آسیب به سر
آسیب به سر معمولاً در اثر ضربه به سر ایجاد می‌شود و غالباً شامل آسیب‌هایی جزئی است که توجه خاص یا بستری بیمارستانی نیاز ندارند. با این وجود، آسیب‌های جزئی نیز ممکن است علائم دائمی مانند سردرد و یا مشکل تمرکزی ایجاد کنند. آسیب می‌تواند باعث ایجاد زخم باز و یا بسته گردد.
زخم بسته زمانی ایجاد می‌شود که آسیب به سر در اثر برخورد ضربه‌ای محکم به سر ایجاد شود اما جمجمه شکسته نشود.
زخم باز یا زخم نفوذی زمانی ایجاد می‌شود که ضربه به سر باعث شکسته شدن جمجمه شده و یا شیء وارد مغز گردد. این اتفاق زمانی بیشتر رخ می‌دهد که شخص با سرعت درحال حرکت باشد. برای مثال زمانی که سر نشین خودرو کمربند ایمنی خود را نبندد و در اثر تصادف، سر او با شیشه خودرو برخورد کند.
ممکن است نیاز باشد برای اطمینان از بهبودی مناسب، مدتی از بسیاری از فعالیت‌های نرمال فاصله بگیرید و استراحت کافی داشته باشید.
آسیب به سر درصورتی که با علائم دیگر ضربه مغزی مانند حالت تهوع، بی‌ثباتی، سردرد یا مشکل در تمرکز همراه باشد، باید توسط یک متخصص مغز و اعصاب معاینه و بررسی گردد.
درصورت بروز هرکدام از علائم زیر، با ۱۱۵ تماس بگیرید و مراتب را اطلاع دهید. این علائم نشان دهنده‌ی آسیب به سر شدید هستند.
بالغین
- خونریزی شدید از سر یا صورت
- خونریزی یا آب ریزش از بینی یا گوش
- سردرد شدید
- تغییر در وضعیت هوشیاری به مدت بیش از چند ثانیه
- تغییر رنگ زیر چشم یا پشت گوش به آبی یا سیاه
- توفق تنفس
- گیجی و منگی
- از دست دادن تعادل
- ضعف یا ناتوانی در استفاده از یک دست یا پا
- ناهمسان بودند اندازه مردمک دو چشم
- نامفهوم حرف زدن
- تشنج
کودکان
- هرکدام از علائم مربوط به بزرگسالان که ذکر گردید
- گریه‌ی مداوم
- امتناع از خوردن
- برآمدگی در سر شیرخوار
- استفراغ مکرر
- قطع تنفس
آسیب متعدد به سر
- مصدوم را ثابت نگه دارید. تا زمان رسیدن کمک پزشکی، مصدوم را در حالت دراز کشیده و ساکن نگه دارید و سعی کنید سر و شانه‌های مصدوم را در بالا حفظ کنید. تا زمانی که نیاز نباشد، از حرکت دادن مصدوم خودداری کنید و تا جایی که ممکن است، گردن او را کمتر حرکت دهید. درصورتی که مصدوم کلاه کاسکت استفاده کرده است، کلاه را از سر مصدوم خارج نکنید.
- خونریزی را مهار کنید. با استفاده از گاز استریل یا پارچه تمیز، روی زخم مصدوم فشار وارد کنید. درصورت شک به شکستگی جمجمه، از فشار دادن مستقیم زخم اجتناب کنید.
- تغییرات تنفسی و هوشیاری مصدوم را رصد کنید. درصورتی که مصدوم علائم حیاتی نداشت، احیای قلبی-ریوی (CPR) را آغاز کنید. برای بررسی علائم، ابتدا مسیر هوایی بیمار را از نظر باز یا بسته بودن بررسی کنید. سپس وجود حرکات تنفسی و نیز وجود تنفس را بررسی کنید. در نهایت وجود ضربان قلب را از طریق بررسی نبض مصدوم بررسی کنید. درصورت وجود مشکل در هرکدام از موارد، احیای قلبی-ریوی نیاز خواهد بود.
آسیب‌هایجزئی به سر در کودکان بسیار خطرناک و ترسناک می‌باشد. این آسیب‌ها درصورت کوچک بودن نیز نیاز به برسی فوری خواهند داشت.
توجه: هرگونه ضربه به سر خطرناک بوده و نیازمند پیگیری می‌باشد. یکی از پیگیری‌های لازم، انجام تصویربرداری از مغز می‌باشد تا درصورت وجود خونریزی مغزی، اقدامات لازم صورت گیرد. درصورت عدم پیگیری، احتمال مرگ مصدوم نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید: کمک های اولیه؛ آسیب نخاعی
اقدامات لازم
بجز مواردی که در بالا ذکر شد، باید کارهای دیگر نیز انجام داد که در اینجا ذکر می‌گردد:
- مراقبت از آسیب جزئی سر
- محل آسیب دیده را با استفاده از آب ولرم و کمی صابون بشویید.
- برای مهار خونریزی، با استفاده از پارچه‌ای تمیز، به مدت ۱۰ دقیقه بر روی زخم فشار وارد سازید.
- یخ را داخل پارچه قرار داده و یا دور آن یک حوله بپیچید و آن را به مدت ۲۰ دقیقه بر روی محل آسیب دیده قرار دهید. سپس ۱ ساعت این کار را متوقف کنید و مجدداً تگرار کنید. این کار، درد و تورم محل آسیب را کاهش می‌دهد.
- پیگیری وضعیت کودک
- به مدت ۲ ساعت کودک را تحت نظر بگیرید. به نحوه حرف زدن و راه رفتن کودک توجه کنید.
- وجود تغییرات رفتاری در کودک را بررسی کنید. وجود هرکدام از علائم فوق‌الذکر را نیز بررسی کنید.
- به کودک مایعات بدهید (بدون نکتار و مواد افزودنی).
- درمان علائم
- درصورت طبیعی بودن رفتار کودک پس از ۲ ساعت، درصورت نیاز می‌توانید برای کاهش درد به کودک استامینوفن بدهید.
- از دادن آسپرین به کودک خودداری کنید.
- پیگیری
علل
علل آسیب به سر عبارتند از:
- حادثه در خانه، سر کار، خارج از خانه و یا حین ورزش
- افتادن (به خصوص از ارتفاع بیش از ۶۰ سانتی‌متر)
- درگیری و زورگیری
- تصادفات جاده‌ای
توجه
درصورتی که مصدوم نفس می‌کشد و ضربان قلب طبیعی دارد اما هوشیار نیست، مانند آسیب نخاعی به او رسیدگی کنید؛ یعنی، ابتدا سر و گردن مصدوم را با قرار دادن دستان خود در کنار سر مصدوم ثابت کنید. سر را در راستای ستون فقرات نگه داشته و از حرکت دادن آن بپرهیزید.
درصورت بالا بودن شدیت خونریزی، ممکن است گاز استریل و یا پارچه تمیز پر از خون شوند. در صورت بروز این پدیده، پارچه را از روی زخم برندارید و عوض نکنید. بلکه بر روی آن یک پارچه دیگر اضافه کرده و مجدداً بر روی زخم فشار دهید.
درصورتی که مصدوم استفراغ می‌کند، او را به پهلو برگردانید. در حین چرخاندن مصدوم به پهلو، سعی کنید سر و گردن مصدوم هم راستای ستون فقرات قرار بگیرد.
اقدامات اجتنابی
علاوه بر مواردی که در بالا ذکر گردید، از انجام موارد ذیل نیز پرهیز کنید:
- درصورت عمیق بودن زخم ناشی از آسیب به سر، از شستن زخم اجتناب کنید.
- اشیایی که در جمجمه فرو رفته‌اند و یا از زخم بیرون زده‌اند را از محل زخم جدا نکنید و خارج نکنید.
- از حرکت دادن مصدوم تا زمانی که لازم نشده خودداری کنید.
- از خارج کردن کلاه کاست از روی سر مصدوم خودداری کنید.
- از بلند کردن کودک درصورت وجود علامت آسیب به سر خودداری کنید.
پیشگیری
- همواره از لوازم ایمنی استفاده کنید. مانند کمربند ایمنی، کلاه کاسکت، کلاه ایمنی و…
- از مصرف دارو و غذاهایی که باعث کاهش هوشیاری و یا خواب آلودگی در حین رانندگی و انجام کارهای حساس می‌شود، خودداری کنید.
