دیستوشی شانه هنگامی رخ می‌دهد که سر کودک از کانال زایمان عبور اما شانه‌ها هنگام زایمان گیر کند. این کار مانع زایمان کامل کودک توسط پزشک می‌شود و می‌تواند مدت زمان زایمان را افزایش دهد. در صورت بروز چنین اتفاقی پزشک با استفاده از مداخلات بیشتر، به حرکت کردن شانه‌های کودک و زایمان کمک خواهد کرد. دیستوشی شانه یک اورژانس مامایی محسوب می‌شود. پزشک باید سرعت عمل بالایی داشته باشد تا از بروز عوارض مرتبط با دیستوشی شانه جلوگیری کند.
علائم دیستوشی شانه
پزشک می‌تواند دیستوشی شانه را هنگامی که بخشی از سر کودک از کانال زایمان خارج شده اما سایر بخش‌های بدن قادر به عبور از کانال زایمانی نیست، تشخیص دهد. پزشکان علائم دیستوشی شانه را علامت لاک پشت (the turtle sign) می‌نامند. به این معنی که ابتدا سر جنین خارج می‌شود اما به نظر می‌رسد که دوباره به داخل کانال زایمان بازمی‌گردد. این حالت مانند لاک پشتی است که سر خود را از لاک خود بیرون آورد و دوباره به داخل بازمی‌گرداند.
عوامل خطر دیستوشی شانه
احتمال بروز دیستوشی هنگام زایمان، در برخی از زنان ممکن است بیش از سایرین باشد. این ریسک فاکتورها عبارتند از:
- دیابت و دیابت حاملگی
- سابقه داشتن نوزادی با وزن بالا هنگام تولد یا ماکروزومی
- سابقه دیستوشی شانه
- سابقه زایمان القایی
- چاقی
- زایمان دیررس
- زایمان واژینال با ابزارهای کمکی؛ به این معنی که پزشک از فورسپس یا وکیوم برای هدایت کودک در کانال زایمان استفاده کند
- بارداری چندقلویی
با این حال، بسیاری از زنان می‌توانند با وجود دستوشی شانه، نوزادی سالمی داشته باشند.
تشخیص دیستوشی شانه
تشخیص دیستوشی شانه نوزاد زمانی مطرح می‌شود که سر کودک دیده شود اما بدن کودک حتی پس از انجام برخی مانورهای کوچک نیز قابل زایمان نباشد. اگر پزشک تشخیص دهد که تنه کودک خارج نمی‌شود و مجبور به انجام برخی اقدامات هستند، تشخیص دیستوشی شانه قطعی می‌شود.
هنگامی زایمان، اتفاقات سریع و پشت سر هم رخ می‌دهند. اگر پزشک به سخت زایی شانه مشکوک باشد، باید سریعاً برای رفع مشکل و زایمان کودک اقدامات لازم را انجام دهد.
عوارض دیستوشی شانه
دیستوشی شانه می‌تواند خطراتی را برای مادر و نوزاد در پی داشته باشد. بیشتر مادران و نوزادان مبتلا به دیستوکشی شانه هیچ عارضه قابل توجه یا طولانی مدتی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، ممکن است برخی عوارض، هرچند نادر، رخ دهد؛ از جمله:
- خونریزی بیش از حد مادر
- آسیب به شانه‌ها، بازوها یا دست‌های کودک
- کمبود اکسیژن رسانی به مغز کودک، که می‌تواند باعث آسیب مغزی شود
- پارگی بافت‌های مادر مانند دهانه رحم، رکتوم، رحم یا واژن
پزشک می‌تواند بیشتر این عوارض را درمان و آسیب وارده را به حداقل برساند و به مادر اطمینان دهد که در طولانی مدت موارد نگرانی کننده‌ای وجود نخواهد داشت. کمتر از ۱۰% نوزادان با عارضه سخت زایی شانه دچار عوارض دائمی می‌شوند.
اگر هنگام زایمان کودک دچار دیستوشی شانه شود، در باردار بعدی نیز خطر بروز دوباره آن وجود دارد. پیش از زایمان با پزشک خود در مورد خطرات موجود صحبت کنید.
درمان دیستوشی شانه
پزشکان از مانورهای “HELPERR” به عنوان دستورالعمل درمان دیستوکی شانه استفاده می‌کنند:
- · “H” مخفف help (کمک) است. پزشک باید درخواست کمک بیشتر بخواهد، مانند کمک پرستاران یا دیگر پزشکان.
- · “E” مخفف evaluate for episiotomy (ارزیابی از نظر انجام اپی‌زیوتومی) است. اپی‌زیوتومی به برش ناحیه پرینه، بین مقعد و دهانه واژن، اطلاق می‌شود. این کار معمولاً موجب نگرانی بروز دیستوشی شانه را برطرف نمی‌کند، زیرا کودک در لگن و کانال زایمانی گیر می‌کند.
- · “L” مخفف legs (پا) است. ممکن است پزشک از مادر بخواهد که پاها خود را به سمت شکم خود جمع کند که مانور مک روبرتز (McRoberts) نیز نامیده می‌شود. این کار موجب صاف شدن و چرخش لگن شده و می‌تواند به کودک در عبور راحت از کانال زایمانی کمک کند.
- · “P” مخفف suprapubic pressure (اعمال فشار بر ناحیه سوپراپوبیک) است. پزشک بر روی ناحیه خاصی از لگن فشار وارد کرده و با این کار موجب القای چرخش شانه کودک می‌شود.
- · “E” مخفف enter maneuvers مانورهای ورود است. این مانورها به چرخش شانه کودک کمک می‌کند تا شانه راحت‌تر خارج شود. اصطلاح دیگر این مانور، چرخش داخلی است.
- · “R” مخفف remove the posterior arm from the birth canal (آزاد کردن بازوی خلفی از کانال زایمان) است. اگر پزشک بتواند یکی از بازوهای کودک را از کانال زایمانی آزاد کند، شانه‌های کودک نیز راحت‌تر عبور خواهند کرد.
- · ”R” مخفف roll the patient (چرخاندن بیمار) است. در این حالت مادر روی دست‌ها و زانوهای خود قرار می‌گیرد. این حرکت می‌تواند به کودک کمک کند تا راحت‌تر از کانال زایمان عبور کند.
برای موثر بودن لازم نیست که اقدامات گفته شده به ترتیب انجام شود. همچنین، مانورهای دیگری نیز برای کمک به زایمان راحت‌تر وجود دارد. این تکنیک‌ها برحسب وضعیت مادر و جنین و تجربه پزشک انجام می‌شوند.
پیشگیری از دیستوشی شانه
پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا مادر در معرض خطر چنین عارضه‌ای قرار دارد یا نه، اما به احتمال زیاد روش‌های تهاجمی را توصیه نمی‌کند. نمونه‌هایی از روش‌های عبارتند از سزارین یا زایمان القایی پیش از بزرگ شدن بیش از حد جنین.
پزشک پیش بینی رخ دادن دیستوشی شانه نوزاد را می‌تواند پیش بینی کند. با پزشک خود در مورد عوارض احتمالی و چگونگی مدیریت آن توسط پزشک در صورت بروز، صحبت کنید.
