معاینه از سر تا پا
بعد از گرفتن تاریخچه اتفاقات و علائم از مصدوم، باید یک معاینه‌ی دقیق انجام دهید. از حواس بینایی، شنوایی و بویایی در معاینه استفاده کنید.
همیشه از سر شروع کرده و به پایین بروید؛ این معاینه‌ی «از سر تا پا» هم کامل است و هم راحت. ممکن است درصورتی که لباس محل زخم مصدوم را پوشانده باشد و یا احساس درد داشته باشد، مجبور به باز کردن، بریدن و یا درآوردن برخی لباس‌های مصدوم شوید. همیشه نسبت به حریم خصوصی و عزت یک فرد حساس باشید و قبل از انجام این کار از وی درخواست کنید.
با پوشیدن دستکش یکبار مصرف از خود و مصدوم محافظت کنید. اطمینان حاصل کنید که مصدوم را مگر زمانی که به شدت لازم است جابجا نکنید. در صورت امکان، مصدومین هوشیار را در موقعیتی که در آن قرار دارند و یا موقعیتی که مناسبشان باشد بررسی کنید مگر اینکه زندگی او در خطر قرار داشته باشد. درصورتی که مصدوم هوشیار با تنفس طبیعی در پوزیشن ریکاوری قرار گرفته باشد، در حین انجام معاینه از سر تا پا، اجازه دهید در هیمن حالت باقی بماند.
تعداد تنفس و نبض مصدوم را بررسی کنید و سپس سایر مراحل معاینه را از سر به سمت پایین انجام دهید.
در ابتدا، صدمات جزئی را یادداشت کنید اما معاینه خود را ادامه دهید تا مطمئن شوید که هیچ صدمه‌ی بالقوه پنهان و جدی را از قلم نخواهید انداخت. پس از پایان معاینه، مجدداً موارد را بررسی کنید تا چیزی از قلم نیافتاده باشد.
| یافته‌های احتمالی در معاینه |
| ممکن است مصدوم این علائم را ذکر کند | ■ درد ■ اضطراب ■ حرارت ■ سردی ■ از دست دادن حس ■ احساس غیر طبیعی ■ تشنگی ■ حالت تهوع ■ مور مور شدن ■ درد هنگام لمس یا فشار■غش ■ سفتی ■ بیهوش شدن لحظه‌ای ■ ضعف ■ از دست دادن حافظه ■ سرگیجه ■ احساس شکستگی استخوان ■ حس سرنوشت بد و فلک زدگی |
| ممکن است این نشانه‌ها را ببینید | ■ اضطراب و حرف زدن با درد ■ حرکت غیر معمول قفسه سینه ■ سوزش ■ تعریق ■ زخم ■ خونریزی ■ پاسخ به لمس ■ پاسخ به حرف زدن ■ کبودی ■ رنگ پوست غیر طبیعی ■ گرفتگی عضله ■ تورم ■ بدشکلی ■ اجسام خارجی ■ نشانه های تزریق ■ استفراغ ■ بی اختیاری ■ از دست دادن حرکت طبیعی ■ ظروف و دیگر شواهد مربوط به واقعه |
| ممکن است این علائم را لمس کنید | ■ رطوبت ■ درجه حرارت بدن غیر طبیعی ■ ورم ■ بدشکلی ■ بی نظمی ■ انتهاهای استخوانی تیز |
| ممکن است این نشانه ها را بشنوید | ■ تنفس پر صدا یا سختی تنفس ■ ناله ■ صدای مکیده شدن هوا به داخل قفسه سینه از یک سوراخ در جدار سینه ■ پاسخ به لمس ■ پاسخ به حرف زدن ■ کریپتاسیون استخوان (صدایی که حین سایش دو استخوان بر روی هم در زمان شکستگی استخوان شنیده می‌شود) |
| ممکن است بوی موارد زیر را متوجه شوید | ■ استون ■ الکل ■ سوختگی ■ گاز یا دود ■ حلالها یا چسب ■ ادرار ■ مدفوع ■ شاهدانه |
کاری که باید کرد
- ارزیابی تنفس. سرعت (سریع یا آهسته)، عمق (کم عمق یا عمیق) و طبیعت (آسان یا دشوار، پر سر و صدا یا آرام) تنفس را بررسی کنید. نبض را بررسی کنید. سرعت (سریع یا آهسته)، ریتم (منظم یا نامنظم) و قدرت (قوی یا ضعیف) نبض را بررسی کنید.
- معاینه‌ی فیزیکی را از سر مصدوم آغاز کنید. برای لمس خونریزی، تورم و فرورفتگی، دستان خود را به آرامی روی پوست سر مصدوم بکشید چراکه این موارد می‌توانند وجود شکستگی را نشان دهند. اگر فکر می‌کنید گردن مصدوم آسیب دیده باشد، از جابجایی وی خودداری کنید.
- از هر دو سر طرف با مصدوم حرف بزنید تا مطمئن شوید هر دو گوش او سالم است. وجود مایعات شفاف یا خون آبکی در هرکدام از گوش‌ها را بررسی کنید. این ترشحات ممکن است نشانه ای از یک جراحت شدید سر باشند.
- هر دو چشم را معاینه کنید. دقت کنید که باز هستند یا نه. اندازه‌ی مردمک چشم را بررسی کنید (مردمک، قسمت سیاه رنگ چشم است). یک اندازه نبودن دو مردمک، می‌تواند نشانگر آسیب به سر باشدو دنبال وجود اجسام خارجی یا خون در سفیدی چشم بگردید.
- گوش‌ها را نیز از نظر وجود ترشحات بررسی کنید. وجود مایعات شفاف یا خون آبکی در هرکدام از سوراخ‌های بینی را بررسی کنید. وجود دوده و سیاه شدن اطراف سوراخ بینی و همچنین موهای بینی سوخته می‌توانند نشان دهنده‌ی سوختگی جدی در راه هوایی باشد.
- دهان را بررسی کرده و به دنبال هر چیزی که مانع راه هوایی شود بگردید. اگر مصدوم، دندان مصنوعی سالم و کاملاً مناسب اندازه دهان خود دارد، آن‌ها را دستکاری نکنید. به دنبال زخم یا سوختگی در دهان گشته و خط دندانی را ازنظر بی‌نظمی بررسی کنید.
- به پوست توجه کنید. به رنگ و دمای آن توجه کنید: آیا کمرنگ، شفاف یا خاکستری-آبی (سیانوتیک) است؟ سرد است یا گرم؟ خشک است یا مرطوب؟ پوست رنگ پریده، سرد، عرق کرده (عرق سرد) نشانگر شوک است. رنگ آبی یا سیاه، نشانگر کمبود اکسیژن است. در لب‌ها، گوش‌ها و صورت به دنبال این نشانه بگردید.
- لباس های اطراف گردن را شل کنید و به دنبال علائمی مانند گردنبند هشدار دهنده پزشکی یا سوراخ (استوما) در لوله هوایی باشید. تا جایی که ممکن است و بدون حرکت دادن مصدوم، انگشتان خود را به آرامی در امتداد ستون فقرات از پایه جمجمه به پایین بکشید. وجود بی‌نظمی، تورم، حساسیت و ناهنجاری را بررسی کنید.
- به قفسه سینه نگاه کنید. از مصدوم بخواهید نفس عمیق بکشد و توجه کنید که آیا هر دو سمت قفسه سینه به صورت یکسان، راحت و دوطرفه گسترش می‌یابد یا نه. قفسه سینه را لمس کنید تا وجود هرگونه بدشکلی، بی‌نظمی یا حساسیت (تندرنس) را متوجه شوید. از مصدوم درباره احساس به هم سایده شدن استخوان‌های شکسته بپرسید و خودتان نیز برای یافتن صداهای غیرمعمول، سمع انجام دهید. به این که مصدوم حین تنفس دچار درد می‌شود یا نه توجه کنید. به دنبال صدمات خارجی مانند خونریزی یا زخمهای چاقو باشید.
- امتداد ترقوه، شانه‌ها، بازوها، آرنج‌ها و انگشتان دست را لمس کنید و از نظر وجود تورم، حساسیت یا بدشکلی بررسی کنید. حرکات آرنج، مچ و انگشتان را با درخواست از مصدوم برای خم و صاف کردن هر مفصل بررسی کنید.
- بررسی کنید که مصدوم هیچ احساس غیر طبیعی در بازوها و انگشتان نداشته باشد. اگر نوک انگشتان کمرنگ یا خاکستری-آبی باشد ممکن است مشکلی در گردش خون وجود داشته باشد. وجود جای سوزن در ساعد و یا وجود دستبند پزشکی هشدار دهنده را بررسی کنید.
- در صورت وجود اختلال در حرکات یا از بین رفتن احساس در اندام، مصدوم را برای معاینه ستون فقرات حرکت ندهید، زیرا این علائم نشان دهنده آسیب نخاعی است. در غیر این صورت، دست خود را در گودی کمر گذاشته و وجود تورم و حساسیت را بررسی کنید.
- برای تشخیص هرگونه شواهی خونریزی و یافتن هرگونه سفتی یا حساسیت در دیواره عضلانی، شکم مصدوم را به آرامی لمس کنید. این علائم می‌توانند نشانه‌ی خونریزی داخلی باشند. یک سمت شکم را با سمت دیگر مقایسه کنید. وجود هرگونه کبودی بر روی شکم یا لگن را بررسی کنید.
- هر دو سمت نشیمنگاه را لمس کرده و لگن را از نظر وجود علائم شکستگی بررسی کنید. لباس‌ها را از نظر وجود هرگونه بی‌اختیاری (ادراری و مدفوعی) بررسی کنید چرا که می‌تواند آسیب نخاعی، آسیب به مثانه و خونریزی که خود نشانگر شکستگی در لگن است را به ما نشان دهد.
- پاها را بررسی کنید. برای یافتن خونریزی، تورم، بدشکلی یا حساسیت، نگاه کرده و اندام را لمس کنید. از مصدوم بخواهید به ترتیب پاهای خود را بلند کند و سپس مفاصل و مچ‌پای خود را حرکت دهد.
- حرکت و حس انگشتان پا را بررسی کنید. مطمئن شوید که مجروح در پاها و یا انگشتان خود احساس غیرعادی ندارد. دو پا را با هم مقایسه کنید. به رنگ پوست نگاه کنید: پوست خاکستری مایل به آبی ممکن است یک اختلال گردش خون یا آسیب در اثر سرما را نشان دهد.
نظارت بر علائم حیاتی
زمان درمان مصدوم، شما ممکن است نیاز باشد ارزیابی و نظارت بر تنفس، نبض و سطح پاسخ را داشته باشید. این اطلاعات می تواند به شما در یافتن مشکلات و تغییرات احوالات مصدوم کمک کند. نظارت باید مرتباً تکرار شود و یافته‌های شما ضبط شده و در اختیار کادر پزشکی که مسئول رسیدگی به مصدوم هستند قرار بگیرد.
به علاوه، اگر مصدوم دچار وضعیتی مانند تب، گرمازدگی یا هایپوترمی باشد که دمای بدن او را تحت تاثیر قرار دهد، باید دمای بدن مصدوم را نیز بررسی کنید.
تنفس
حین ارزیابی تنفس، تعداد تنفس را شمرده و با دقت به نفس کشیدن مصدوم گوش دهید تا هرگونه سختی تنفس یا صدای غیرطبیعی را تشخیص دهید.
نرخ عادی تنفس بزرگسالان ۱۲ تا ۱۶ تنفس در دقیقه است. در نوزادان و کودکان خردسال، ۲۰ تا ۳۰ نفس در دقیقه است.
هنگام بررسی تنفس، نبه نفس‌های مصدوم گوش کرده و حرکات قفسه سینه او را تماشا کنید. درمورد نوزادان و کودکان بهتر است دست خود را روی قفسه سینه قرار داده و حرکات قفسه سینه را احساس کنید.
اطلاعات زیر را ثبت کنید:
■ نرخ-شمارش تعداد تنفس در دقیقه.
■ عمق -تنفس عمیق یا سطحی.
■ سهولت-تنفس آسان، سخت یا دردناک.
■ صدا- آرام یا پر صدا بودن تنفس؛ درصورت وجود صدا، نوع صدا ذکر شود.
نبض
هر ضربان قلب، با پمپاژ خون در شریان‌ها (سرخرگ‌ها)، باعث ایجاد یک موج از فشار می‌شود. در محل‌هایی که شریان‌ها نزدیک به سطح پوست هستند، برای مثال در مچ دست یا سطح گردن، این موج که نبض نام دارد را می‌توان لمس کرد. تعداد طبیعی ضربان نبض در بزرگسالان، ۶۰-۱۰۰ ضربان در دقیقه است. این نرخ در کودکان بیشتر بوده و با افزایش سن، کاهش می‌یابد. نبض سریع یا آهسته نامعمول بوده و نشان دهنده‌ی بیماری می‌تواند باشد.
نبض را می‌توان در مچ دست (نبض رادیال) یا گردن (نبض کاروتید) لمس کرد. در نوزادان، نبض بازو (نبض براکیال) را می‌توان راحت‌تر یافت.
برای بررسی نبض از انگشت شست استفاده نکنید و به‌جای آن از نوک سایر انگشتان دست استفاده کنید. نکات زیر را ضبط کنید.
- نرخ (تعداد ضربان در دقیقه).
- قدرت (قوی یا ضعیف).
- ریتم (منظم یا نامنظم).
نبض براکیال (بازو)
نوک و یا قسمت گوشتی بند آخر دو انگشت کنار انگشت شست خود را در قسمت داخلی بازوی نوزاد قرار دهید.
نبض رادیال
نوک و یا قسمت گوشتی بند آخر سه انگشت کنار انگشت شست خود را، در امتداد انگشت شست، بر روی مچ دست قرار دهید.
نبض کاروتید
نوک و یا قسمت گوشتی بند آخر دو انگشت کنار انگشت شست خود را در گودی بین عضلات بزرگ گردن و نای قرار دهید.
دمای بدن
اگرچه یک علامت حیاتی نیست، اما دمای پایین یا بالای بدن ممکن است یک نشانگر مهم برای یک مشکل تهدید کننده زندگی باشد. می‌توانید برای سنجش دمای بدن، پوست را لمس کنید اما برای به دست آوردن عدد دقیق آن، باید از تب سنج استفاده کنید. دمای طبیعی بدن ۹۸.۶ درجه فارنهایت (۳۷ درجه سانتی گراد) است اما می تواند کمی بالاتر باشد و یا پایین‌تر باشد. دمای بالاتر از ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد) معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود، اما می‌تواند نتیجه خستگی یا گرمازدگی نیز باشد. هایپوترمی (دمای پایین بدن) ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض سرما و یا شرایط مرطوب ایجاد شده باشد و یا ممکن است نشانه عفونت یا شوک خطرناک باشد. چندین نوع دماسنج وجود دراد:
دماسنج دیجیتالی
برای اندازه گیری دما از زیر زبان یا زیر بغل استفاده می‌شود. آن را در جای خود بگذارید تا صدای بوق زدن ایجاد شود (حدود ۳۰ ثانیه)، سپس صفحه نمایش را بخوانید.
دماسنج پیشانی
یک نوار حساس به گرما است که برای اندازه گیری دمای بدن نوزادان استفاده می‌شود. دماسنج را حدود ۳۰ ثانیه مقابل پیشانی کودک نگه دارید. رنگ نوار، دمای بدن را نشان خواهد داد.
حسگر گوش
پروب را داخل گوش قرار دهید. کلید اندازه گیری را فشار دهید و منتظر شنیدن صدای بوق باشید، سپس صفحه را بخوانید. این دماسنج را می‌توان در حالی که فرد در خواب است استفاده کرد.
