هر آنچه که شما باید درباره سرخک بدانید.
برای آشنایی بیشتر درباره علائم سرخک، نحوه شیوع و پیشگیری از آن با ما همراه باشید.
سرخک یا همان روبئولا یک عفونت ویروسی است که از سیستم تنفسی شروع می‌شود. با وجود در دسترس بودن واکسن ایمن و مؤثر علیه این ویروس، هنوز هم ازعلل مهم مرگ و میر در سراسر جهان است.
براساس اعلام سازمان بهداشت جهانیWHO) )، در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۱۰،۰۰۰ مرگ به‌علت سرخک وجود داشته که بیشتر آن‌ها از کودکان زیر ۵ سال بوده‌است. در چند سال اخیر در ایالات متحده، علت‌های ابتلا به سرخک رو به افزایش بوده‌است.
علائم سرخک
علائم سرخک معمولاً در طی ۱۰ تا ۱۲ روز بعد از قرار گیری در معرض ویروس ظاهر می‌شوند که این علائم شامل موارد زیر هستند:
- سرفه
- تب
- آبریزش بینی
- قرمزی چشم
- گلو درد
- لکه‌های سفید در داخل دهان
بثورات جلدی یا پوستی گسترده یک علامت کلاسیک برای بیماری سرخک است. این بثورات می‌توانند تا ۷ روز ادامه داشته باشند و عموماً طی ۱۴ روز بعد از قرار گیری در معرض ویروس ظاهر می‌شوند. معمولاً ابتدا روی سر ایجاد می‌شوند و به آرامی‌در قسمت‌های دیگر بدن نیز پخش می‌شوند.
علل ابتلا به سرخک
سرخک در اثر ابتلا به ویروسی از خانواده پارامیکسوویروس‌ها (paramyxovirus) ایجاد می‌شود. ویروس‌ها میکروب‌های ریز و انگلی هستند. پس از آلوده شدن به ویروس، ویروس به سلولهای میزبان حمله می‌کند و از اجزای سلولی برای تکمیل چرخه زندگی خود استفاده می‌کند.
ویروس سرخک ابتدا به دستگاه تنفسی حمله می‌کند و آن را آلوده می‌کند. اما سرانجام از طریق جریان خون به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت می‌کند.
ویروس سرخک فقط در انسان امکان بیماری‌زایی دارد و سایر حیوانات را آلوده نمی‌کند. ۲۴ گونه ژنتیکی مختلف از سرخک شناخته شده است، اگرچه در حال حاضر فقط ۶ مورد از آن‌ها در گردش هستند.
آیا سرخک از طریق هوا منتقل می‌شود؟
ویروس سرخک می‌تواند از طریق قطرات تنفسی و ذرات آئروسل کوچک در هوا منتقل شود. فرد آلوده می‌تواند ویروس را در هنگام سرفه یا عطسه به هوا آزاد کند.
این ذرات تنفسی همچنین می‌توانند روی سطوح و اجسام مستقر شوند و در صورت تماس دست با یک شیء آلوده مانند دسته درب، و سپس لمس صورت، بینی یا دهان، فرد می‌تواند به این ویروس آلوده شود.
ویروس سرخک می‌تواند بیش از آنچه که فکر می‌کنید در خارج از بدن زنده بماند. در حقیقت این ویروس می‌تواند تا دو ساعت در هوا یا بر روی سطوح باقی بماند و قابلیت بیماری‌زایی خود را حفظ کند.
آیا سرخک واگیردار است؟
بیمای سرخک بسیار مسری است. این بدان معناست که عفونت بسیار ساده از فردی به فردی دیگر منتقل می‌یابد.
یک فرد مستعد که در معرض ویروس سرخک قرار گرفته باشد به احتمال ۹۰ درصد به آن مبتلا می‌شود. علاوه بر این ، یک فرد آلوده می‌تواند ویروس را در هر مکانی به بین ۹ تا ۱۸ فرد مستعد، منتقل کند.
شخصی که آلوده به سرخک است ممکن است قبل از این که حتی متوجه شود که مبتلا به آن است، ویروس را به دیگران منتقل کند. یک فرد آلوده به مدت چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات جلدی و علائم بیماری، و همچنین تا ۴ روز بعد از ظهور آن‌ها، واگیر دارد و می‌تواند سایرین را آلوده کند.
عامل اصلی خطر ابتلا به سرخک، واکسینه نبودن علیه آن است. علاوه بر این، برخی از گروه‌ها در معرض خطر بیش‌تری ناشی از عوارض عفونت سرخک هستند، از جمله کودکان خردسال، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف و زنان باردار.
تشخیص سرخک
اگر گمان می‌کنید سرخک دارید یا اگر در مواجهه با فرد مبتلا به سرخک بوده اید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. آن‌ها می‌توانند شما را ارزیابی و راهنمایی کنند.
پزشکان می‌توانند با بررسی بثورات پوستی و بررسی علائم مشخصه بیماری مانند لکه‌های سفید موجود در دهان، تب، سرفه و گلو درد، سرخک را تأیید کنند.
اگر پزشک شما براساس تاریخچه شما و مشاهدات خود به سرخک مشکوک باشد، پزشک درخواست آزمایش خون برای بررسی ویروس سرخک را خواهد داد.
درمان سرخک
هیچ درمان خاصی برای سرخک وجود ندارد. برخلاف عفونت‌های باکتریایی، عفونت‌های ویروسی به آنتی بیوتیک‌ها حساس نیستند. این ویروس و علائم مربوط به آن به طور معمول در حدود دو یا سه هفته از بین خواهند رفت.
مداخلاتی برای افرادی که احتمالاً در معرض ویروس قرار گرفته‌‌اند، در دسترس است که این موارد می‌توانند به جلوگیری از عفونت یا کاهش شدت آن کمک کند. این مداخلات شامل موارد زیر هستند:
- واکسن سرخک، که طی ۷۲ ساعت بعد از مواجهه با ویروس باید تزریق شود.
- تزریق یک دوز از پروتئین‌های ایمنی به نام ایمونوگلوبولین، در طی شش روز بعد از مواجهه با ویروس
پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به بهبودی، توصیه کند:
- استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (Advil) برای کاهش تب
- استراحت برای کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن
- مصرف مایعات فراوان
- مصرف نرم‌کننده‌ها برای سهولت در سرفه و گلو درد
- مکمل‌های ویتامین A
سرخک در بزرگسالان
اگرچه این بیماری اغلب در کودک رخ می‌دهد، ولی بزرگسالان نیز ممکن است به سرخک مبتلا شوند. افرادی که واکسینه نیستند در معرض خطر بیش‌تری از ابتلا به این بیماری هستند.
به طور کلی پذیرفته شده است که بزرگسالان متولد شده در طول سال ۱۹۵۷ یا قبل از آن، به طور طبیعی در مقابل سرخک مصون هستند. این امر به این دلیل است که واکسن برای اولین بار در سال ۱۹۶۳ مجوز گرفته است.
تا قبل از آن، بیشتر افراد در سن نوجوانی به طور طبیعی در معرض این عفونت قرار می‌گرفتند و در نتیجه مصون بودند.
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) ، عوارض جدی نه تنها در کودکان خردسال بلکه در بزرگسالان بالای ۲۰ سال نیز مشاهده می‌شود.این عوارض می‌تواند شامل مواردی مانند ذات‌الریه، انسفالیت و نابینایی باشد.
اگر شما یک فرد بزرگسال هستید که واکسیناسیون خود را دریافت نکرده یا از وضعیت واکسیناسیون خود اطمینان ندارید، برای دریافت واکسیناسیون باید به پزشک مراجعه کنید. حداقل تزریق یک دوز واکسن برای بزرگسالان واکسینه نشده توصیه می‌شود.
سرخک در نوزادان
واکسن سرخک تا سن حداقل ۱۲ ماهگی به کودکان داده نمی‌شود. بنابراین قبل از دریافت اولین دوز این واکسن، دقیقا همان زمانی است که فرد در برابر ویروس سرخک آسیب پذیر است.
نوزادان از طریق ایمنی غیرفعالی(Passive)، که از طریق جفت از مادر به کودک و نیز در هنگام شیردهی، منتقل می‌شود در برابر سرخک محافظت می‌شوند.
با این حال، تحقیقات نشان داده‌‌اند که این مصونیت بعداز ۲.۵ ماه پس از تولد یا به هنگام قطع شیردهی از بین می‌رود.
کودکان زیر ۵ سال به احتمال بیش‌تری در معرض عوارض ناشی از سرخک قرار دارند که این موارد می‌تواند پنومونی، آنسفالیت و عفونت گوش را شامل شود که ممکن است منجر اختلال در شنوایی شود.
دوره کمون سرخک
دوره کمون برای یک بیماری عفونی مدت زمانی است که از زمان مواجهه تا بروز علائم وجود دارد. دوره کمون سرخک بین ۱۰ تا ۱۴ روز است.
بعد از شروع دوره کمون، ممکن است علائمی‌غیر اختصاصی مانند تب، سرفه و آبریزش بینی مشاهده شود و چند روز بعد بثورات جلدی بروز پیدا می‌كند.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که همچنان می‌توانید تا چهار روز قبل از بروز بثورات جلدی، ویروس را به دیگران منتقل کنید. اگر فکر می‌کنید در مواجهه با سرخک قرار گرفته اید و واکسینه نشده اید، باید در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید.
انواع سرخک
علاوه بر عفونت کلاسیک سرخک، چندین نوع دیگر از عفونت سرخک نیز وجود دارد که ممکن است افراد به آن مبتلا شوند.
سرخک آتیپیکال(Atypical measles) در افرادی که واکسن سرخک کشته شده، در بین سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۷ دریافت کرده‌‌اند، رخ می‌دهد. در صورت مواجهه با سرخک، این افراد به بیماری مبتلا می‌شوند که دارای علائمی‌مانند تب بالا، بثورات جلدی و برخی اوقات ذات‌الریه است.
سرخک اصلاح شده(modified measles) در افرادی که ایمونوگلوبولین بعد از مواجهه دریافت کرده‌‌اند و نیز در نوزادانی که هنوز ایمنی غیرفعال (Passive) دارند، رخ می‌دهد. سرخک اصلاح شده معمولاً خفیف تر از موارد معمولی سرخک است.
سرخک خونریزی دهنده(Hemorrhagic measles) به ندرت در ایالات متحده گزارش می‌شود. این بیماری باعث ایجاد علائمی‌مانند تب بالا ، تشنج و خونریزی در پوست و غشاهای مخاطی می‌شود.
سرخک یا سرخجه؟
شاید شنیده باشید که از سرخجه به عنوان “سرخک آلمانی” یاد شود. اما سرخک و سرخجه در واقع ناشی از دو ویروس متفاوت هستند.
سرخجه به‌‌اندازه سرخک مسری نیست. اما اگر خانمی‌در حین بارداری دچار این عفونت شود می‌تواند عوارض جدی در پی داشته باشد.
اگرچه ویروس‌های متفاوتی باعث سرخک و سرخچه می‌شوند، اما به طرق مختلفی مشابه هستند. هر دو ویروس:
- از طریق سرفه و عطسه می‌توانند از در هوا پخش شوند.
- باعث تب و بثورات متمایز می‌شوند
- فقط در انسان رخ می‌دهند
هر دو ویروس سرخک و سرخجه در واکسن سرخک-اوریون-سرخچه MMR) ) و واکسن سرخک-اوریون-سرخچه-واریسلا MMRV) ) وجود دارند.
پیشگیری از سرخک
چند روش برای جلوگیری از ابتلا به بیماری سرخک وجود دارد.
واکسیناسیون
واکسیناسیون بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به سرخک است. دو دوز واکسن سرخک به میزان ۹۷ درصد در جلوگیری از عفونت سرخک موثر است.
دو واکسن برای این بیماری در دسترس است – واکسن MMR و واکسن MMRV
واکسن MMR یک واکسن سه گانه است که می‌تواند به شما در برابر سرخک، اوریون و سرخچه مصونیت دهد.
واکسن MMRV علاوه بر مصونیت در برابر ویروس‌های مشابه با واکسن MMR، همچنین در برابر ویروس آبله مرغان نیز مصونیت ایجاد می‌کند.
کودکان می‌توانند اولین واکسیناسیون خود را در ۱۲ ماهگی یا زودتر درصورتی که سفر به خارج از کشور داشته باشند، دریافت می‌کنند و دوز دوم آن‌ها بین سنین ۴ تا ۶ سالگی می‌باشد.
بزرگسالانی که هرگز واکسن دریافت نکرده‌‌اند می‌توانند در این مورد از پزشک خود درخواست کنند.
برخی از گروه‌ها مجاز به دریافت واکسیناسیون علیه سرخک نیستند. این گروه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- افرادی که نسبت به واکسن سرخک یا اجزای آن واکنش جدی تهدیدکننده زندگی نشان داده‌‌اند.
- زنان حامله
- افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، که شامل افراد مبتلا به HIV یا ایدز، افرادی که تحت درمان سرطان قرار دارند و یا افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت می‌کنند.
عوارض جانبی واکسیناسیون معمولا خفیف هستند و طی چند روز از بین می‌روند. این عوارض می‌تواند شامل مواردی مانند تب و بثورات خفیف را شامل شوند. در موارد نادر، واکسن با تعداد کم پلاکت یا تشنج مرتبط بوده‌است. در بیشتر کودکان و بزرگسالانی که واکسن سرخک دریافت می‌کنند عوارض جانبی دیده نشده است.
برخی افراد معتقدند که واکسن سرخک می‌تواند باعث ایجاد اوتیسم در کودکان شود. به همین علت، سال‌هاست که مطالعه‌های جدی و زیادی به این موضوع اختصاص داده شده است. در این تحقیق نشان داده است که هیچ ارتباطی بین واکسن و اوتیسم وجود ندارد.
واکسیناسیون صرفا برای محافظت از شما و خانواده تان نیست. بلکه همچنین برای محافظت از افرادی که نمی‌توانند واکسن دریافت کنند نیز مهم است. وقتی تعداد بیش‌تری از افراد علیه یک بیماری واکسینه می‌شوند، ویروس به احتمال کم‌تری در جمعیت گردش می‌کند. به این نوع مصونیت، ایمنی جمعی (herd immunity) گفته می‌شود.
برای دستیابی به ایمنی جمعی در برابر سرخک، تقریباً ۹۶ درصد از جمعیت باید واکسینه شوند.
سایر روش‌های پیشگیری از سرخک
همه نمی‌توانند واکسیناسیون سرخک را دریافت کنند. اما روش‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند در جلوگیری از شیوع سرخک کمک کننده باشد.
اگر مستعد ابتلا به عفونت هستید:
- بهداشت دست‌های خود را رعایت کنید. دستان خود را قبل از غذا، بعد از استفاده از دستشویی و قبل از لمس صورت، دهان و بینی خود، بشویید.
- وسایل شخصی را با افرادی که مشکوک به بیماری هستند به اشتراک نگذارید. این موارد می‌تواند شامل ظروف و قاشق غذا، لیوان و مسواک شود.
- از تماس با افرادی که مریض هستند خودداری کنید.
اگر مبتلا به سرخک هستید:
تا زمانی که بیماری قابل سرایت است از حضور در محل کار یا مدرسه و سایر مکان‌های عمومی‌خودداری کنید و در خانه بمانید. این مدت شامل چهار روز پس از بروز اولین بثورات جلدی سرخک است.
از تماس با افرادی که ممکن است در برابر عفونت آسیب پذیر باشند، جلوگیری کنید، شامل نوزادان زیر ۱۲ ماه و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
در صورت نیاز به سرفه یا عطسه، بینی و دهان خود را بپوشانید. دستمال مورد استفاده را فوراً دور بریزید. اگر دستمال در دسترس ندارید، در چین آرنج خود عطسه کنید، و هرگز در کف دست خود عطسه نکنید.
حتماً مرتباً دستان خود را بشویید و سطوح یا اشیایی که مرتباً لمس می‌کنید را نیز ضد عفونی کنید.
سرخک در دوران بارداری
خانم‌های بارداری که نسبت به سرخک ایمنی ندارند باید مراقب باشند که از قرار گرفتن در معرض این ویروس خودداری کنند. کم شدن سرخک در دوران بارداری می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر مادر و جنین داشته باشد.
زنان باردار در معرض خطر عوارض ناشی از سرخک، مانند ذات‌الریه قرار دارند. علاوه بر این ، داشتن سرخک در حین بارداری می‌تواند منجر به اختلالات بارداری زیر شود:
- سقط جنین
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- تولد جنین مرده
اگر مادر در نزدیکی به تاریخ زایمان خود به سرخک مبتلا شود، می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود. به این نوع سرخک، مادرزادی گفته می‌شود. نوزادان مبتلا به سرخک مادرزادی بعد از تولد دچار بثورات پوستی هستند یا اندکی بعد از تولد به آن دچار می‌شوند. این نوزادان در معرض خطر بیش‌تری از عوارض هستند که می‌تواند تهدید کننده زندگی هم باشند.
اگر باردار هستید، از سرخک مصون نیستید و فکر می‌کنید که در معرض ابتلا به این بیماری قرار گرفته اید، باید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. تزریق ایمونوگلوبولین ممکن است به جلوگیری از عفونت کمک کند.
بهبود سرخک
سرخک در کودکان و بزرگسالان سالم میزان مرگ و میر کمی‌دار، و بیشتر افرادی که به ویروس سرخک مبتلا شده‌‌اند به طور کامل بهبود می‌یابند. خطر عوارض در گروه‌های زیر بیشتر است:
- کودکان زیر ۵ سال
- بزرگسالان بالای ۲۰ سال
- زنان حامله
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
- افرادی که سوء تغذیه دارند
- افراد مبتلا به کمبود ویتامین A
تقریباً ۳۰ درصد از مبتلایان به سرخک به یک یا چند عارضه دچار می‌شوند. سرخک می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند پنومونی و التهاب مغز (آنسفالیت) شود.
سایر عوارض مرتبط با سرخک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عفونت گوش
- برونشیت
- خروسک
- اسهال شدید
- نابینایی
- عوارض حاملگی مانند سقط جنین یا زایمان زودرس
- پان اسفالیت اسکلروز دهنده تحت حاد SSPE) )، یک بیماری تخریب کننده نادر سیستم عصبی است که سالها پس از عفونت ایجاد می‌شود.
ممکن نیست که بیش از یک بار به سرخک مبتلا شوید. بعد از ابتلا به ویروس، برای تمام طول زندگی مصون هستید.
با این حال، سرخک و عوارض احتمالی آن از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است.
واکسیناسیون نه تنها از شما و خانواده شما محافظت می‌کند ، بلکه مانع از انتشار ویروس سرخک در جامعه شده و بر کسانی که نمی‌توانند واکسینه شوند نیز تأثیرگذار است.
