی ایجاد کنند. اغلب این موارد بی‌ضرر هستند اما گاهی ممکن است سرطانی بوده یا در صورت عدم خارج کردن سرطانی شوند.
هموروئید: این موارد شامل وریدهایی در مقعد یا بخش تحتانی رکتوم است که مشابه وریدهای واریسی می‌باشد.
شکاف مقعدی: پارگی‌های کوچک در دیواره مقعد.
پروکتیت: التهاب پوشش رکتوم می‌تواند خونریزی رکتوم را سبب شود.
عوارض
خونریزی گوارشی می‌تواند سبب موارد زیر شود:
- شوک
- کم خونی
- مرگ
تشخیص
پزشک از بیمار شرح حال خواهد گرفت که شامل سابقه خونریزی می‌باشد سپس وی را معاینه کرده و در صورت لزوم آزمایشاتی را تجویز خواهد کرد. این آزمایشات عبارتنداز:
آزمایش خون: فرد نیاز به آزمایش شمارش کامل گلبول‌های خون، آزمایش انعقاد خون و تست‌های عملکردی کبد خواهد داشت.
آزمایشات مدفوع: بررسی مدفوع می‌تواند به تشخیص علت خون مخفی در مدفوع کمک کند.
لاواژ نازوگاستریک: لوله‌ای از طریق بینی وارد معده می‌شود تا محتویات معده را خارج سازد. این امر می‌تواند به تشخیص علت خونریزی کمک کند.
اندوسکوپی: در این روش لوله‌ای که داخل آن دوربینی قرار دارد از دهان وارد معده می‌شود تا پزشک بتواند دستگاه گوارش فوقانی را بررسی کند.
کولونوسکوپی: در این روش لوله‌ای که داخل آن دوربینی قرار دارد از مقعد وارد کولون می‌شود تا پزشک بتواند رکتوم و کولون را بررسی کند.
کپسول اندوسکوپی: در این روش، کپسولی به اندازه کپسول ویتامین قورت داده می‌شود که حاوی دوربین می‌باشد. این دوربین هنگام عبور از دستگاه گوارشی هزاران عکس تهیه کرده و به گیرنده که در کمربند فرد جاگذاری شده می‌فرستد. و امکان بررسی دستگاه گوارش را به پزشک می‌دهد.
سیگموئیدوسکوپی: لوله‌ای حاوی نور و دوربین در رکتوم قرار داده می‌شود تا رکتوم و بخش انتهایی کولون مورد بررسی قرار گیرد.
آنژیوگرافی: یک ماده حاجب وارد یک شریا می‌شود و یک سری اشعه ایکس گرفته می‌شود تا به دنبال عروق خون ریزی دهنده رفته و آن را درمان کنند.
تصویربرداری: انواع دیگری از روش‌های تصویربرداری مانند CT اسکن شکم نیز می‌توانند به یافتن محل خونریزی کمک کنند.
اگر خونریزی شدید باشد و روش‌های غیرتهاجمی نتوانند منبع آن را پیدا کنند، فرد باید جراحی شود تا پزشک بتواند کل روده کوچک را بررسی کرده و منبع خونریزی را پیدا کند. خوشبختانه این موارد نادر هستند.
درمان
گاهی خونریزی گوارشی خود به خودی بهبود می‌یابد. در غیر اینصورت درمان بسته به محل خونریزی متفاوت است. در اغلب موارد، دارو درمانی یا روشی برای کنترل خونریزی می‌تواند حین برخی آزمایشات و بررسی‌ها انجام گیرند. به عنوان مثال می‌توان زخم معده خونریزی دهنده را حین اندوسکوپی یا پولیپ را حین کولونوسکوپی خارج کرد.
اگر فرد خونریزی دستگاه گوارشی فوقانی داشته باشد، ممکن است داروی PPI(مهارکننده پمپ پروتون) را به صورت وریدی دریافت کند تا از تولید اسید معده جلوگیری شود. به محض تشخیص محل خونریزی پزشک تصمیم خواهد گرفت داروی فرد ادامه پیدا کند یا خیر.
بسته به مقدار خون از دست رفته و اینکه خونریزی ادامه یابد، بیمار نیاز به دریافت مایعات وریدی و در صورت نیاز تزریق خون خواهد داشت. اگر فرد داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین یا NSAID دریافت می‌کند، باید مصرف آن را متوقف سازد.
پیشگیری
برای کمک به پیشگیری از خونریزی گوارشی می‌توان موارد زیر را انجام داد:
- محدودیت استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- محدودیت استفاده از الکل
- ترک سیگار
- در صورت ابتلا به GERD دستورات پزشک رعایت شود
