سکته مغزی
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغر مسدود شود یا خونریزی مغزی رخ دهد. با این اتفاق، سلول‌های مغزی از مواد حیاتی برای ادامه کار خود و نیز اکسیژن کافی برای زنده ماندن محروم می‌شوند و شروع به مرگ می‌کنند. با توجه به این که سلول‌های عصبی قابلیت ترمیم را ندارند، درصورت ادامه یافتن عدم خونرسانی، آسیب گسترش یافته و جبران نخواهد شد و شخص دچار آسیب‌های برگشت ناپذیر خواهد شد. لذا مهم‌ترین نکته در سکته مغزی، واکنش سریع و رساندن مصدوم به مرکز درمانی است. هرقدر که درمان زودتر آغاز گردد، آسیب کمتر خواهد بود. لذا گفته می‌شود در سکته مغزی، وقت طلاست.
علائم
صورت (Face): زمان لبخند زدن، فوت کردن یا بستن محکم چشم‌ها، یک طرف صورت نامتقارن است.
دست‌ها (Arms): با بالا بردن دو دست، یکی از دست‌ها پایین‌تر قرار می‌گیرد.
تکلم (Speech): بیمار نمی‌تواند یک جمله را به درستی تکرار کند، تلفظ کلمات توسط وی، نامفهوم یا سخت می‌شود.
زمان (Time): زمان طلاست؛ با دیدن هرکدام از علائم فوق، سریعاً با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید.
این علائم با عنوان FAST یاد می‌شوند که برای به خاطر سپاری توصیه می‌شود آن را چندبار باخود تکرار کنید چراکه روزی قطعاً به کارتان خواهد آمد!
علائم دیگر:
- بی‌حسی یا کرختی یک طرفه بدن که ممکن است حتی پا را در همان سمت درگیر کند
- تاری دید، تیرگی دید یا از دست دادن بینایی، مخصوصاً در یک چشم
- سردرد شدید بدون هیچ علتی
- منگی و گیجی غیرقابل توصیف، لرزش یا افتادن ناگهانی (به خصوص در همراهی با علائم دیگر)
عوامل خطر
یکسری عوامل مستعد کننده سکته مغزی هستند شامل:
- فشار خون بالا
- سابقه سکته
- مصرف سیگار
- ابتلا به دیابت
- ابتلا به بیماری قلبی
- افزایش سن
اقدامات لازم
- اطلاع به اورژانس. بلافاصله پس از دیدن علائم FAST با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید. درصورت تماس با اورژانس علائم را نیز ذکر کنید چراکه درمان سکته مغزی در برخی مراکز خاص وجود دارد و درصورت اطلاع داشتن کادر درمانی از وضعیت بیمار، شرایط لازم برای درمان سکته مغزی در مرکز مقصد مهیا خواهد شد تا درمان در اسرع وقت صورت پذیرد.
- برای انجام اقدامات شک نکنید! با وجود آموزش‌های هرساله که به مردم داده می‌شود، هنوز هم ۱ نفر از هر ۳ نفر که دچار سکته مغزی می‌شود، هیچگاه با ۱۱۵ تماس نمی‌گیرد. درصورت مشاهده علائم FAST درمورد انجام اقدامات شک نکنید به خصوص درصورتی که شخصی که علائم را دارد، عوامل خطر ذکر شده (فشار خون بالا، مصرف سیگار و…) را نیز داشته باشد.
- بررسی بیشتر. درصورتی که بیمار به دیابت مبتلا باشد، قند خون او را اندازه‌گیری کنید و درصورت پایین بودن قند خون، سعی کنید آن را بالا آورید. درصورتی که مصدوم توانایی بلع دارد می‌توانید به او آب میوه یا آب قند بدهید اما درصورت وجود مشکلات بعلی می‌توانید به او گلوکاگون تزریق کنید.
انجام اقدامات درمانی برای سکته مغزی در کمتر از ۳ ساعت بسیار ارزشمند می‌باشد چراکه در برخی موارد با انجام درمان به موقع، حتی نزدیک به ۱۰۰ درصد عملکرد گذشته مغزی نیز بازگردانده شده است. این ۳ ساعت را زمان طلایی درمان سکته مغزی می‌نامند.
اقدامات اجتنابی
- از رانندگی بپرهیزید و از یک نفر دیگر درخواست کنید شما را به نزدیک‌ترین بیمارستان برساند. اما بهتر است توسط آمبولانس به مراکز درمانی مراجعه کنید چرا که فرآیند تشخیص و درمان سریع‌تر طی خواهد شد. همچنین توسط آنبولانس به مراکزی که توانایی درمان سکته مغزی را دارند انتقال خواهید یافت اما اگر خودتان به مراکز درمانی مراجعه کنید، نمی‌دانید که آیا در این مرکز امکانات درمان سکته مغزی وجود دارد یا نه.
- از هرگونه اتلاف وقت بپرهیزید! برخی افراد با بوجود آمدن علائم سکته مغزی اقدام به خوددرمانی می‌کنند و مراجعه به مراکز درمانی را به تعویق می‌اندازند اما باید توجه کنید که با به عقب انداختن اقدامات لازم، ممکن است بیمار دچار مشکلاتی گردد (مانند بی‌حرکت شدن یک طرفه بدن و ناتوانی در حرف زدن و راه رفتن) که نتواند اقدامات لازم برای خود را انجام دهد.
بیشتر بخوانید: ده اپلیکیشن برتر برای نجات یافتگان سکته مغزی
توضیح بیشتر
با رسیدن بیمار به مرکز درمانی، شرح حال گرفته شده، معاینات لازم به عمل آمده و مشکل او تشخیص داده خواهد شد. پس از آن درمان آغاز می‌گردد. ابتدا باید مشخص گردد که علت ایجاد سکته مغزی، خونریزی مغزی (سکته مغزی هموراژیک) می‌باشد و یا انسداد عروق مغزی (سکته مغزی ایسکمیک). چراکه هرکدام مسیر درمانی متفاوتی خواهد داشت. لذا تصویربرداری‌ها تشخیصی مانند CT-sacn یا MRI به عمل خواهند آمد.
سکته مغزی ایسکمیک
درصورتی که زیر ۳ ساعت به مرکز درمانی مراجعه کرده باشید و سکته مغزی شما از نوع ایسکمیک باشد، داروهای ضد لخته (آنتی ترومبوتیک) دریافت خواهید کرد تا جریان خون مجدد برقرار گردد. فعال کننده پلاسمینوژن بافتی که با عنوان tPA شناخته می‌شود یکی از پرکاربردترین داروهای ضدلخته می‌باشد.
فعال کننده پلاسمینوژن بافتی با فعال کردن یکسری مسیرها باعث حل شدن لخته شده و جریان خون را در عروق مغزی مجدداً برقرار می‌سازد. این کار مسیر سکته مغزی را تغییر می‌دهد و عوارض سکته مغزی ایسکمیک را به شدت کاهش می‌دهد چراکه اجازه نمی‌دهد سلول‌های بیشتری بمیرند. پس از دریافت tPA نیاز خواهد بود تا بیمار مدتی در بیمارستان بستری بماند چراکه با دریافت این دارو خطر خونریزی وجود دارد.
درصورتی که پس از ۳ ساعت به مراکز درمانی مراجعه کنید، با توجه به این که سلول‌های مغزی از بین رفته‌اند، دریافت دارو و برقراری مجدد جریان خون چندان اثر مثبتی برای برگشت عوارض نخواهد داشت.
سکته مغزی هموراژیک
درصورتی که سکته‌ی مغزی از نوع هموراژیک باشد، دریافت tPA ممنوع بوده و اقدامات جراحی نیاز خواهد بود:
- درمان جراحی. سکته‌های مغزی هموراژیک ممکن است با جراحی درمان شوند. در صورتی که خونریزی توسط پاره شدگی آنوریسم ایجاد شده باشد، می‌توان با قرار دادن گیره‌های فلزی توسط عمل جراحی، جلوی خونریزی را گرفت.
- رویکرد اندوواسکولار. این روش برای درمان برخی سکته‌های مغزی خونریزی دهنده استفاده می‌شود. پزشک با استفاده از یکی از سرخرگ‌های اصلی بدن واقع در پا، یک لوله نازک و بلند را وارد عروق کرده و به محل ضایعه هدایت می‌کند. سپس با استفاده از این میله یک وسیله مانند فنر در محل آسیب قرار داده می‌شود تا آسیب را ترمیم کرده یا از خونریزی جلوگیری کند.
توجه: افرادی که سکته می‌کنند در یک چهارم موارد در پنج سال آینده دچار سکته مجدد می‌شوند. لذا درمان علت زمینه‌ای ایجاد کننده سکته مغزی و نیز کنترل عوامل خطر بسیار مهم است. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
