اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت درون رحم در قسمتی دیگر از بدن رشد کند. این قسمت شاید به تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، خروجی رحم، روده یا دیگر بخش‌های درونی بدن متصل گردد. با تغییر هورمون‌ها در چرخه‌ی قاعدگی، این بافت تجزیه می‌شود و شاید چسبندگی‌ها یا بافت‌های زخم دردناکی را تشکیل دهد. فقط در ایالات‌متحده ۵.۵ میلیون نفر از زنان نشانه‌های اندومتریوز را دارند. اما سؤالی که اول از همه به ذهن همه‌ی بیماران می‌رسد این است: آیا اندومتریوز سرطان است
علائم اندومتریوز چیست
درد دقیقاً قبل، در طول و پس از قاعدگی جزو شایع‌ترین نشانه‌هاست. برای برخی از زنان این درد می‌تواند توانایی را از آنان سلب کند و شاید هنگام مقاربت یا پس از آن، یا در صورت داشتن حرکات روده یا دفع ادرار اتفاق بیافتد. گاهی اوقات هم موجب درد مداوم در لگن یا کمر تحتانی می‌گردد. با این حال بسیاری از زنان مبتلا یا علائم خفیفی دارند و یا هیچ نشانه‌ای بروز نمی‌دهند. نشانه‌ها احتمالاً هم می‌تواند مربوط به ناحیه‌ی در حال رشد باشد.
ایا اندومتریوز سرطان است
اندومتریوز یک اختلال غیر سرطانی است که با کاشته شدن بافت درونی رحم (اندومتر) در سایر قسمت‌های بدن ایجاد می‌گردد. بافت نابجای اندومتر معمولاً در قسمت تحتانی شکم یا لگن است اما تقریباً در هر اندام و بافتی پیدا می‌شود.
ابتلا به اندومتریوز لزوماً باعث افزایش خطر سرطان نمی‌گردد. هیچ ارتباط ژنتیکی شناخته‌شده‌ای بین اندومتریوز و سرطان وجود ندارد. برخی از انواع نادر سرطان‌های تخمدان، مثل سرطان تخمدان clear cell و سرطان اندومتریوئید تخمدان (همان اندومتریوز نیست!) در زنان مبتلا به اندومتریوز بیشتر است.
گرفتگی عضلانی یا اندومتریوز؟
بیشتر زنان درد خفیفی را هنگام عادات ماهیانه‌ی خود تجربه می‌کنند و شاید از مسکن‌های بدون نیاز به نسخه برای التیام آن استفاده نمایند. اگر درد برای بیشتر از ۲ روز به طول بیانجامد، فرد را از انجام کارهای روزانه باز دارد و پس از اتمام عادت ماهیانه همچنان ادامه داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
اندومتریوز و نوجوانان
درد اندومتریوزیس می‌تواند با اولین عادت قاعدگی شروع گردد. اگر این درد به قدری قوی باشد که با فعالیت مداخله نماید، باید با پزشک درباره‌ی آن صحبت کرد. اولین قدم شاید ردیابی نشانه‌ها و استفاده از مسکن‌ها باشد ولی در نهایت انتخاب‌های درمانی برای نوجوانان مانند بزرگسالان می‌باشد.
اندومتریوزیس و ناباروری
بعضی از اوقات اولین –یا تنها- نشانه‌ی اندومتریوز مشکل در فرزندآوری است. در مورد اندومتریوز و حاملگی باید گفت که ناباروری یک‌سوم زنان مبتلا به این عارضه را به دلالیل ناشناخته درگیر می‌کند. ایجاد بافت زخم می‌تواند مقصر باشد ولی خبر خوب این است که برخی از درمان‌های طبی برای این موقعیت مؤثرند و خود حاملگی می‌تواند نشانه‌ها را کاهش دهد.
اندومتریوز یا فیبروئید؟
اندومتریوز یکی از دلایل درد شدید قاعدگی است اما این درد می‌تواند توسط دیگر عوارض مثل فیبروئید که رشد غیرسرطانی بافت ماهیچه‌ای رحم می‌باشد، نیز ایجاد گردد. فیبروئید می‌تواند گرفتگی‌های عضلانی شدید و خونریزی‌های سنگین‌تری هنگام عادات ماهیانه ایجاد کند. درد اندومتریوز یا فیبروئید همچنین می‌تواند دیگر مواقع ماه نیز به وجود بیاید.
علت ایجاد اندومتریوز چیست
علت این موضوع دقیقاً معلوم نیست ولی برخی نظریات در این باره موجود هستند. وراثت نقشی را ایفا می‌کند و برخی از سلول‌های اندومتریوزیس شاید از هنگام تولد حاضر باشند. دیگر نظریه بر این اعتقاد است که خون قاعدگی حاوی سلول‌های اندومتریال از لوله‌های فالوپ به سمت حفره‌ی لگن جریان می‌یابد به جای این که از بدن خارج شود. این سلول‌ها به ارگان‌ها چسبیده و به رشد و خونریزی در طول زمان ادامه می‌دهند. سلول‌ها با راه‌های دیگری نیز می‌توانند وارد حفره‌ی لگن شوند؛ مثلاً هنگام زایمان سزارین. سیستم ایمنی ناقص نیز نمی‌تواند از دست سلول‌های جابه‌جاشده خلاص شود.
اندومتریوزیس: چه کسی در خطر است؟
این عارضه در زنانی شایع‌تر است که:
- در دهه‌ی ۳۰ یا ۴۰ سالگی از عمر خود هستند.
- فرزندی به دنیا نیاورده‌اند.
- عادات ماهیانه‌ی بیش از ۷ روز داشته باشند.
- چرخه‌های قاعدگی کمتر از ۲۸ روز داشته باشند.
- عادات ماهیانه‌ی آن‌ها از قبل از ۱۲ سالگی شروع شود.
- مادر یا خواهری مبتلا به این عارضه داشته باشند.
تشخیص چگونه صورت می‌گیرد
ردیابی علائم
الگو یا نشانه‌های شما می‌تواند به شناسایی اندومتریوزیس کمک نماید که شامل نوارد زیر می‌شوند:
- زمانی که درد شروع می‌شود
- درد چقدر بد است
- چه مدت به طول می‌انجامد
- تغییر یا بدتر شدن درد
- دردی که فعالیت شما را محدود کند
- درد هنگام مقاربت، حرکات روده یا دفع ادرار
معاینه لگن
پزشک با انجام معاینه لگن تخمدان‌ها، رحم و گردن رحم را برای هر چیز غیرمعمولی بررسی خواهد کرد. این آزمایش می‌تواند کیست تخمدان یا بافت زخم ناشی از اندومتریوز را نشان دهد. دیگر دلایل احتمالی نیز بررسی خواهند شد.
اسکن لگن
با اینکه تنها با اسکن کردن لگن نمی‌توان این بیماری را تشخیص داد، پزشک ممکن است از سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و یا MRI برای کمک به تشخیص استفاده کند. این روش‌ها شاید به تشخیص کسیت‌ها یا رشدهای بزرگ‌تر اندومتریال بیانجامد.
لاپاروسکوپی تشخیصی
این روش تنها راه مطمئن برای تشخیص اندومتریوز می‌باشد. جراح با استفاده از یک گاز، شکم را از طریق برشی از ناف باد می‌کند. لاپاروسکوپ وسیله‌ای برای دیدن است که از این شکاف وارد شکم می‌شود. می‌توان تکه‌هایی از بافت را برای آزمایش به منظور مطمئن شدن برداشت (بیوپسی).
درمان اندومتریوز چگونه است
قرص‌های کنترل بارداری (OCP)
این قرص‌های خوراکی سطوح استروژن و پروژسترون را مدیریت می‌کنند که عادات قاعدگی را کوتاه یا بلندتر خواهد کرد. این کار اغلب درد اندومتریوز را آسان می‌کند. پزشک شاید قرص‌هایی برای مصرف مداوم تجویز نماید، بدون هیچ وقفه‌ای برای عادات ماهیانه و یا ممکن است فقط پروژسترون‌درمانی انجام بگیرد که می‌تواند با تزریق انجام شود. علائم بیماری شاید پس از قطع مصرف قرص‌ها بازگردد.
سایر هورمون‌درمانی‌ها
این داروها حالت قاعدگی را تقلید می‌کنند و از عادات همراه با درد اندومتریوزیس جلوگیری به عمل می‌آورند. آگونیست‌های GnRH مثل لوپرون Lupron، Synarel و Zoladex از ساخته شدن هورمون‌های زنان جلوگیری می‌کند. این داروها می‌توانند موجب گرگرفتگی، خشکی واژینال، خستگی و تغییرات خلق و خو و از دست دادن توده‌ی استخوانی شوند. Danocrine عمدتاً با پائین آوردن استروژن کار می‌کند. عوارض جانبی شامل از دست دادن وزن، سینه‌های کوچک‌‍تر، آکنه، مو در صورت و تغییرات خلق‌وخو و صدا و نواقص هنگام تولد می‌شود.
برداشتن از طریق جراحی
هنگام لاپاروسکوپی، جراح شاید بافت اضافی را بردارد. بیشتر زنان مسکن‌های درد فوری دریافت می‌کنند. یک سال پس از جراحی در ۴۵% بیماران علائم برمی‌گردد و یا گذشت زمان این احتمال افزایش می‌یابد. هورمون‌درمانی شاید نتایج را بهبود بخشد.
جراحی باز
موارد شدید اندومتریوز شاید نیازمند لاپاروسکوپی یا جراحی باز شکمی باشند. برای حذف توده‌ی رشد کرده یا هیسترکتومی که شامل برداشت کل رحم و همه‌ی قسمت‌های تخمدان‌ها می‌باشد. با این که این روش درصد بالاتری برای بهبود دارد ولی در ۱۵% همین افراد هم بیماری بازمی‌گردد.
درمان گیاهی آندومتریوز چیست
مدعیان درمان‌های جایگزین پیشنهاد می‌کنند که درمان گیاهی آندومتریوز به درمان علائم این بیماری کمک می‌کند. بعضی از این درمان‌ها پشتوانه‌ی علمی دارند که ما لیستی از آن‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهیم:
- کورکومین
- گیاه بابونه
- نعناع
- اسطوخودوس
- زنجبیل
- آشواگاندا (جینسینگ هندی)
آندومتریوز و بارداری
بسیاری از زنان که مبتلا به این بیماری هستند در بارداری مشکل پیدا نمی‌کنند ولی جراحی لاپاروسکوپی می‌تواند میزان حاملگی را در زنانی که اندومتریوز شدید و یا متعادل دارند بالا ببرد. روش‌های دیگری از جمله IVF نیز برای آندومتریوز و بارداری وجود دارد.
کنار آمدن با اندومتریوز
با این که راهی برای پیشگیری از اندومتریوزیس وجود ندارد، می‌توان سبکی را برای زندگی انتخاب کرد که احساس بهتری داشت. ورزش منظم با افزایش جریان خون و ترشح اندورفین‌ها (مسکن‌های طبیعی بدن) می‌تواند درد را کاهش دهد. طب سوزنی و یوگا نیز می‌توانند در تخفیف علائم مؤثر باشند.
پایانی بر اندومتریوز
برای بیشتر زنان با نزدیک شدن به یائسگی اندومتریوزیس و قاعدگی کاهش می‌یابد. برخی از آن‌ها هنگام حاملگی تسکینی برای این بیماری پیدا می‌کنند. در برخی از موارد نشانه‌ها شاید به سادگی برطرف شود. تقریباً یک‌سوم زنان با اندومتریوزیس خفیف روش درمانشان را خودشان پیدا می‌کنند.
