بدن برای عملکرد صحیح خود به ویتامین E به عنوان یک ویتامین ضروری نیاز دارد. این ویتامین محلول در چربی است، طوری که برای جذب مناسب به چربی موجود در رژیم غذایی وابسته است. ویتامین E به طور عمده قبل از اینکه برای مصرف در جریان خون آزاد شود، در کبد ذخیره می‌شود.
کمبود ویتامین E نادر است و اغلب در نتیجه‌ی یک بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد. در برخی از نوزادان نارس نیز سطح پایینی از ویتامین E دیده می‌شود. ویتامین E به طور کلی درهشت فرم شیمیایی وجود دارد.
پزشکان به کمک آزمایش خون میتوانند به میزان فرمی ازویتامین E در فرد به نام آلفا توکوفرول، آگاهی پیدا کند و با استفاده از این اطلاعات، سطح کلی ویتامین E یک فرد را مشخص کند.
سطح طبیعی معمولاً در بازه‌ی ۵/۵ تا ۱۷ میلی‌گرم در لیتر (mg/L) است. میزان طبیعی برای نوزادان نارس و کودکان زیر ۱۷ سال ممکن است متفاوت باشد. فرد بالغی که کمتر از ۴ میلی گرم در لیتر ویتامین E در خون خود دارد، اغلب به مکمل نیاز پیدا خواهدکرد.
نشانه ها و علائم کمبود ویتامین ای
کمبود ویتامین E می تواند منجر به بروز علائم زیر شود:
ضعف عضلانی: ویتامین E برای سیستم عصبی مرکزی ضروری است. این ویتامین یکی از آنتی اکسیدان‌های اصلی بدن است و کمبود آن منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود که می‌تواند منجر به ضعف در عضلات شود.
اختلال در تعادل و راه رفتن: کمبود ویتامین E می‌تواند باعث تخریب نورون‌های خاصی به نام نورون‌های پورکینژ شود و به عملکرد آنها در انتقال سیگنال ها آسیب برساند.
احساس کرختی و گزگزی: صدمه به الیاف عصبی می‌تواند مانع از انتقال صحیح پیام‌های عصبی در اعصاب شود. درنتیجه فرد احساس کرختی، گزگز ومورمور شدن میکند، که به آن نوروپاتی محیطی نیز گفته می‌شود.
زوال بینایی: کمبود ویتامین E می‌تواند گیرنده‌های نور در شبکیه و سلولهای دیگر چشم را تضعیف کند. این عارضه به مرور زمان منجر به از دست رفتن بینایی می‌شود.
مشکلات سیستم ایمنی: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که کمبود ویتامین E می‌تواند سلولهای ایمنی بدن را مهار کند. بزرگسالان و افراد مسن در معرض خطر بیشتری هستند.
ضعف عضلانی و اختلال در هماهنگی حرکات از علائم عصبی هستند که نشانگر آسیب به سیستم عصبی مرکزی و محیطی است. سیستم محیطی شبکه‌ای از اعصاب است که در خارج از مغز و نخاع قرار دارد. این نورون ها پیام‌ها را در سراسر بدن منتقل می‌کنند. سیستم عصبی مرکزی نیز بین مغز و نخاع ارتباط برقرار میکند.
غلاف‌های اطراف نورون‌ها بیشتر از چربی‌ها تشکیل شده‌اند. در مواردی که ویتامین E بسیار کمی در بدن وجود دارد، آنتی اکسیدان‌های کمتری نیز برای حفاظت از این چربی ها در دسترس خواهد بود و عملکرد سیستم عصبی مختل می‌شود.
علل کمبود ویتامین ای
ژنتیک
کمبود ویتامین ای اغلب به شکل خانوادگی رخ می‌دهد. با آگاهی از تاریخچه خانواده میتوان بیماریهای نادر و ارثی را به آسانی تشخیص داد. دو مورد از این بیماری‌ها، «آبتالیپوپروتئینمی مادرزادی» و «کمبود ویتامین E خانوادگی» نام دارند که از عوارض مزمن بوده و ناشی از کمبود شدید ویتامین E در بدن است.
بیماری‌ها
کمبود ویتامین E می‌تواند نشئت گرفته از بیماری‌هایی باشد که جذب چربی در بدن را به شدت کاهش می‌دهند. بدن برای جذب کافی ویتامین E به چربی نیاز دارد.
برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- التهاب مزمن پانکراس
- بیماری سلیاک
- بیماری کبد کلستاز
- فیبروز سیستیک
کمبود این ویتامین همچنین در بین نوزادانی که پیش از موقع به دنیا آمده و وزن و چربی کمی دارند شایع می‌باشد.
نوزادانی که زود به دنیا آمده‌اند، بیشتر در معرض کمبود ویتامین E هستند، زیرا دستگاه گوارشی نابالغ آنها می‌تواند دچار اختلال در جذب چربی و ویتامین E شود.
کمبود ویتامـین E در این نوزادان می‌تواند منجر به بروز کم‌خونی همولیتیک شود که گلبول‌های قرمز خون را نابود میکند.
زمان مراجعه به پزشک
زمانی که فرد سابقه بیماری ژنتیکی را ندارد اما علائم کمبود ویتامین E را تجربه میکند، حتما باید به پزشک مراجعه کند.
کمبود شدید ویتامین E در خون می‌تواند بیانگر وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد. انجام آزمایشات لازم به تشخیص علت کمبود و تنظیم راهکارهای درمانی کمک خواهد کرد.
درمان کمبود ویتامین ای
مصرف مکمل معمولاً روش موثری برای درمان کمبود این ویتامین محسوب می‌شود.
نوزادان
در حال حاضر راهکار درمانی برای نوزادان رساندن مکمل ویتامین E از طریق لوله به داخل معده است. در صورت نیاز میتوان ویتامین را به نوزاد به شکل عضلانی تزریق کرد.
هرچند یک دوز می‌تواند سطح ویتامین E در خون را به‌اندازۀ کافی افزایش دهد، اما ممکن است در صورت نیاز پزشک از چندین دوز استفاده کند.
کودکان و بزرگسالان
کودکان و بزرگسالانی که در اثر بیماریهای ارثی دچار کمبود این ویتامین شده‌اند به مصرف مکمل ویتامین E در دوزهای بالا نیاز دارند.
مصرف مکمل می‌تواند روند پیشرفت بیماری در این افراد را متوقف کند. اگر کمبود ویتامین زودهنگام تشخیص داده شود، میتوان از بروز علائم عصبی جلوگیری کرد.
ویتامین E در رژیم غذایی
به‌طورکلی احتمال کمبود ویتامین E در اغلب افراد بسیار کم است؛ مگر آنکه فرد به یک بیماری مزمن یا بیماری ژنتیکی مبتلا بوده یا مصرف چربی را به شدت کاهش داده باشد. در غیر این صورت، سایر افراد نیازچندانی به مصرف مکمل ویتامین E ندارند.
ویتامین E به وفور در انواع غذاهای مختلف یافت می‌شود. بدن انسان قادر به تولید این ویتامین نیست و درنتیجه باید آن را از طریق مواد غذایی یا مکمل دریافت کرد.
غذاهای حاوی ویتامین E عبارت‌اند از:
- روغن سبزیجات نظیر روغن جوانه گندم، روغن بادام زمینی و روغن زیتون
- مغزهای خوراکی و دانه‌ها
- غلات درسته
- شیر
- اغلب سبزیجات ازجمله اسفناج، برگ چغندر، فلفل قرمز و آووکادو
عوارض
افراد به هیچ وجه نباید بیش‌ازحد از مکمل ویتامین‌های محلول در چربی ازجمله ویتامین‌های A, D,E ,K استفاده کنند.
افزایش بیش‌ازحد سطح ویتامین E در بدن ممکن است به بروز خونریزی غیرعادی، درد عضلانی، اسهال و استفراغ منجر شود. خونریزی می‌تواند خطر بروز سکته مغزی و مرگ زودرس را افزایش دهد.
سطح بیش‌ازحد بالای ویتامین E همچنین می‌تواند در عملکرد داروهای رقیق‌کننده خون نظیر وارفارین و داروهای شیمی‌درمانی اختلال ایجاد کند.
قبل از مصرف هرگونه مکمل و ویتامین با پزشک خود مشورت کنید. هرگز میزان مصرف مکمل را بدون مشورت با پزشک افزایش ندهید.
جمع‌بندی
در افراد بالغ دچار کمبود ویتامین E، به احتمال زیاد یک بیماری مزمن یا بیماری ژنتیکی، مسئول رخداد این کمبود شده اند. در این صورت فرد باید به یک متخصص تغذیه و متخصصی که تجربه کافی در زمینه ی این بیماری را داشته باشد، مراجعه کند. در مواردی که علت کمبود ویتامین ای، رژیم غذایی محتوی مقادیر بسیار کم چربی است، می توان با اضافه کردن چربی ها به رژیم غذایی، آن را درمان کرد. مصرف مکمل ویتامین E برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و جلوگیری از عوارض لازم خواهد بود. وقتی این مشکل در افراد زود تشخیص داده می‌شود و مداوم درمان می‌شود، اغلب بهبودی حاصل می‌شود. تحقیقات در مورد مکمل ویتامین E، سمیت و مقادیر ایمن آن ادامه دارد.
