اثر ارابه موسیقی به گرایش افراد برای پیروی از یک فعالیت یا مُد خاص در جامعه مربوط میشود. دلیل پیروی کردن از مد نیز مشخص است، چون همه این کار را انجام میدهند. هر چقدر تعداد افراد پیرویکننده از یک مد یا چالش بیشتر شود، احتمال این که بقیهی مردم نیز سوار این ارابه شوند بالاتر خواهد رفت.
اثر ارابه موسیقی در واقع یک سوگیری شناختی است. این سوگیریهای شناختی نوعی خطا در تفکر هستند که بر توانایی قضاوت و تصمیمگیری افراد تأثیر میگذارند. اساساً سوگیریهای شناختی با این هدف به وجود میآیند که تفکر و تصمیمگیری را برایمان آسانتر کنند؛ ولی گاهی اوقات ممکن است چنین سوگیریهایی به انواع متفاوتی از خطاها منجر شوند.
نمونههایی از اثر ارابه موسیقی در زندگی روزمره
- مد: بسیاری از افراد هنگامی که میبینند نوع خاصی از پوشش در سطح جامعه در حال گسترش است، سریعاً تلاش میکنند از آن پیروی نمایند.
- موسیقی: هر چه تعداد هواداران یک ترانه یا گروه موسیقی خاص در جامعه بیشتر شود، احتمال این که بقیهی مردم نیز به آن گوش دهند افزایش مییابد.
- شبکههای اجتماعی: اثر ارابه موسیقی با شدت بیشتری در استفاده از شبکههای اجتماعی و اپلیکیشنهای مرتبط دیده میشود. در چند سال اخیر شمار زیادی از چالشهای متفاوت توسط هزاران نفر در سراسر دنیا انجام گردیده و در چنین شبکههایی به اشتراک گذاشته شده است. چالش به اشتراکگذاری عکس سالمندی با استفاده از «FaceApp» از جمله نمونههای بسیار ملموس اثر ارابه موسیقی به شمار میرود.
- رژیم غذایی: هر گاه جمع کثیری از مردم شروع به خوردن غذاهای خاصی کنند، تعداد بیشتری از مردم به آنها ملحق میشوند.
- انتخابات: مردم معمولاً تمایل دارند به نامزدی رأی بدهند، که به نظر میرسد برندهی انتخابات باشد.
ساز و کار اثر ارابه موسیقی چگونه است؟
حال که با مفهوم اثر ارابه موسیقی آشنا شدیم، این پرسش برایمان مطرح میشود که چرا چنین اثری در جامعه وجود دارد؟ پاسخ آن دشوار نیست. افراد معمولاً به میزان زیادی تحت تأثیر هنجارهای مربوط به گروهها قرار دارند. هرگاه به نظر برسد عدهی کثیری از اعضای گروه در حال انجام دادن فعالیت خاصی هستند، انجام ندادن آن کار رفتهرفته دشوارتر میشود.
بیشتر بخوانید: اثر لوسیفر چیست؟
این فشار گروهی میتواند بر جوانب متفاوتی از رفتار مردم اثر بگذارد؛ از پوشیدن یک لباس خاص گرفته تا شرکت در انتخابات ریاست جمهوری، همگی زیر سایهی اثر ارابه موسیقی رقم میخورد.
عوامل دخیل در بروز اثر ارابه موسیقی
به طور کل میتوان سه عامل عمده را در بروز اثر ارابه موسیقی مقصر دانست:
- همفکری گروهی: اثر ارابه موسیقی اساساً نوعی همفکری گروهی محسوب میشود. هر گاه چنین قلمداد شود که عدهی زیادی در حال انجام دادن کار خاصی هستند، فشار اعمال شده بر اعضای دیگر شدت گرفته و آنها را نیز مجبور به انجام این کار میکند. شاید علت سهل بودن شکلگیری چنین جریانهایی همین باشد.
- تمایل به پیروی از هنجارها: مردم دوست دارند حق با آنها باشد. آنها میخواهند در تیم برنده بازی کنند. بخشی از دلیل تبعیت از مدهای جدید این است که ما اغلب برای آگاهی از رفتارهای مورد پذیرش در یک گروه، رو به اعضای گروه کرده و به رفتار آنها نگاه میکنیم. اگر متوجه شویم که رفتاری در حال گسترش در سطح گروه است، به این نتیجه خواهیم رسید که حتماً انجام دادن آن کار درستی است.
- ترس از عقب ماندن: ما اغلب میترسیم از جامعه عقب بمانیم و مورد پذیرش سایرین قرار نگیریم. همین ترس یکی از نیروهای محرکهی اثر ارابه موسیقی است. مردم دوست ندارند خیلی با بقیه تفاوت داشته باشند. به بیان سادهتر، تقریباً همه مایلاند برای پرهیز از هر گونه دردسر، همرنگ جماعت شوند. تمایل شدید به همراه شدن با گروه باعث میشود ما تصمیم بگیریم که از هنجارهای جدید پیروی کنیم.
شاید اثر ارابه موسیقی در گسترش «ترِند» یا مدها اثر بسیار نافذی داشته باشد، ولی چنین مدهایی اغلب ماندگاری بسیار کمی دارند، و به سرعت فروکش میکنند. ارابه موسیقی مانند همین ارابههایی است که در شهر بازیها میبینیم. پریدن بر روی این ارابه و راندن آن لذتبخش است؛ ولی هیچکس بیشتر از ۵ دقیقه آن را نمیراند.