درد رشد چیست ؟
درد رشد به دردهای تیر کشنده یا متناوبی گفته میشود که معمولاً در پاهای کودکان در سنین رشد ایجاد میشود. این درد در دستها کمتر ایجاد میشود. دردهای ناشی از رشد، شایعترین نوع درد در کودکان است.
دردهای رشدی معمولاً بین سنین ۲ تا ۱۲ سال اتفاق میافتد و اغلب بین ۳ تا ۵ سالگی شروع میشود. تشخیص این نوع درد با رد کردن سایر علل درد صورت میگیرد.
درد رشد در کودکان معمولاً در اواخر عصر یا اوایل غروب شروع میشود و تا صبح از بین میرود. ممکن است درد به قدر آزاردهنده باشد که کودک در شب از خواب بیدار شود. درد رشد میتواند هر روز رخ دهد اما اغلب به صورت گذرا است.
علت درد رشد در کودکان چیست ؟
علت دردهای رشدی هنوز مشخص نیست و در حقیقت رشد استخوان هم به خودی خود، دردناک نیست. محتملترین علت درد رشد در کودکان، درد عضلانی ناشی از استفاده زیاد از عضلات در طول روز است. این استفاده بیش از حد از عضلات میتواند به طور طبیعی به خاطر فعالیت کودکی مثل دویدن و بازی کردن، به عضلات فشار وارد کند و باعث درد شود.
در مطالعهای در سال ۲۰۱۷ مشخص شده است که کودکانی که آستانه درد پایینتری دارند ممکن است بیشتر دچار درد رشد شوند.
دردهای رشد چگونه است ؟
این دردها نوعی درد تیر کشنده و متناوب هستند که معمولاً در هر دو طرف بدن و به خصوص پاها احساس میشوند. درد مرتباً ایجاد میشود و از بین میرود و اغلب در اواخر عصر یا سر شب شروع میشود و صبح روز بعد از بین میرود. برخی از کودکان علاوه بر درد رشد، سردرد یا دل درد هم دارند.
درد رشد در پا
پشت و روی ساق پا، پشت زانو و روی ران شایعترین محلهایی هستند که دردهای سن رشد در آنها اتفاق میافتد.
درد رشد در زانو
درد رشد در زانو معمولاً در پشت زانو احساس میشود. به ندرت ممکن است که خود مفصل زانو درد بگیرد. در وضعیتی که درد رشد احساس میشود ظاهر مفصل طبیعی و سالم است. اگر مفصل زانو ضربه و آسیب دیده باشد یا قرمز، متورم و گرم باشد میتواند نشان دهنده آرتریت جوانان به علت نامشخص (Juvenile Idiopathic Arthritis) باشد.
درد رشد در دست
در این حالت درد بیشتر همزمان در هر دو دست وجود دارد. کودکانی که درد را در دست خود احساس میکنند معمولاً همراه با آن درد در پاهای خود هم دارند.
درد رشد در کمر
با وجود این که درد کمر، درد مشترکی هم در افراد بالغ و هم در کودکان پر تحرک است، طبق شواهد موجود نمیتوان کمر درد را جزو دردهای رشد به حساب آورد. بنابراین کمر درد در کودکان میتواند علامت مشکل دیگری باشد.
ممکن است کمر درد به خاطر وضعیت بد ایستادن و نشستن یا کشیدگی عضله رخ داده باشد، اما باید توجه داشت که این درد کمر میتواند علامت یک مشکل زمینهای جدیتر باشد، به خصوص که اگر درد بیش از چند روز طول بکشد یا مرتباً شدیدتر شود. در این حالت باید به پزشک مراجعه کرد.
درمان درد رشد چگونه است ؟
درمان به خصوصی برای درد رشد کودکان وجود ندارد. ماساژ و کشیدن پای کودک یکی از بهترین راهها برای کاهش درد است.
گرم کردن و مصرف داروهای مسکنی مثل ایبوپروفن هم کمک کننده است. البته باید توجه داشت که نباید به کودک آسپرین داد، به خصوص اگر سن کودک پایین است یا در حال حاضر یک بیماری ویروسی حاد دارد، چون اگر در این حالت آسپرین مصرف کند دچار سندرم ری میشود. اگرچه این سندرم نادر است، اما اگر اتفاق بیافتد بسیار خطرناک است.
اگر کودک معمولاً پس از بیدار شدن از خواب، همچنان درد دارد، میتوان داروهای مسکن بلند-اثری مثل ناپروکسن به او داد.
درد رشد در کودکان نوپا
درد رشد میتواند از دو سالگی آغاز شود. البته اغلب بین سنین ۳ تا ۵ سالگی این درد شروع میشود. درد رشد در کودکان نوپا فرقی با کودکان بزرگتر ندارد.
ممکن است کودک در نیمه شب به خاطر درد از خواب بیدار شود، در حالی که پای خود را گرفته یا مالش میدهد و یا نسبت به حالت معمول، بدخلق شده است. در این حالت ماساژ آرام پای کودک درد را کاهش میدهد.
درد رشد در افراد بالغ
درد رشد قد معمولاً با به بلوغ رسیدن فرد، قطع میشود. با این حال دردهایی شبیه درد رشد ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند.
این دردها در افراد بالغ، اغلب به صورت درد عضلانی ناشی از استفاده زیاد از عضله یا گرفتگی عضله است. البته این درد میتواند علامت بیماری زمینهای دیگری مثل التهاب مفصل یا درد ساق پا (shin splint) باشد.
بیماریهایی با علائمی شبیه به درد رشد
دردهای رشد کودکان خطرناک نیستند اما ممکن است درد به دلیل بیماری زمینهای دیگری ایجاد شده باشد. بیماریهایی که علامتی شبیه به درد رشد دارند شامل :
آرتریت جوانان به علت نامشخص
۶ نوع مختلف آرتریت ایدیوپاتیک جوانان وجود دارد. یکی از این نوع التهاب مفاصل که بیشترین شباهت را به دردهای رشد دارد نوع ایدیوپاتیک آن است. ایدیوپاتیک یعنی التهاب مفصلی که علت نامشخصی دارد.
سایر علائم آرتریت ایدیوپاتیک جوانان :
- درد و تورم مفصل
- گرم بودن مفصل
- تب
- قرمزی پوست
- خستگی
- خشکی صبحگاهی
- تورم غدد لنفاوی
- کاهش وزن
سندرم فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که شامل درد گسترده در عضلات و استخوانها، حساسیت برخی قسمتهای بدن و خستگی عمومی است. علائم دیگر این بیماری شامل:
- افسردگی
- اختلال تمرکز موسوم به مه مغزی
- سردرد
استئوسارکوما (سرطان استخوان)
استئوسارکوما نوعی سرطان استخوان است که بیشتر در کودکان و نوجوانان اتفاق میافتد. این سرطان میتواند هم آهسته و هم بسیار سریع رشد کند. استئوسارکوما معمولاً در انتهای استخوان بازو یا استخوانهای پا ایجاد میشود، و به خصوص در انتهای یکی از استخوانهایی که به زانو ختم میشوند شکل میگیرند.
شایع ترین علامت این بیماری درد یا تورم دست و پا است. درد در شبها یا هنگام ورزش و فعالیت شدیدتر میشود. اگر تومور در پا باشد ممکن است کودک لنگان راه برود. در برخی موارد هم شکستگی استخوان اولین علامت این سرطان است، زیرا به خاطر حضور تومور در استخوان، بافت استخوان ضعیف میشود.
سندرم پای بیقرار
سندرم پای بیقرار حالتی است که مشخصه آن تمایل زیاد و بدون اختیار برای حرکت دادن پاها است. در این سندرم فرد احساس ناخوشایندی در پای خود دارد که موقتاً با حرکت دادن پا بهتر میشود.
علائم سندرم پای بیقرار معمولاً در شب، هنگام نشستن یا دراز کشیدن اتفاق میافتد و حتی مانع از خوابیدن هم میشود.
نرمی مفصل یا Hypermobility
هایپرموبیلیتی به حالتی گفته میشود که مفصل بیش از محدوده طبیعی خود حرکت کند. به این وضعیت، “دو مفصلی” هم گفته میشود. زمانی که نرمی مفصل با خشکی عضلانی و درد مفصلی همراه باشد، به آن سندرم هایپرموبیلیتی مفصل گفته میشود.
افرادی که نرمی مفصل دارند بیشتر در معرض دررفتگیها و پیچ خوردگیها و دیگر آسیبهای بافت نرم قرار دارند.
علائم نرمی مفصل اغلب در شب و بعد از ورزش شدیدتر میشود و با استراحت کاهش مییابد.
کمبود ویتامین D
طبق مطالعهای در سال ۲۰۱۵ که بر روی ۱۲۰ کودک با تجربه درد رشد انجام شد، شیوع کمبود ویتامین D در این افراد بالا بود. به علاوه پس از این که این کودکان مکملهای ویتامین D را برای رساندن سطح ویتامین به محدوده طبیعی مصرف کردند، درد آنها کاهش پیدا کرد.
ضربه و آسیب
ضربه و آسیب به مفصل، عضله یا استخوان دردی شبیه به دردهای رشد کودکان ایجاد میکند. البته در آسیبها، درد تنها به یک منطقه محدود میشود و ممکن است با قرمزی، تورم و کاهش توان حرکت همراه باشد و در نتیجه بتوان آن را از درد رشد متمایز کرد.
زمان مراجعه به پزشک
اغلب دردهای رشد کودکان خطرناک نیست و خود به خود رفع میشود. با این وجود، اگر کودک شما هر یک از علائم و شکایتهای زیر را دارد، باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است نشانه بیماری جدیتری باشد:
- درد اغلب مواقع وجود دارد.
- در پی ضربه یا آسیبی درد ایجاد شده است.
- درد تنها در یک طرف بدن است.
- درد مفاصل و به خصوص قرمزی و تورم مفصل دیده میشود.
- دردی که صبحها هم ادامه دارد.
- تب
- لنگ زدن
- ضعف
- بیحالی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن توجیه نشده
نتیجه گیری
درد رشد در بیشتر موارد خطری ندارد. ماساژ دادن و کشیدن عضلات، مصرف مسکنهای بدون نسخه مخصوص کودکان، بهترین راه های کاهش درد رشد هستند. البته باید توجه داشت که در بعضی مواقع، علت و بیماری زمینهای این دردها را ایجاد میکند و اگر بیماری زمینهای درمان نشود ممکن است مشکلاتی برای فرد به همراه داشته باشد. در صورتی که درد، عملکرد روزانه را مختل میکند یا علائم دیگری همراه با درد وجود دارد، باید کودک را به پزشک نشان داد.