فسیل پرنده ی کوچک، اکولودنتاویس، می تواند کوچکترین دایناسورجهان باشد!

اکولودنتاویس -فسیل پرنده ی ریز- می تواند کوچکترین دایناسور جهان باشد.

بررسی جمجمه ی ریز حفظ شده در کهربا،که ۹۹ سال قدمت دارد، نشان می دهد دایناسورها طی تکامل از پرنده های اولیه به وجود آمده و طی زمان، کوچک شده اند. با مطالعه ی فسیل حفظ شده در کهربا ، افق جدیدی را رو به گذشته ایجاد می کند.

تفاوت پرندگان با دایناسور ها

دایناسور ها بزرگ بودند در حالی که پرندگان-آن هایی که دایناسور ها، از آن ها تکامل یافته بودند – کوچک بودند۱. این تنوع از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اندازه ی بدن برطول عمر، نیازهای تغذیه ای، قابلیت های حسی و سایر جنبه های اساسی زیست شناسی تاثیر می گذارد.

کوچکترین دایناسور ها صدها گرم وزن دارند اما کوچکترین پرنده همان مرغ مگس خوار(Mellisuga helenae) تنها ۲ گرم وزن دارد.

چرا و چگونه این اختلاف ها وجود دارند؟

مقاله ی زینگ و همکاران در مجله ی nature درباره ی جمجمه ی فسیلی کوچک ملقب به اکولودنتاویس
(Oculudentavis khaungraae) است. این کشف نشان دهنده ی آن است؛ که تکامل پرندگان با اندازه ی کوچک زودتر بوده و زمینه بررسی تکامل برای فرآیند کوچک شدن سایز بدن را فراهم می کند.

فسیلی شدن استخوان ها در رسوباتی مانند خاک رس، لجن و ماسه می تواند بقایای حیوانات کوچک را خرد  از بین ببرد و درعوض می تواند باعث پوسیده شدن قسمت های نرم مانند پوست، فلس و پرها شود.

نگهداری حیوانات کوچک در کهربا-Burmese amber- (متشکل از رزین درختان مخروطی – متعلق به ۹۹میلیون سال پیش)، به محافظت از قسمت های نرم آن ها کمک می کند. طیف گسترده ای از بی مهرگان و مهره داران کوچک از جمله؛ مارمولک ها و پرندگان در کهربا یافت شده است. نمونه هایی که در این ماده نگهداری می شوند، به سرعت به عنوان روشی استثنایی برای مطالعه مهره داران کوچک در سن دایناسورها ظاهر می شوند.

اکولودنتاویس

اکولودنتاویس به معنای پرنده ی دندان چشم است. به علت دو ویژگی غیر معمول فسیل این جمجمه انتخاب شده است که شواهدی در خصوص شیوه ی زندگی این فسیل ۹۹ میلیون ساله را ارائه می دهند.

در ابتدا، دو چشم بزرگ در جمجمه ی حاوی مفصل های اسکلرال قرار گرفته است.- حلقه های استخوانی که اسکلت چشم پرندگان را تشکیل می دهد. بازشدن مدخل این استخوان های باریک، دسترسی به نور را محدود می کند. به همین دلیل شواهدی را درباره ی فعالیت روزانه اکولودنتاویس ارائه می دهد.

دوم اینکه اکولودنتاویس دندان های ریز زیادی دارد. این حالت ممکن است با توجه به عدم جود دندان در پرندگان امروزی عجیب به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که پرندگان فسیلی، دندان داشتند. با این حال اکولودنتاویس دندان های بیشتری نسبت به پرندگان دوره های دیگر داشت و از ناحیه ی آرواره ها تا زیر اوسیکل(استخوانچه های گوش) ادامه دارد. بر اساس این واقعیت ها مشاهداتی که از زبان این فسیل داشتند؛ به نظر می رسد این جانور شکارچی بوده و از بی مهرگان تغذیه می کرد. این رژیم غذایی با رژیم غذایی پرندگان که غالبا شهد خوار بودند، متفاوت است. بررسی ها نشان می دهد که پرندگان  مسیر های مختلفی را برای فرآیند کوچک سازی (miniaturization) پیموده اند. (اگرچه رژیم غذایی شاید در این فرآیند دخیل نباشد.)

رویداد های تکاملی

اکولودنتاویس تنها فسیل یک گونه است. با این حال فسیل های منفرد، نقش به سزایی در درک ما از تاریخ زندگی در کره ی زمین دارد. اکولودنتاویس با وزن ۲ گرم، تقریبا یک ششم کوچکترین فسیل پرنده ی شناخته شده است. این پدیده نشان دهنده ی این است؛ که اندکی بعد از دوره ی ژوراسیک( که حدود ۲۰۱ الی ۱۴۵ میلیون سا پیش انجامید.) اندازه ی پرندگان به حداقل میزان خود رسیده است. در حالی که دایناسور ها صد ها برابر وزن داشتند. دانستن اینکه چرا و چگونه اندازه های بدن طی زمان تغییر یافته است نیاز به دانش بیشتری درباره ی فسیل پرندگان هست که فسیل اکولودنتاویس یک قدم مارا به پاسخ این پرسش ها نزدیک می کند.

کشف روابط تکاملی

یافتن روابط تکاملی بین اکولودنتاویس، سایر دایناسور ها و پرندگان مشکل می باشد؛ اما برای بررسی پیامد های تکاملی بررسی این روابط بسیار مهم است. تجزیه و تحلیل زینگ و همکارانش نشان می دهد؛ اکولودنتاویس می تواند متعلق به متداول ترین گروه پرندگان دوره ی کرتاسه باشند.(حدود ۱۴۵ میلیون تا ۶۵ میلیون سال پیش).

از طرفی نزدیک به خانواده ی دایناسور ها می باشد. در حقیقت در میانه ی درخت تکاملی بین پرندگان و آرکئوپتریکس(دایناسور بالدار نمادین ژوراسیک) قرار دارد.

مقاله مرتبط:فسیلی جدید در بحث مشهور “اولین پرنده‌ی روی زمین” حرفی برای گفتن دارد!

بینش های تکاملی از یک پرنده باستانی

این سردرگمی نتیجه ی ویژگی های شگفت انگیزی است که در اکولودنتاویس وجود داشته وشامل بسیاری از خصوصیاتی است که با سایر پرندگان تفاوت دارد. مانند استخوان های مقاوم تر، استخوان های جوش خورده و اندام های حسی متناسب با اندازه کلی بدن. نویسندگان اظهار داشتند که این ویژگی ها می توانند، از محدودیت های کوچک سازی تکاملی و یا تخصص های اکولوژیکی ناشی شوند. برای حفظ ظرفیت حسی در چنین اندازه ریز ممکن است، نیازمند جمجمه تقویت شده و متناسب با چشم های بزرگ باشد. علاوه بر این اکولودنتاویس، دارای ویژگی هایی است که در دایناسورها یا پرندگان مشاهده نمی شود ، اما در مارمولک ها وجود دارد –  شامل قاشقی شکل بودن استخوان های ناحیه بینایی اسکلرال – واقعیت این است که دندان ها به جای اینکه در حفره کاشت شوند؛ متصل به استخوان ناحیه ی فک  می باشند. چالش تعیین چگونگی ارتباط اکولودنتاویس با سایر پرندگان اولیه و دایناسورهای شبیه پرنده با دانستن اطلاعات بیشتر در مورد اسکلت آن به شما کمک می کند.

در دهه گذشته داده های زیادی در مورد انتقال دایناسور به پرنده به دست آمده است، که تا حد زیادی درک ما را از این رویداد مهم تکاملی افزایش داده است. در چند سال گذشته، کهربا بینش های شگفت انگیزی از جمله پرها و ساختارهای اسکلتی در سایر پرندگان در حال انقراض به اختیار ما قرارداده است. هنوز مطالعه مهره داران کوچک حفظ شده در کهربا، اکوسیستم آن ها و روابط تکاملی آنها با یکدیگر نوپا می باشد. اما اکولودنتاویس نشان می دهد که پتانسیل برای کشف به ویژه حیوانات با اندازه های کوچک ادامه دارد.