کیست پانکراس جیب‌های کیسه‌مانند پرآبی درون یا بیرون پانکراس هستند. پانکراس یک ارگان بزرگ در پشت معده است که هورمون‌ها و آنزیم‌هایی برای هضم غذا می‌سازد. کیست پانکراس معمولا در هنگام تصویربرداری برای مشکلی دیگر نمایان می‌شوند.
کیست‌های پانکراس به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند: خوش‌خیم و بدخیم. هر گروه خود شامل زیرگروه‌های مختلفی هستند، مثل سودوکیست، سیستادنوماس سروز و بدخیمی‌های کیستیک مخاطی. بیشتر آنها سرطانی نیستند و بسیاری از آنها هیچ علامتی ندارند. اما بعضی کیست‌های پانکراس می‌توانند سرطانی باشند یا در آینده سرطانی بشوند.
پزشک شما ممکن است از مایع کیست پانکراس شما نمونه‌برداری کند تا بررسی کند که سلول‌های سرطانی وجود دارد یا نه. یا اینکه ممکن است مدتی کیست شما را تحت بررسی قرار دهد تا تغییرات سرطانی را تشخیص دهد.
علائم
ممکن است شما اصلا متوجه کیست پانکراس خود نشوید تا زمانی که از شکم خود برای علت دیگری تصویربرداری می‌کنید. زمانی که علائم کیست پانکراس نمایان می‌شوند، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شکم مداوم که ممکن است به پشت شما سرایت کند.
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن وزن
- احساس سیری زودرس
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید.
کیست‌ها به‌ندرت ممکن است عفونی شوند. اگر دچار تب یا درد شکم مداوم شدید، به پزشک مراجعه کنید.
کیست پانکراس پاره‌شده می‌تواند به یک مورد اورژانسی تبدیل شود، اما خوشبختانه نادر است. پارگی در کیست پانکراس می‌تواند منجر به عفونت در حفره شکمی شود.
انواع کیست پانکراس
دو نوع کلی کیست پانکراس داریم: سروز و مخاطی. تفاوت اصلی بین این دو نوع، نوع مایعی است که در آنها ذخیره دارد. کیست‌های سروز، دارای مایع رقیق، و کیست‌های مخاطی دارای مایعی غلیظ‌تر و چسبنده‌تر هستند. سن، جنسیت و ویژگی‌های کیست می‌تواند به تشخیص نوع کیست شما کمک کند.
بیشتر کیست‌های پانکراس خوش‌خیم هستند؛ با این وجود، تعدادی کیست‌های مخاطی می‌تواند نگران‌کننده باشند، شامل:
- بدخیمی‌های کیستیک مخاطی (MCN)؛ که عمدتا در خانوم‌ها دیده میشود و شامل بافت‌های تخمدانی است.
- بدخیمی‌های مخاطی داخل صفاقی مجرای اصلی (IPMN)؛ این بدخیمی مجرای اصلی پانکراس را درگیر می‌کند و حاوی ولو روده (برآمدگی‌های کوچک انگشت‌مانند) است.
علل کیست پانکراس
علت بیشتر کیست‌های پانکراس ناشناخته است. بعضی کیست‌ها به بیماری‌های نادری مرتبط هستند، مثل بیماری کلیه پلی‌کیستیک یا بیماری وون هیپل- لیندو (von Hippel-Lindue disease). این بیماری، یک بیماری ژنتیکی است که می‌تواند پانکراس و دیگر ارگان‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
شبه‌کیست‌ها معمولا به دنبال یک دوره شرایط دردناک ایجاد می‌شوند. این شرایط به علت فعال شدن پیش از موعد بعضی آنزیم‌های گوارشی ایجاد میشود که موجب التهاب پانکراس میشود (پانکراتیت). همچنین شبه‌کیست‌ها می‌تواند به علت آسیب شکم مثل تصادف با ماشین ایجاد شوند.
ریسک فاکتورها
- بیماری وون هیپل- لیندو؛ یک بیماری ژنتیکی که پانکراس را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- پانکراتیت (التهاب پانکراس)؛ زمانی که آنزیم‌های گوارشی پیش از موعد فعال می‌شوند و موجب التهاب پانکراس شده و منجر به کیست بشوند.
- سنگ صفرا و مصرف زیاد الکل؛ هردو مورد ریسک فاکتوری برای پانکراتیت هستند. بنابراین به دنبال آن ممکن است منجر به کیست پانکراس شوند.
- آسیب شکمی؛ پس از آسیب و تروما شکمی، احتمال ایجاد کیست پانکراس بیشتر میشود.
پیشگیری از کیست پانکراس
بهترین راه پیشگیری از شبه‌کیست، جلوگیری از پانکراتیت است. پانکراتیت عمدتا به علت سنگ صفرا و مصرف زیاد الکل ایجاد میشود. درصورتی که سنگ صفرای شما، پانکراتیت را تحریک کند، ممکن است مجبور شوید، کیسه صفرای خود را خارج کنید. درصورتی که پانکراتیت شما به علت مصرف زیاد الکل ایجاد شده باشد، باید مصرف الکل را کنار بگذارید.
تشخیص
انواع کیست پانکراس جعبه گفتگوی پاپ آپ
با پیشرفت تکنولوژی تصویربرداری، کیست‌های پانکراس زودتر از گذشته تشخیص داده می‌شوند. بسیاری از کیست‌های پانکراس در حین تصویربرداری از شکم به علت مشکلی دیگر تشخیص داده می‌شوند.
پزشک شما پس از گرفتن شرح حال شما و انجام تست‌های فیزیکی، ممکن است تصویربرداری برای تشخیص و درمان تجویز کند. این تست‌ها شامل:
- CT scan: این روش تصویربرداری می‌تواند اندازه و ساختار کیست‌های پانکراس را نشان دهد.
- اندوسکوپیک اولتراسوند: این روش همانند MRI می‌تواند جزئیات کیست را نمایان کند. همچنین مایع کیست می‌تواند جمع‌آوری شود تا برای بررسی سرطان به آزمایشگاه فرستاده شود.
- کولوآنژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP): این روش، روش انتخابی تصویربرداری و مانیتورینگ کیست پانکراس است. به خصوص می‌تواند برای ارزیابی مجرای پانکراس بسیار کمک‌کننده باشد.
تشخیص انواع کیست پانکراس
ویژگی‌ها و محل کیست پانکراس شما، در کنار سن و جنسیت شما، می‌تواند به پزشک برای تشخیص نوع کیست شما کمک کند:
- شبه‌کیست: این نوع، سرطانی نیست و معمولا به علت پانکراتیت ایجاد میشود. همچنین به علت تروما و آسیب نیز می‌تواند ایجاد شود.
- کیستادنوماس سروز: این نوع به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند به دیگر ارگان‌ها فشار وارد کند و موجب درد شکم و احساس سیری بشود. این نوع کیست معمولا در خانوم‌های بالای ۶۰ سال دیده میشود و به ندرت سرطانی میشود.
- بدخیمی کیستیک مخاطی: این نوع معمولا در بدنه یا دم پانکراس قرار گرفته و تقریبا فقط در خانوم‌ها به خصوص در خانوم‌های میانسال ایجاد میشود. سیسادنوما مخاطی معمولا پیش‌سرطانی است و درصورت عدم درمان به سرطان تبدیل میشود. اگر این کیست‌ها در هنگام تشخیص بزرگ باشند، قبلا سرطانی شده‌اند.
- بدخیمی مخاطی پاپیلری داخل مجرا (IPMN): این کیست در مجرای اصلی پانکراس یا یکی از انشعابات آن ایجاد میشود. IPMN می‌تواند پیش‌سرطانی یا سرطانی باشد. در زنان و مردان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد. IPMN بسته به محل و فاکتورهای دیگر، باید با جراحی خارج شود.
- بدخیمی شبه‌پاپیلاری جامد: معمولا در بدنه یا دم پانکراس قرار دارند و در زنان کمتر از ۳۵ سال رخ می‌دهد. نادر است و گاهی سرطانی میشود.
- تومور کیستیک نورواندوکرین: معمولا جامد است اما می‌تواند بخش‌های کیست‌مانند نیز داشته باشد. ممکن است با دیگر کیست‌های پانکراس اشتباه گرفته شوند. و ممکن است پیش‌سرطانی یا سرطانی باشند.
درمان
انتظار همراه با بررسی و مراقبت یا درمان، بستگی به نوع کیست، اندازه و ویژگی‌های آن و اینکه آیا علائمی دارد یا نه دارد.
انتظار همراه با مراقبت
شبه‌کیست خوش‌خیم حتی اگر بزرگ باشد، تا زمانی که برای شما مشکلی ایجاد نکرده است می‌تواند بدون درمان رها شود. سیستادنوما سروز به ندرت سرطانی میشود، بنابراین تا زمانی که مشکل یا علائمی ایجاد نکرده یا رشد نکرده است، می‌تواند بدون درمان رها شود. البته بعضی کیست‌های پانکراس باید زیر نظر گرفته شوند.
درناژ (زه‌کشی)
بعضی شبه‌کیست‌هایی که موجب مشکل می‌شوند یا رشد می‌کنند، می‌توانند زه‌کشی شوند. یک لوله کوچک منعطف (اندوسکوپ) را از دهان تا معده و سپس روده کوچک وارد می‌کنند. اندوسکوپ مجهز به یک کاوشگر اولتراسوند است (اولتراسوند اندوسکوپ). همچنین یک سوزن دارد تا کیست را زه‌کشی کند. گاهی نیز درناژ از طریق پوست انجام میشود.
جراحی
بعضی انواع کیست‌های پانکراس نیاز به خارج کردن با جراحی دارند؛ زیرا احتمال سرطانی شدن آنها بالاست. به علاوه ممکن است شبه‌کیست‌های بزرگ یا کیستادنوماهای سروز که موجب درد و مشکلات دیگر شده‌اند نیز نیاز به خارج کردن با جراحی داشته باشند.
البته اگر مبتلا به پانکراتیت مداوم هستید، ممکن است شبه‌کیست عود کند.
با رژیم غذایی کم‌چرب دنبال شود.
محدود کردن میزان مصرف روزانه چربی به ۳۰ تا ۵۰ گرم نیز می تواند خطر ابتلا به کیست پانکراس را کاهش دهد. رژیم کم چربی شامل موارد زیر است:
- گوشت پخته شده ، گوشتی ، کبابی یا بخارپز
- لبنیات کم و یا بدون چربی
- جایگزین‌های گوشت و لبنیات (مانند شیر بادام ، توفو)
- غلات کامل
- میوه‌ها به استثنای آووکادو
- سبزیجات
- دوری از مصرف نوشابه‌های شکردار یا نوشیدنی‌های خامه‌دار و غذاهای سرخ‌شده (حتی سبزیجات سرخ‌شده)
چگونه برای ملاقات با پزشک خود را آماده کنید.
در اینجا اطلاعاتی داده میشود تا به شما کمک می کند تا برای قرار ملاقات خود آماده شوید.
آنچه شما می توانید انجام دهید
- علائم خود را بنویسید؛ از جمله زمان شروع آنها یا اینکه آیا با گذشت زمان تغییر کرده یا بدتر شده‌اند یا خیر.
- اطلاعات كلیدی شخصی خود را بنویسید؛ از جمله سابقه آسیب دیدگی شکم.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود تهیه کنید.
- سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید را بنویسید.
برخی از سوالات اساسی عبارتند از:
- محتمل‌ترین علت بیماری من چیست؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- چه نوع کیستی دارم؟
- احتمال ابتلا به سرطان وجود دارد؟
- اگر به عمل جراحی نیاز داشته باشم، بهبودی من چگونه خواهد بود؟
- به چه مراقبت های بعدی نیاز دارم؟
- بیماری‌های دیگری دارم. چگونه می توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
همچنین از طرح سؤالهای دیگر دریغ نکنید.
از پزشک چه انتظاری داشته باشید
به احتمال زیاد پزشک از شما سؤالاتی در مورد علائم شما می‌کند، مانند:
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا علائم شما مداوم یا گاه به گاه بوده است؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- بیشترین علائم را از کجا احساس می‌کنید؟
- حس می‌کنید چه چیزی باعث بهبود علائم شما میشود؟
- فکر می‌کنید چه چیزی باعث علائم شما میشود؟
- آیا به پانکراتیت مبتلا شده‌اید؟
- روزانه چقدر نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنید؟
- آیا سنگ کیسه صفرا دارید؟
منابع: MayoClinic , HealthLine
