مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس یک بیماری عصبی پیشرونده است که می‌تواند سیستم اعصاب مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد. هربار که شما قدم برمی‌دارید، چشمک می‌زنید و بازوی خود را حرکت می‌دهید، سیستم اعصاب مرکزی شما دست به کار شده است. میلیون‌ها سلول عصبی در مغز سیگنال‌هایی را برای کنترل فرایندهای زیر به سایر نقاط بدن ارسال می‌کنند:
- حرکت
- حس
- حافظه
- ادراک
- گفتار
سلول‌های عصبی با ارسال سیگنال‌های الکتریکی از طریق فیبرهای عصبی، با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. لایه‌ای به نام غلاف میلین از این فیبرها محافظت می‌کند. این غلاف تضمین می‌کند که هر فیبر عصبی به خوبی وظیفه‌ی خود را انجام می‌دهد.در بیماران ام اس، سلول‌های ایمنی، اشتباهی به این غلاف میلین حمله کرده و باعث آسیب به آن می‌شود. این آسیب باعث اختلال در سیگنال‌های عصبی می‌شود. سیگنال‌های عصبی آسیب دیده می‌توانند باعث علائم ناتوانی شوند که شامل:
- اختلال در راه رفتن و هماهنگی
- ضعف عضلات
- خستگی
- مشکل بینایی
ام اس علائم متفاوتی را در افراد مختلف نشان می‌دهد. شدت بیماری و نوع علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. انواعی از بیماری ام اس داریم که علائم و علل آن ممکن است متفاوت باشد. علت دقیق ام اس مشخص نیست. اما دانشمندان اعتقاد دارند که چهار دلیل ممکن است در پیشرفت بیماری نقش داشته باشد.
علت یک: سیستم ایمنی
ام اس یک بیماری مربوط به سیستم ایمنی محسوب می‌شود. درواقع سیستم ایمنی دچار نقص عملکرد شده و به اعصاب مرکزی حمله می‌کند. محققان می‌دانند که غلاف میلین مستقیما تحت تاثیر قرار می‌گیرد اما نمی‌دانند که چه چیزی سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا به غلاف میلین حمله کند. تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و محققان به دنبال کشف علت می‌باشند. آنها همچنین به دنبال یافتن راهی برای کنترل یا توقف پیشروی بیماری هستند.
علت دو: ژنتیک
تعدادی از ژن‌ها در بروز ام اس نقش دارند. در صورتی که افراد نزدیک خانواده مانند پدر و مادر یا خواهر و برادرتان به ام اس مبتلا شده، ریسک بروز این بیماری نیز در شما بالاست. شانس ابتلای هر فرد به ام اس به طور متوسط ۰.۱ است که در افراد دارای سابقه‌ی فامیلی، این شانس به ۲.۵ تا ۵ درصد می‌رسد. محققان معتقداند که بیماران ام اس، با استعداد ژنتیکی متولد می‌شوند که به عوامل محیطی ناشناخته‌ای واکنش نشان می‌دهند. در صورت برخورد به این عوامل، واکنش ایمنی تحریک می‌شود.
علت سه: محیط
اپیدمیولوژیست‌ها الگوی افزایش یافته‌ای از بیماری ام اس را در کشورهای دور از خط استوا مشاهده کرده‌اند. در نتیجه بعضی معتقداند که ویتامین D با تاثیری که در بهبود عملکرد سیستم ایمنی دارد، در جلوگیری از بروز بیماری نقش دارد. افرادی که در نزدیکی خط استوا زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض نور آفتاب قرار دارند؛ در نتیجه در مقابل نور خورشید، بدن به طور طبیعی ویتامین D بیشتری تولید می‌کند.
علت چهار: عفونت
محققان اظهار دارند که ممکن است باکتری‌ها و و یروس‌ها در ایجاد بیماری ام اس نقش داشته باشند. ویروس‌ها باعث التهاب و آسیب به میلین می‌شوند؛ بنابراین احتمال دارد که یک ویروس بتواند باعث تشدید ام اس شود. همچنین ممکن است که ویروس یا باکتری دارای اجزایی مشابه سلول‌های مغزی باشد. در این صورت آن باکتری ممکن است سیستم ایمنی را تحریک کند تا اشتباهی سلول‌های مغزی را به عنوان بیگانه شناسایی کنند و آنها را از بین ببرند. باکتری‌ها و ویروس‌های زیادی در دست بررسی‌اند تا نقش آنها در تشدید ام اس مشخص شود. این باکتری‌ها و ویروس‌ها شامل:
- ویروس سرخک
- هرپس ویروس-۶ انسانی که می‌تواند باعث سرخجه شود.
- اشتین بار ویروس
سایر ریسک فاکتورها
سایر ریسک فاکتورها ممکن است شانس پیشرفت ام اس را افزایش دهد. این موارد شامل:
جنسیت: زنان حداقل دو تا سه برابر مردان ممکن است به ام اس نوع عود و بهبود(RRMS) ابتلا شوند. در نوع عود کننده و پیشرونده(PRMS)، تعداد زنان و مردان تقریبا برابر است.
سن: RRMS معمولا افراد بین بیست تا پنجاه سال را تحت تاثیر می‌گذارد. PRMS ده سال دیرتر از سایر فرم‌ها رخ می‌دهد.
اتیولوژی: نژاد شمال اروپا ریسک بیشتری در ابتلا به ام اس دارد.
چه چیزی علائم ام اس را تشدید می‌کند؟
تشدیدکنندههای زیادی وجود دارد که بیماران ام اس باید از آنها بپرهیزند.
اضطراب
استرس می‌تواند باعث تشدید و بدتر شدن علائم ام اس شود. تمریناتی که برای کاهش اضطراب استفاده می‌شوند، مفید خواهند بود. تمرینات کاهنده‌ی استرس را به کارهای روزانه‌ی خود اضافه کنید، مانند یوگا و مدیتیشن.
سیگار کشیدن
دود سیگار می‌تواند باعث پیشروی بیماری ام اس شود. درصورتی که سیگار می‌کشید، روش‌های موثر ترک سیگار را بررسی کنید و از افرادی که سیگار می‌کشند بپرهیزید.
دارو
داروهای متعددی باعث بدتر شدن علائم می‌شوند. در صورتی که دارهای زیادی مصرف می‌کنید و تاثیر کمی دارند، با پزشک خود مشورت کنید. آنها می‌توانند تصمیم گیرند که کدام دارو ضروری است و مصرف کدام‌ها را می‌توان متوقف کرد؟
کم خوابی
خستگی از علائم رایج ام اس است. اگر به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابید، انرژی شما بیشتر کاهش خواهد یافت.
عفونت
از عفونت‌های دستگاه ادراری گرفته تا سرماخوردگی و آنفلوانزا، عفونت می‌تواند باعث بدتر شدن علائم شود. در حقیقت یک سوم علائم بیماری ام اس در نتیجه‌ی عفونت ایجاد می‌شود.
درمان ام اس
با وجود این که درمانی برای ام اس وجود ندارد، از روش‌هایی برای کنترل علائم استفاده می‌شود. رایج‌ترین فهرست درمانی کورتیکواستروئیدها هستند مانند پردنیزون (oral prednisone) و متیل پردنیزول تزریقی. این داروها التهاب عصبی را کاهش می‌دهند. در مواردی که به استروئیدها پاسخ نمی‌دهند، پزشک دستور تعویض پلاسما را می‌دهد. در این نوع درمان، پلاسمای خون شما خارج شده و از سلول‌های خونی جدا می‌شود و سپس با پروتئین محلول(آلبومین) مخلوط شده و دوباره به بدن تزریق می‌شود.
