تنسموس اصطلاح پزشکی است که برای توصیف احساس عدم توانایی در تخلیه کامل روده پس از دفع مدفوع به کار می‌رود. کلمه تنسموس وقتی به تنهایی به کار می‌رود، به‌طور معمول به روده و رکتوم اشاره می‌کند. در مقابل، احساس عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه بعد از دفع ادرار، وزیکل تنسموس گفته می‌شود. تنسموس عمدتا با بیماری‌های التهابی روده، هم عفونی و هم غیرعفونی، همراه است.
تشخیص علت اصلی تنسموس یا ناتوانی در دفع کامل مدفوع ممکن است شامل کشت مدفوع، آزمایش خون، کولونوسکوپی یا بیوپسی باشد. ممکن است داروهای ضددرد و ضداسپاسم برای کمک به کاهش علائم در طول درمان علت اصلی تجویز شود.
علائم تنسموس
علائم تنسموس ممکن است مداوم یا متناوب باشد و معمولا با درد، کرامپ و فشار (زور) غیرارادی همراه است. بسته به علت اصلی، ممکن است گاز، نفخ یا خارش رکتال نیز وجود داشته باشد. ترشحات رکتال و خونریزی نیز شایع است؛ چه ناشی از زور زدن بیش از حد و چه وضعیت التهابی که به بافت‌های کولورکتال لطمه می‌زند.
علل تنسموس
اگرچه علت تنسموس به خوبی شناخته نشده است، اما اعتقاد براین است که التهاب روده ممکن است فیبرهای اعصاب سوماتیک که احساسات فیزیکی را تحریک می‌کند و فیبرهای اعصاب اتونوم را که انقباض عضلات صاف را تنظیم می‌کند، تحریک کند. تحریک بیش از حد این اعصاب نه‌تنها می‌تواند باعث احساس وجود باقی‌مانده مدفوع در روده شود، بلکه می‌تواند باعث انقباضاتی شود که ما به عنوان شروع حرکت روده می‌شناسیم.
اسهال یا یبوست شدید نیز می‌تواند باعث زخم بافت روده شود. در صورت رخداد، نه‌تنها عبور مدفوع را دشوارتر می‌کند، بلکه می‌تواند باعث شود که احساس کنید در روده بیشتر از آنچه هست، مدفوع وجود دارد. زخم‌ها یا تومورهای موضعی نیز همین احساس را ایجاد می‌کنند.
شرایط بسیاری وجود دارد که می‌تواند منجر به تنسموس شود، از جمله:
- بیماری سلیاک
- یبوست مزمن
- اسهال مزمن
- سرطان کولورکتال
- بیماری کرون
- دیورتیکولوزیس یا دیورتیکولیت
- دیسنتری یا اسهال خونی
- گاستروانتریت
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- کولیت ایسکمیک
- هموروئید پرولاپس
- آبسه رکتال
- گنوره‌آ، کلامیدیا و سیفلیس رکتال
- کولیت اولسراتیو
تنسموس می‌تواند افراد تحت پرتودرمانی برای سرطان سرویکس، سرطان رکتال، سرطان پروستات یا سرطان کولون را تحت تاثیر قرار دهد که در این صورت پروکتیت پرتویشی نامیده می‌شود.
تشخیص تنسموس
تنسموس بیماری پزشکی نیست، بلکه علائم بیماری است. بدین ترتیب، پزشک در ابتدا با بررسی سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی و علائم فعلی می‌خواهد علت اصلی را بیابد و برای این کار سوالاتی درمورد عادات روده، رژیم غذایی و سبک زندگی می‌پرسد.
براساس سرنخ‌های تشخیصی، پزشک تست‌هایی را برای یافتن علل محتمل‌تر و حذف علل جدی انجام می‌دهد. این تست‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون مخفی مدفوع برای بررسی خون در مدفوع
- کشت مدفوع برای بررسی باکتری‌های بیماری‌زا
- شمارش کامل خون (CBC) برای تشخیص عفونت یا آنمی
- میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) و C-reactive protein (CRP) برای بررسی التهاب عمومی
- سی‌تی اسکن شکم و لگن
- باریم X-ray برای بررسی انسداد یا سوراخ‌شدگی روده
- MRI برای بررسی تومورها یا سایر ناهنجاری‌های بافت نرم
- کولونوسکوپی برای بررسی کل کولون
- سیگموئیدوسکوپی برای بررسی قسمت تحتانی کولون
- بیوپسی کولون که به‌طور معمول هنگام کولونوسکوپی برداشته می‌شود
- غربالگری بیماری‌های مقاربتی
درمان تنسموس
اگرچه تنسموس معمولا با درمان عامل زمینه‌ای برطرف می‌شود، اما سایر روش‌های درمانی برای کمک به کاهش علائم ممکن است تجویز شود. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- ملین‌ها برای کمک به تسکین یبوست
- ضداسهال‌ها مانند Imodium (لوپرامید) یا بیسموت سولفات
- افزایش فیبر و آب رژیم غذایی برای طبیعی‌سازی حرکات روده
- داروهای ضدالتهاب؛ به صورت خوراکی یا از طریق رکتال
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای برای کنترل علائم تنسموس مرتبط با IBS
- داروهای ضداسپاسم مانندBentyl (دی سیکلومین) یا Levsin (هیوسیامین) برای کمک به تسکین انقباضات عضلات غیرارادی
- داروهای تنظیم‌کننده سیستم ایمنی مانند Imuran (آزاتیوپرین) وPurinethol (6-مرکاپتوپورین) برای سرکوب التهاب مرتبط با بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
در بعضی مواقع، ممکن است متادون برای کاهش درد دیرفرونشاندنی رکتوم مرتبط با سرطان کولورکتال پیشرفته تجویز شود.
تنسموس تا حد زیادی نسبت به داروهای افیونی پاسخی ندارد. بنزودیازپین‌ها و فنوتیازین‌ها که به‌طور سنتی برای درمان تنسموس استفاده می‌شوند، شواهد بالینی اندکی برای پشتیبانی از استفاده آن‌ها وجود دارد.
