برونشیولیت چیست
برونشیولیت بیماری التهابی تنفسی است. و این عفونت در کودکان کم سن و نوزادان شایع است. علت ایجاد برونشیولیت، عفونت ویروسی است که روی کوچکترین مجاری تنفسی یعنی برونشیول‌ها اثر می‌گذارد. این ویروس سبب التهاب و گرفتگی برونشیول‌های ریه می‌شود. وظیفه برونشیول‌ها، کنترل جریان هوا درون ریه است. زمانی که این برونشیول‌ها آسیب ببینند یا عفونت کنند، متورم شده یا مسدود می‌شوند.
زمان اوج شیوع برونشیولیت به طور معمول در زمستان است. علائم برونشیولیت ابتدا مانند یک سرماخوردگی معمولی شروع می‌شود. اما رفته رفته سرفه‌ها و عطسه‌ها شدیدتر و گاها با تنگی نفس همراه می‌شود. علائم برونشیولیت چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. بیشتر کودکان با پیگیری درمان در خانه بهتر می‌شوند. درصد کمی از کودکان نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. با اینکه برونشیولیت بیشتر مختص دوران کودکی است اما در بزرگسالان هم ممکن است دیده شود.
انواع برونشیولیت
این بیماری دو نوع اصلی دارد:
برونشیولیت ویروسی
در شیرخواران دیده می‌شود. و بیشتر توسط ویروس سن سیشیال تنفسی یا RSV ایجاد می‌شود. اپیدمی‌های ویروسی هر زمستان به اوج رسیده و بیشتر کودکان زیر یکسال را درگیر میکند.
برونشیولیت ابلیتران
یک وضعیت نادر و خطرناک است که در برزگسالان دیده می‌شود. و سبب ایجاد زخم در برونشیول‌ها می‌شود. این وضع سبب انسداد مجاری هوایی به صورت برگشت ناپذیر می‌شود.
علائم
علائم اولیه بسیار شبیه سرماخوردگی است. کودک شما ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- آبریزش بینی
- سرفه
- تب
- اشتهای کم
- گرفتگی بینی
این علائم ممکن است بعد از چند روز بدتر شوند مثلا تنفس تندتر شود. اگر متوجه شدید کودک به سختی نفس می‌کشد، سریعا با پزشک تماس گرفته یا برای ملاقات با پزشک اقدام کنید. علائم دیگری که ممکن است مشاهده شود:
- خس خس کردن ( صدای سوت مانند بلند هنگام بازدم).
- تنفس تند (بیشتر از ۶۰ عدد در یک دقیقه).
- مشکل در بلع، نوشیدن ومکیدن.
- استفراغ.
- نشانه هایی از دهیدراتاسیون و از دست دادن آب بدن مانند خشک شدن دهان،گریه بدون خروج اشک و کاهش دفعات ادرار.
- تنفس دشوار و خرخر کردن.
- ظاهر خسته و تنبل.
- سرفه مداوم.
- قطع شدن نفس برای بیش از۱۵ ثانیه (آپنه).
- بیشتر شیرخواران عفونت گوش هم دارند( التهاب گوش میانی).
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر کودکتان به سختی غذا می‌خورد یا آب می نوشد. یا همچنین تنفس او کوتاه، سریع و با صدای خس خس است، با پزشک او تماس بگیرید. این امر خصوصا زمانی اهمیت دارد که کودک شما زیر ۱۲ هفته باشد. یا ریسک فاکتورهای دیگری برای ابتلا به برونشیولیت مانند تولد زودرس یا بیماری قلبی و ریوی داشته باشد.
به محض دیدن علائم زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- خس خس صدا و قفسه سینه
- تنفس خیلی تند _ تعداد تنفس بیش از ۶۰ تا در دقیقه (تاکی پنه) _ و کم عمق.
- تنفس دشوار_ به داخل کشیده شدن دنده‌ها هنگام دم.
- ظاهر کسل، سست و بی حال
- امتناع از نوشیدن کافی شیر، یا تنفس تند هنگام خوردن و نوشیدن.
- تغییر رنگ پوست به آبی خصوصا لب‌ها و ناخن‌ها (سیانوز)
آیا برونشیولیت واگیردار است
ویروس ایجاد کننده برونشیولیت، به سادگی از طریق هوا هنگام سرفه یا عطسه فرد مبتلا منتشر می‌شود. آلودگی می‌تواند در دست‌ها، اسباب بازی‌ها، دستگیره در، پارچه و دیگر سطح ها باقی بماند. افراد ناقل میتوانند تا چندروز و حتی چند هفته بیماری را به دیگران منتقل کنند.
طول دوره بیماری
برونشیولیت حدود یک تا دوهفته طول می‌کشد. البته گاها تمام شدن علائم ممکن است هفته‌ها طول بکشد.
علل ایجاد برونشیولیت چیست
علت‌های مختلفی برای برونشیولیت ویروسی و ابلیتران وجود دارد.
علل برونشیولیت ویروسی
ویروس‌هایی که وارد سیستم تنفسی شده و عفونت ایجاد می‌کنند علت این نوع برونشیولیت هستند. ویروسها موجودات میکروسکوپی هستند که قدرت تکثیر زیادی دارند و سیستم ایمنی را به چالش می‌کشند. ویروس‌های زیر شایع ترین انواع ویروسی ایجاد کننده برونشیولیت هستند:
ویروس سن سیشیال تنفسی یا RSV
این ویروس رایجترین ویروس ایجاد کننده برونشیولت است. RSV معمولا کودکان زیر دوسال را درگیر میکند اما بیشترین شیوع آن بین کودکان زیر یکسال است. این عفونت ویروسی واگیردار و خطرناک سبب ایجاد التهاب، تورم و خلط در مجاری تنفسی می‌شود.
آدنو ویروسها
بافت هدف این ویروسها غشای مخاطی است. این ویروسها حدود ۱۰ درصد از بیماری‌های شدید تنفسی را کودکان ایجاد می‌کنند.
ویروس آنفولانزا
این ویروسها سبب ایجاد التهاب در ریه، بینی و گلو می‌شوند. ویروس آنفولانزا هم روی کودکان و هم روی بزرگسالان تاثیر می‌گذارد. این ویروس برای نوزادانی که سیستم ایمنی قوی ندارند بسیار خطرناک است.
علل برونشیولیت ابلیتران
این بیماری نادر گاها بدلایل نامعلومی ایجاد می‌شود. موارد شدید این بیماری اگر بدون درمان رها شود ممکن است منجر به مرگ شود. بعضی از عللی که شناسایی شدند شامل:
- عفونت دستگاه تنفسی
- واکنش‌های مضر نسبت به داروها
- دود حاصل از مواد شیمیایی مثل کلر،سفیدکننده‌ها، آمونیاک
چه کسانی در معرض ابتلا به برونشیولیت هستند
برونشیولیت ویروسی کودکان زیر دوسال را بیشتر مبتلا میکند. اما عموما در نوزادان ۳ تا ۹ ماهه دیده می‌شود. تعدادی از ریسک فاکتورهای ابتلا به این بیماری در کودکان و نوزادان شامل:
- عدم تغذیه از شیرمادر
- تولد زودتر از موقع یا تولد با بیماری‌های قلبی و ریوی
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف
- در معرض دود سیگار بودن
- حضور در مکان‌های شلوغی که ویروس درآنجا وجود دارد مانند مهدکودک.
ریسک فاکتورهای شایع برای برونشیولیت ابلیتران شامل:
- وضعیت شغلی که ممکن است امکان مواجهه با مواد شیمیایی خطرناک باشد.
- پیوند قلب، پیوند ریه یا مغز استخوان
- استعمال تنباکو و سیگار حاوی نیکوتین.
- داشتن بیماری خود ایمنی مربوط به بافت همبند
عوارض
عوارض برونشیولیت شدید شامل:
- آبی شدن لب‌ها یا پوست (سیانوز) بعلت کمبود اکسیژن
- قطع شدن تنفس (آپنه)، که بیشتر در نوزادانی که زودتر از موقع بدنیا آمده‌اند و نوزادان زیر دو ماه دیده می‌شود.
- از دست دادن آب بدن
- کاهش سطح اکسیژن و اختلال در سیستم تنفسی.
اگر این علائم بروز کرد، احتمالا کودک شما نیاز به بستری داشته باشد. اختلال تنفسی شدید ممکن است نیازمند جایگذاری لوله‌ای درون نای برای بهتر شدن تنفس باشد. تا زمانی که عفونت بهبود پیدا کند.
اگر نوزاد شما نارس یا دارای بیماری قلبی و ریوی باشد. و یا با سیستم ایمنی ضعیف بدنیا آمده باشد، به علائم برونشیولیت حتما دقت کنید. عفونت به سرعت شدید می‌شود. در این موارد کودک نیاز به بستری شدن دارد.
پیشگیری
ویروسی که برونشیولیت ایجاد میکند، توانایی انتقال از یک فرد به فرد دیگر را دارد. بنابراین یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری این است که دست‌هایتان را به طور مرتب بشویید. خصوصا اگر سرماخوردگی یا هر بیماری تنفسی دارید، قبل از لمس کودک خود حتما دست ها را بشویید. پوشیدن ماسک نیز توصیه می‌شود.
اگر کودک شما برونشیولیت دارد، اورا تا زمان بهبودی کامل، درخانه نگه دارید تا بیماری به دیگران منتقل نشود.
راه‌های رایج دیگر برای محدود کردن عفونت شامل:
- تماس با افراد دارای سرماخوردگی یا تب را محدود کنید. اگر کودک شما تازه بدنیا آمده و خصوصا اگر به صورت زودتر از موقع بدنیا آمده، کودک را از مواجهه با افراد دارای سرماخوردگی خصوصا در دو ماه اول زندگی دور نگه دارید.
- سطوح و اشیایی مانند دستگیره در و اسباب بازی‌ها را که افراد به طور مرتب لمس می‌کنند، تمیز و ضدعفونی کنید. این امر خصوصا زمانی مهم است که فردی از اعضای خانوداه بیمار است.
- هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان و بینی خود را با دستمالی بپوشانید. سپس دستمال را دور انداخته و دست‌های خود را بشویید یا از الکل برای ضدعفونی دست‌ها استفاده کنید.
- از لیوان شخصی خود برای نوشیدن آب استفاده کنید. لیوان خود را به دیگر اعضای خانوداه ندهید خصوصا اگر یکی از آنها بیمار باشد.
- به طور مرتب دست‌های خود و کودکتان را بشویید. زمانی که بیرون می‌روید برای خود و کودکتان حتما یک ژل ضدعفونی کننده الکلی مخصوص دست، به همراه داشته باشید.
- کودک را از شیر خودتان تغذیه کنید. عفونت های تنفسی در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند بسیار کمتر است.
واکسن و دارو
برای بیشتر عوامل ایجاد کننده برونشیولیت (RSV و وینو ویروس) واکسنی وجود ندارد. اگرچه واکسن انفولانزای سالانه برای افراد بالای شش ماه توصیه می‌شود.
نوزادان برای ابتلا به RSV در ریسک بالاتری هستند خصوصا نوزادان دارای بیماری قلبی و ریوی، نوزادانی که نارس بدنیا آمده‌اند و نوزادانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. به این نوزادان داروی پالیویزوماب (Synagis) برای کاهش عفونت‌های احتمالی ناشی از RSV داده می‌شود.
تشخیص
معمولا آزمایش یا X_ray خاصی برای تشخیص برونشیولیت لازم نیست. پزشک می‌تواند با معاینه کودک و گوش دادن به صدای ریه‌ها با استتسکوپ، بیماری را تشخیص دهد.
اگر فرزند شما در معرض خطر ابتلا به برونشیولیت باشد یا علائم او رفته رفته بدتر شود. و یا پزشک به مشکل دیگری مشکوک شود، آزمایش‌های زیر تجوی خواهد شد:
- X_ray قفسه سینه: این آزمایش برای بررسی نشانه‌های احتمالی پنومونی درخواست می‌شود.
- تست ویروسی: پزشک شما برای شناختن عامل ویروسی ایجاد کننده برونشیولیت، نمونه ای از موکوز و خلط را تهیه خواهد کرد. این آزمایش توسط لوله‌ای پنبه‌ای که به آرامی وارد بینی می‌شود، انجام میگیرد.
- آزمایش خون: آزمایش خون برای شمارش تعداد گلبول‌های سفید خون کودک انجام میگیرد. افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون به این معنی است که بدن درحال مبارزه با عفونت است. همچنین آزمایش خون مشخص میکند که آیا سطح اکسیژن در جریان خون، کاهش یافته است یا خیر.
همچنین پزشک درباره علائمی مانند دهیدراتاسیون سوال خواهد کرد خصوصا اگر کودک از از نوشیدن و خوردن خودداری کند یا استفراغ داشته باشد. علائم دهیدراتاسیون یا از دست دادن آب بدن شامل گودافتاده شدن چشم‌ها، خشک شدن دهان و پوست، سستی وضعف و کم شدن یا قطع شدن ادرار می‌باشد.
درمان برونشیولیت
درمان برونشیولیت ویروسی و ابلیتران متفاوت است:
درمان برای برونشیولیت ویروسی
معمولا برونشیولیت حدود دو تا سه هفته طول می‌کشد. بیشتر کودکان مبتلا در خانه با درمان‌های تقویت کننده بهبود پیدا می‌کنند. بسیار مهم است که نسبت به تغییروضعیت تنفسی کودک مانند تلاش و زحمت برای هر تنفس، عدم توانایی برای گریه یا صحبت کردن بخاطر سختی تنفس و یا خس خس کردن با هر نفس آگاه باشیم.
چون علت برونشیولیت، ویروسی است بنابراین آنتی بیوتیک _که برای درمان عفونت باکتریایی استفاده می‌شد_ روی آن اثری ندارد. عفونت‌های باکتریایی مانند پنومونی یا عفونت گوش میتوانند در طی برونشیولیت ایجاد شوند و پزشک برای درمان عفونت‌های باکتریایی ایجاد شده در طی برونشیولیت، آنتی بیوتیک تجویز میکند.
داروهایی که مجاری هوایی را باز می‌کنند (گشاد کننده‌های برونشیول) به طور معمول اثر چندانی ندارند و حتی تجویز هم نمی‌شوند. اما اگر بیماری شدید شود ممکن است پزشک ازاسپری آلبوترول نیز استفاده کند.
داروهای خوراکی کورتیکو استروئیدی و ایجاد فشار روی قفسه سینه برای کاهش خلط (فیزیوتراپی قفسه سینه) تا کنون روی این بیماری موثر نبوده و تجویز هم نمی‌شوند.
مراقبت بیمارستانی
درصد کمی از کودکان برای کنترل بیماری‌خود نیاز به بستری شدن دارند. در بیمارستان ممکن است کودک برای کنترل سطح اکسیژن جریان خون خود اکسیژن مرطوب دریافت کند. یا برای پیشگیری از دهیدراتاسیون، مایعات از طریق ورید دریافت کند. درموارد شدید، برای کمک به تنفس کودک لوله ای به درون نای وارد می‌شود.
درمان برای برونشیولیت ابلیتران
هیچ درمانی برای زخم شدن برونشیول‌ها در طی برونشیولیت ابلیتران وجود ندارد. کورتیکو استروئیدها به پاکسازی ریه از خلط، کاهش التهاب و بازشدن مجاری هوا کمک می‌کنند. ممکن است شما به اکسیژن درمانی یا داروهای تقویت کننده سیستم ایمنی نیاز پیدا کنید. ورزش‌های هوازی و کاهش استرس می‌تواند به رفع مشکلات تنفسی کمک کند. درموارد خیلی شدید پیوند ریه بهترین راه موجود است.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
اگرچه این امکان وجود ندارد که بتوان طول دوره بیماری کودک را کاهش داد. اما میتوان کارهایی انجام داد که تحمل وضع برایش راحتتر باشد. مانند:
- هوا را مرطوب نگه دارید. با استفاده از دستگاه بخارساز هوای خشک اتاق را مرطوب کنید تا گرفتگی بینی و سرفه کمتر شود. ازعاری بودن دستگاه مرطوب کننده هوا از باکتری و کپک مطمئن شوید.
- کودک را به صورت عمودی نگه دارید. این وضع به راحتتر شدن تنفس کمک میکند.
- مصرف مایعات فراوان. برای جلوگیری از دهیدراتاسیون بدن، مقدار مایعات را کم ودر دفعات زیاد به او بدهید.
- از قطره‌های سالین برای رفع گرفتگی بینی استفاده کنید. شما می‌توانید این قطره ها را بدون نسخه خریداری کنید. برای استفاده از این‌ها، چند قطره را داخل یک سوراخ بینی بریزید سپس سریعا آن را بالب ساکشن کنید.( بالب ساکشن را خیلی داخل سوراخ بینی نبرید). این پروسه را برای سوراخ دیگر بینی تکرار کنید.
- از داروهای مسکن بدون نسخه می‌توانید برای تسکین درد و تب استفاده کنید. از پزشک درباره مصرف داروهای بدون نسخه مسکن درد و تب مانند استامینوفن و ایبوپروفن، برای کودکان بعنوان یک جایگزین امن برای آسپرین سوال کنید. آسپرین برای کودکان در معرض خطر ابتلا به سندرم ری(بیماری نادر اما تهدید کننده زندگی) تجویز نمی‌شود. کودکان و نوجوانانی که درحال بهبود از بیماری آبله مرغان هستند یا علائم شبه آنفولانزا دارند هرگز نباید آسپرین مصرف کنند چون آنها را درمعرض خطر ابتلا به سندرم ری قرار می‌دهد.
- محیط را از دود عاری کنید. دود می‌تواند علائم بیماری تنفسی را شدید تر کند. اگر یکی از اعضای خانواده سیگاری است از او بخواهید هنگام سیگار کشیدن خانه یا ماشین را ترک کند.
هرگز از داروهای بدون نسخه برای درمان گلو درد وسرماخوردگی در کودکان زیر۱۲ سال استفاده نکنید. به جز درموارد تسکین دردهای خفیف و کاهش تب.
دورنمای کلی
کودکان و نوزادان معمولا ظرف چند هفته با درمان‌های مناسب بهبود پیدا می‌کنند. این موضوع برای فرد مبتلا به برونشیولیت ابلیتران متفاوت است. و بستگی به زمان تشخیص بیماری و میزان پیشرفت بیماری دارد.
منابع:
